1
Konuk yazar: Serfiraz Ergun
“Makine Hatıraları: Uzay” sergisini gezmeye, Pilevneli Galeri’ye giderken Refik Anadol ismini ilk kez 2011’de İstanbul Bienali’ne paralel etkinlik olarak Yapı Kredi Kültür Sanat (YKKS) binasının üzerine düşürdüğü ses-görüntü yerleştirmesiyle duyduğumu hatırlıyorum. Hoş bir etkinlik tabii; kamusal alanda, tam Galatasaray Meydanı’nın göbeğinde İstiklal Caddesi’nin seslerini kaydet, görsel işitsel bir dijital giydirme yap binaya. Daha sonra PSM’de 2016’da açılan “Digital Revolution” isimli karma dijital sergide Refik Anadol ile bir söyleşi yapmıştık. O sergi de bayağı hoştu. Ama bu “Makine Hatıraları: Uzay” sergisi, Anadol’un henüz 34-35’indeyken olgunluk sergisi.
Bilgi Üniversitesi’nde fotoğraf ve video okumuş, eşi Efsun’la orada tanışmış, o da görsel iletişim tasarımı okuyormuş ve 2008’den beri birlikteler, 2016’da evlenmişler. Şimdi Refik Anadol Studio’nun (RAS) ortakları, Los Angeles’ta yaşıyor ve çalışıyorlar.
Pilevneli Galeri, Anadol’un işlerini sergilemek için ideal mekân. Kolonsuz kocaman salonları, yüksek duvarları, brüt beton döşemesi dijital görüntülerin istilasına uğruyor, sonra okyanus dalgaları gibi çekilip gidiyor. Derken tepelere tırmanıyor, renkler, grafikler değişiyor, birden tropikal bir dijital ormanda ses-dijital grafik siklonunun içerisinde buluyorsunuz kendinizi. Duvarlardaki görüntüler aşağı doğru kayarken bir ara yanılsamayla başım dönüyor, gerçekten insana, uzaya doğru kayıyoruz hissi veriyor.
Siyahlar içindeki Refik Anadol’la söyleşiye başlıyoruz. Önce hangi makinelerin hatıralarından söz ettiğini soruyorum. “Bu sergideki hatıralar NASA’nın 60 yıldır peşinde koştuğu ‘Evrende yalnız mıyız? Başka neler ve kimler var’ sorusunu ararken kullandığı makineler. Üç makine var: ISS teleskopu, 1958’lerde bir uzay istasyonuna yolladığı ve dünyanın selfie’sini çeken, iklimini kontrol eden, birçok duyarlı sensöre sahip bir teleskop; diğeri MRO isimli Mars’ın bugüne kadar görülmedik hiçbir yerinin kalmamasını sağlayan fotografik bir teleskop; sonuncusu ise Hubble, 1990 yılında uzaya çıkan ve uzaydaki gözümüz galaksinin fotoğraflarını çeken başka bir cihaz. Üç teleskopun da ortak noktası fotografik hatıralar. Gidemediğimiz yerler ama bizim adımıza görüp fotoğraf çeken makineler. Benim de kullandığım bu makinelerin arşivi. Bunlar NASA tarafından dünyaya açık kaynaklar. Bu sergideki her veri noktası kamuya açık. Bu verilere ulaşmak kolay olmadı ama bu hatıralar orada duruyormuş, biz talep ettik, yollandı ve kullandık.” Peki, herhangi bir kişi bu veriye ulaşıp bu işleri yapabilir mi? “Tabii ki” diyor Refik Anadol. Ben istesem bu veritabanına ulaşabilir miydim yoksa Refik Anadol olduğun için mi eriştin? “Tamamen meraklı bir bilimsever olduğum için ulaştım” diyor sanatçı.
Anadol’a soruyorum: Ben şimdiye kadar işin teknolojisini anlamaya çalıştım. Sanat, bu işin neresinde? Neden biz sana sanatçı diyoruz? “Bu işteki sanat, hayal gücü. Bir insanın hayal gücü kapasitesinde. O veri orada duruyor. İlham ve motivasyon yeni sorular sorduruyor. Sanat, teknoloji ve bilim, kamusal alanda bir araya geliyor ama aynı zamanda izleyiciye sorular da sorduruyor. Düşünsenize bir makinenin hatırasından bir hayal çıkaran bir kavram ve ondan ortaya çıkan yapay zekâ sineması. Veri resmi, veri heykeli, yani hayal gücü sınırını zorlayabilmek işin kilit noktası. İşte sanat burada yatıyor.”
Serginin başlığı Makine Hatıraları iki nokta üst üste Uzay. Yani bu sergi “Uzay” ama yeni makine hatıraları da gelecek. “Evet” diyor hemen Anadol. “Yüzlerce insanın verilerinden yola çıkarak kolektif bilincin, kolektif hatıraların anlamlı olabileceğine inandım. Yani sadece uzay değil, doğa, başka bir şey de olabilir, devamı gelir. Hayalim gerçekten herkese ait olan hatıralarla bir yapay zekâ ne yapabilir sorusunun cevabına erişmek.” Benim aile albümüm de Refik Anadol’a veritabanı olabilir mi? Ondan da dijital bir yerleştirme yapabilir mi? “Elbette” diye cevap veriyor.
Astrofizikçi Carl Sagan demiş ki “Hayal gücü bizi genellikle hiç var olmamış dünyalara taşır. Ama o olmadan hiçbir yere gidemeyiz.” Bu sözden yola çıkarak şunu soruyorum: Veritabanının niteliği ve niceliği yaratacağın işlerin sonucunu etkiliyor mu? Yani hayalini gerçekleştiriyor mu? “Temelini oluşturuyor” diyor. Peki, acaba Anadol hangi üretim aşamasında çıkacak olan yapıtın renkleri, hareketleri, akışı şekillendiriyor? Refik Anadol, “İşte orası işbirliği” diyor. “Yapay zekâ orada benim fırçam değil, bir ekip arkadaşım. Örneğin Mars’ın yüzeyi, bugüne kadar gidemediğimiz bir gezegen ama 12 telebaytlık her alanı karış karış görüntülenmiş. Yapay zekâ elbette benden daha iyi biliyor. Ben 2 milyon fotoğrafı tek tek açıp bakabilir miyim? Neden yapay zekâyla işbirliği yapmayayım ki? Neden birlikte öğrendiğimiz bir şeyin rüyasını o da görmesin ki?”
Burada Refik Anadol, NVIDIA isimli büyük bir teknoloji firmasından bahsediyor. RAS’ı öncü buldukları için çok desteklemişler. Bu sergideki algoritmalar da NVIDIA’nın desteğiyle olmuş. “Bu algoritmaları herkes indirip kullanabilir mi” diye soruyorum. “Gizli saklı değil. Tabii herkes bu kadar deneyimli olmadığı için bu sonuçları çıkaramaz. Üzerinde bir emek var. Yapay zekâyla uğraşan, üreten herkesin bu teknolojinin her şeyini anlatması, paylaşması gerekir. Bunun korkusu da var tabii, aynı işi yapan insanlar ortaya çıkıyor. Olsun, yeter ki herkes öğrensin” diyor.
Bugün, enerji dolu bir ruh hali içinde olacaksın. İçinde taşan cesaret ve kararlılık, seni yeni maceralara yönlendirecek. Hedeflerine ulaşmak için adım atmaktan çekinmeyeceksin. Sosyal çevrendeki insanlar, senin liderlik vasıflarını takdir edecek. Ancak, aceleci tavırların bazı ilişkilerde gerginlik yaratabilir. Dikkatli olun, düşünmeden hareket etmemeye çalış. Aynı zamanda, kişisel gelişimine yönelik yeni fırsatlar keşfetmen mümkün. Gözlemlerin ve sezgilerin, senin için yol gösterici olacak. İletişimde açık ve samimi ol, hislerini net bir şekilde ifade etmek, aradaki bağı güçlendirebilir. Bugün, yeniliklere ve değişime açılmak, seni daha da ileri taşıyacak. Unutma, cesaretin yanında sabırlı olmak da önemli.
Bugün, sabırlı ve kararlı yapınla çevrenizdeki insanlara ilham verebilir, onlarla uyum içinde bir iletişim kurabilirsiniz. Duygusal olarak güçlenmiş hissetmeniz, sevdiklerinizle olan ilişkinizdeki bağları daha da kuvvetlendiriyor. Finansal konularda dikkatli ve araştırmacı bir tutum benimsemek, sizi beklenmedik sürprizlerden koruyabilir. Sanatsal yönlerinizi ortaya çıkaracak projelere yönelmek, ruhsal olarak sizi besleyecek ve keyif verecek. İçsel huzurunuzu bulmak için doğaday zaman geçirmeniz, stresinizi azaltsa da zihinsel dinginliğinizi artıracak. Yeni bir hobi veya ilgi alanı keşfetmek, yaratıcılığınızı artırabilir ve günlük yaşamınıza farklı bir heyecan katabilir. Unutmayın, her yeni başlangıç, hayatınıza taze bir nefes getirebilir.
Zihinsel enerjinin zirve yaptığı bir dönemdesin. Meraklı doğanın ön plana çıkacak, yeni fikirler ve bilgileri keşfetme arzusuyla dolusun. Sosyal çevrendeki insanlarla olan etkileşimlerin, iletişim becerilerini parlatarak sana yeni fırsatlar getirebilir. Ancak, dikkatli ol; zaman zaman yüzeysel konuşmalara yönelmek yerine derinlemesine bağlar kurmaya gayret et. İş veya günlük yaşamda karşılaşacağın zorluklar, esnek düşünme kabiliyetin sayesinde aşılabilir. Duygusal ilişkilerde ise, açık ve dürüst olmak, belirsizlikleri gidermek adına faydalı olabilir. Bugünün, içsel düşüncelerini ifade etmek ve yeniliklere açık olman için mükemmel bir zaman. Yaratıcılığını serbest bırak.
Duygusal derinliğin ve sezgisel yeteneklerin bugün oldukça belirgin. Sevdiklerinle olan ilişkilerine daha fazla zaman ayırma isteği hissediyorsun. Kendini ev ortamında daha rahat, huzurlu ve güvende hissediyorsun; belki de bazı nostaljik anıları yeniden yaşatmak isteyebilirsin. Yapmak istediğin bazı değişiklikler için harekete geçmek için uygun bir zaman. İçsel dünyana yaptığın yolculuklar, seni daha güçlü kılıyor.Aşk hayatında daha duyarlı ve şefkatli bir yaklaşım sergilemen, partnerinle arandaki bağı güçlendirebilir. Uzaklardan gelecek bir haber veya beklenmedik bir ziyaret, ruh halini yenileyebilir. Sosyal ilişkilerin de ilgi alanlarının değişmesiyle yeni dostluklara kapı aralayabilir; bu, seni besleyen bir etki yaratacak.Kendini iyileştirmek ve yeni şeyler öğrenmek için zaman ayırmalısın; belki bir hobi edinmek ya da mevcut hobilerine yönelmek sana iyi gelecektir. İş veya kariyer alanında, sezgilerini dikkate alman faydalı olabilir; kararlarını verirken iç sesine kulak vermek, doğru yolda olmanı sağlayacak. Bugün belirsizliklere karşı içinde hissettiğin cesaretle ilerle, verdiğin kararların tatmin edici sonuçlar doğurabilir.
Sahip olduğun cesaret ve karizma, çevrendekileri etkilemeye devam edecek. Bugün, lider özelliklerin ön plana çıkarken, takım çalışmasına olan yatkınlığın da dikkat çekecek. Yaratıcılığın yeni projeler için ilham verici olabilir. Kendine olan güvenin, zorlukların üstesinden gelmende kilit rol oynayacak. Flörtöz bir atmosfer seni bekliyor; duygularını açık bir şekilde ifade etmekten çekinme. Ancak, ben merkezli davranışlardan uzak durmak, ilişkilerinde dengeyi korumak açısından önemli olacak. Kendini ifade ederken, başkalarının duygularını da dikkate almayı unutma.
Bugün detaylara olan düşkünlüğün seni önemli noktalara yönlendirebilir. İş ve sağlık konularında daha önce ertelediğin planları hayata geçirmek için uygun bir zaman. İletişimde dikkatli olman gereken anlar var, söylediklerine özen göstermelisin. Çevrende seni anlamayan insanlarla karşılaşabilirsin, bu durum motivasyonunu etkileyebilir. Sabırlı kalmak ve düşüncelerini net bir şekilde ifade etmek çok önemli. Aile bireyleriyle olan ilişkiler, mutluluğunu artıracak ve sana güç verecek. İçsel huzurunu sağlamak için kendine zaman ayırmayı ihmal etme, doğa yürüyüşleri ya da meditasyon gibi aktiviteler ruhunu ferahlatabilir. Unutma, ufak iyileştirmeler ve düzenlemeler büyük farklar yaratabilir.
Duygusal dengeni bulmak için doğru bir dönemdesin. İlişkilerde seni rahatsız eden unsurları açıkça konuşma cesaretini gösterebilirsin. Sosyal çevrende dikkatini çeken bir kişiyle daha derin bir bağ kurma fırsatı doğabilir. Estetik ve sanatsal etkinliklere yönelmek seni besleyecek. İçsel huzurunu bulmak için yalnız kalmak isteyebilirsin. Bunlar, yaratıcılığını açığa çıkarmak için harika fırsatlar sunacak. Kendi değerini fark etmen, başkalarıyla olan ilişkilerinde de pozitif bir etki yaratacak. Her şeyin birlikteliği ve uyum içinde gelişmesi için gerekli adımları atma zamanın geldi.
Duygusal derinlikler, içsel dönüşüm için harika bir zaman. Bugün sezgilerin güçlü, çevrendekileri anlamak için dikkatle gözlem yapmalısın. İlişkilerde samimi bir iletişim ihtiyacı var; açıkla, sırlarını paylaş. Gizli kalmış duygular ortaya çıkabilir; bu, ilişkilerin güçlenmesi için bir fırsat sunar. Kendini yeniden keşfetme isteği içindesin; bu, sana yeni bir bakış açısı kazandırabilir. Bağlantılar kurmak, derin sohbetler yapmak için ideal bir dönemdesin. Gerek kendinle, gerekse başkalarıyla olan etkileşimlerin, dönüşüm ve büyüme potansiyeli taşıyor. Kararlılığın, zorlukların üstesinden gelmeni sağlayacak. İçsel huzuru bulmak ve geçmişle hesaplaşma zamanıdır.
Yay burçları için bugünün enerji dolu ve macera arayışıyla dolu bir zaman dilimi olduğu söylenebilir. Öğrenme ve keşif arzusu oldukça yüksek. Yeni ufuklar açma fırsatları karşınıza çıkabilir, bu da sizi heyecanlandıracak. Sosyal ilişkilerde meydana gelebilecek sürprizler, ilginç insanlarla tanışma şansı sunabilir. Özellikle iletişimde cesur olun yeter, düşüncelerinizi açıkça ifade etmekten çekinmeyin.Ayrıca, sezgisel yeteneklerinizin öne çıkmasıyla, karşınızdaki insanları daha derin bir düzeyde anlamak mümkün olabilir. Aşk hayatında, spontane ve tutkulu bir yaklaşım sergileyebilirsiniz; bu da ilişkinizi canlandırabilir. Yalnız olanlar için, sosyal ortamlarda dikkat çekici biriyle tanışma imkanı mevcut. Fakat, maddi konularda dikkatli olmalısınız; bütçenizi aşacak harcamalardan kaçınmakta fayda var. Bunun yanı sıra, ruhsal ve fiziksel sağlığınıza özen göstermek, dengeyi sağlamak açısından önem taşıyor.
Bugün, sorumluluk ve istikrar duygunuz ön planda olacak. Yıldızların hizalanması, uzun vadeli hedefleriniz ve kariyerinizle ilgili yeni fırsatları görebileceğiniz bir zamanı işaret ediyor. Hedeflerinize ulaşmak için disiplinli ve kararlı bir yaklaşım sergilemek size güç verecek. İletişimde net ve açık olmak, çevrenizdekileri ikna etmede etkili olacaktır.Sosyal alanınızda bazı ilginç bağlantılar kurma fırsatı doğabilir. Arkadaşlarınızla gerçekleştireceğiniz toplantılarda, fikirlerinizi paylaşmak ve ortak projelere yönlenmek keyifli anlara yol açabilir. Duygusal anlamda da derinlik hissettiğiniz anlar yaşayabilir, sevdiklerinizle olan bağınızı güçlendirebilirsiniz. Kendinize zaman ayırmayı unutmayın; içsel dengeyi bulmak, stresle başa çıkmanıza yardımcı olacak.Bugün, kariyerinize odaklanırken aynı zamanda ev ve aile hayatınıza da önem vereceksiniz. İki yönlü bir denge kurmak, mutluluğunuzu artırabilir. Kısacası, kararlı adımlarınızla hem iş hem de özel hayatınızda sağlam temeller atma fırsatı bulduğunuz bir gün geçireceksiniz.
Sosyal ilişkilerinde güçlü bir etkileşim dönemi başlıyor. Arkadaş çevrenle yapacağın etkinlikler, yeni bağlantılar kurmanı sağlayabilir. Farklı düşüncelere açık olman ve yenilikçi yaklaşımlar sergilemen dikkat çekici bir aura oluşturacak. Belki de bir grup projesinde liderlik rolü üstleneceksin. İletişimde hem sezgisel hem de analitik bir bakış açısı kazanarak, sorunların üstesinden kolaylıkla gelebilirsin. Özgürlüğüne düşkün yapın, bu süreçte daha da belirginleşebilir; bireyselliğini ifade etmek için fırsatlar bulacaksın. Aynı zamanda, içsel huzuruna ulaşman adına meditasyon veya doğa yürüyüşleri gibi aktiviteler faydalı olabilir. Kendi değerlerini sorgulamak ve kişinin hayatta neyi gerçekten istediğini netleştirmek için ideal bir zaman dilimindesin. Farklı ve yenilikçi olmanın getirdiği özgüveni hissettikçe, sınırlarını zorlayarak büyümek isteyeceksin. Başkalarına ilham verme potansiyelin yüksek; bu dönemdeki enerjini olumlu bir şekilde yönlendirirsen, iyi sonuçlarla karşılaşabilirsin.
Bugün duygusal derinliklerde yüzme isteği duyabilirsin. Hayal gücün son derece yüksek çalışırken, sanatsal yeteneklerin de ön plana çıkabilir. İçsel huzuru yakalamak için doğayla vakit geçirmek veya meditasyon yapmak faydalı olabilir. Kendini kararsız hissedebilirsin; bu nedenle önemli kararları alırken acele etmemekte fayda var. Sevgi ve dostluk ilişkilerinde duygusal bağları kuvvetlendirmek için samimi iletişimler kurabilirsin. Duygusal destek arayışın artarken, başkalarına da destek olma isteği kendiliğinden doğabilir. Kendine güvenmeli ve içsel sezgilerine dikkat etmelisin; bu sayede hayatında yeni fırsatları görebilirsin. Özellikle yer aldığın sosyal ortamlarda, sıra dışı fikirlerinle dikkat çekebilirsin. Unutma ki, hislerin ve sezgilerin seni doğru yola yönlendirecektir.
