Türk sinemasının usta ismi Halit Refiğ’i 11 yıl önce bugün yitirdik. Gurbet Kuşları (1964), Sevmek ve Ölmek Zamanı (1971), Vurun Kahpeye (1973), Teyzem (1986), Karılar Koğuşu (1990) gibi unutulmaz filmlere imza atan Refiğ, Halid Ziya Uşaklıgil‘in Aşk-ı Memnu adlı romanını 1975 yılında TRT için uyarlayarak, kültürümüzü (!) örümcek ağı gibi saran televizyon dizilerine -ister istemez- öncülük etti.
Halit Refiğ, Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde üç kez En İyi Yönetmen seçildi. Gurbet Kuşları (1964), Hanım (1989) ve Karılar Koğuşu (1990). (FOTO: İHA)
Son sinema filmi Köpekler Adası‘nı 1996’da, son televizyon dizisi Affet Bizi Hocam‘ı 1998’de, son televizyon filmi Gelinlik Kız‘ı 2000’de çeken büyük ustayı, vedasının on birinci yılında saygı ve özlemle anıyoruz.
İSMAİL CEM’DEN HALİT REFİĞ’E TEKLİF
Sene 1974…
TRT’nin Genel Müdürü İsmail Cem’den Halit Refiğ’e bir teklif gelir: BBC, klasikleri dizi-film olarak televizyona uyarlıyor. Biz de TRT için böyle bir şey yapabilir miyiz?
Halit Refiğ şak diye “Aşk-ı Memnu” dedi. Halid Ziya Uşaklıgil’in 1899 yılında Servet-i Fünûn dergisinde tefrika edilen, bir yıl sonra kitap olarak basılan romanı…
1965 yılında Memduh Ün, Halit Refiğ’e bu romanı modernize etmeyi teklif etmişti. Refiğ, modernizasyonun romana çok şey kaybettireceğini düşünüyordu.
Aşk-ı Memnu yerine, Uşaklıgil’in bir başka romanı Kırık Hayatlar‘ı filme çektiler. Ün’ün yapımcı olduğu filmin senaryosunu Refiğ yazdı, yönetmen koltuğuna da o oturdu.
Kırık Hayatlar’ın kadrosunda Cüneyt Arkın, Belgin Doruk, Nebahat Çehre, Önder Somer, Birsen Menekşeli, Hulusi Kentmen, Handan Adalı gibi isimler yer alıyordu.
Kırık Hayatlar’da ‘Gülşen’i oynayan Nebahat Çehre, Halit Refiğ’in Aşk-ı Memnu’sunda yoktu. Çehre, 33 yıl sonra modernizasyona uğramış Beren Saat’li-Kıvanç Tatlıtuğ’lu Aşk-ı Memnu’da rol alacaktı.
Refiğ ‘Firdevs’ rolü için Neriman Köksal‘ı seçmişti. ‘İkinci Firdevs’ Nebahat Çehre de dizinin çekildiği tarihte 31 yaşındaydı.
Halit Refiğ’in 1975 tarihli Aşk-ı Memnu’su şu isimlerden oluşuyordu: Salih Güney (Behlül), Müjde Ar (Bihter), Şükran Güngör (Adnan Bey), Neriman Köksal (Firdevs), Itır Esen (Nihal), Çolpan İlhan (Matmazel de Courton), Suna Keskin (Peyker).
Altı bölüm süren dizi inanılmaz ilgi görür. Tıpkı 2008-2010 yılları arasında yayınlanan modernizasyon fecaati 79 bölümlük dizi gibi…
Bir fark vardı! 1975 yapımı diziyi seyredenler, kitapçılara koşup “Halid Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu diye yeni bir romanı çıkmış. Sizde var mı?” diye sormuyorlardı…
Onlar Halid Ziya Uşaklıgil’i de Aşk-ı Memnu’yu da biliyorlardı.
MİLLİ KÜLTÜR AMACIYLA ÇEKİLDİ
Halit Refiğ, yıllar sonra Aşk-ı Memnu’yla ilgili şu yorumu yapar:
– Benim meslek hayatımda bir dönüm noktası oldu. İlk defa ticari sinema piyasasının dışında bir ortam, devlet televizyonu, kâr amacı gütmeden, o tarihler için yüksek seyirlik, ‘rating’ hesaplarına da girmeden, salt milli kültür amaçlarıyla film yapımına girişiliyor. Bu, genelde Türkiye’de sinema ortamı için, özelde de benim için farklı bir durumdu.
EN AZ BASKI HİSSEDEREK YAPTIĞIM İŞ
– Teknoloji itibarıyla sinema filmi olarak ama televizyonda gösterilmek üzere çekilmişti. Nitekim daha sonra özellikle dış ülkelerde çeşitli kültürel gösterilerde sinema filmi gibi gösterildi daha kısaltılmış 220 dakikalık versiyonu… İşte bu olay benim açımdan çok önemli bir gelişimdi. Üstümde hiçbir ticari baskı hissetmeden, ‘hangi artisti oynatsak işletmelere satış garantisi sağlarız’ diye düşünmeden yaptım. O güne kadar yaptığım filmler içinde yapım konusunda en az baskı hissederek yaptığım iş oldu.
SONRA DA BENİM EŞİM OLDU!
Halit Refiğ ustamızın Aşk-ı Memnu’yla ilgili ‘özel’ bir anısı da var: Nihal’in (Itır Esen) piyano çalması gerekiyordu. Piyano müzikleri vardı. Ne yaparız, ne ederiz derken Gülper Savaşçın diye genç bir hanımla tanıştık. Hem müzik danışmanı olarak çalıştı hem de piyano partisyonlarının (Partisyon: Bir orkestra eserinde bölümlerin bütününü içine alan nota defteri.) icrasında görev aldı. Sonra da benim eşim oldu!
Nihal’in piyano sahnelerinde görünen eller Gülper Savaşçın‘a aitti!
Halit Refiğ 1961-1965 yılları arasında Nilüfer Aydan‘la (nüfusta Aydan Canbula diye geçer) evli kaldı. Aydan’dan boşandıktan sonra İsveç asıllı striptizci Eva Bender‘e (Abrahamson) nikâh kıydı. 1971’de boşandılar. 1974’te evlendiği Gülper Savaşçın‘la ölene kadar aynı yastığa baş koydu.
HALİT REFİĞ FİLMOGRAFİSİ
YÖNETMEN: Köpekler Adası (1996), İki Yabancı (1991), Karılar Koğuşu (1990), Hanım (1989), Kızım ve Ben (1988), Kurtar Beni (1987), Kızımın Kanı (1987), Yarın Ağlayacağım (1986), Kıskıvrak (1986), Teyzem (1986), Son Darbe (1985), Ölüm Yolu (1985), Paramparça (1985), Alev Alev (1984), Beyaz Ölüm (1983), İhtiras Fırtınası (1983), O Kadın (1982), Leyla ile Mecnun (1982), Yaşam Kavgası (1978), Arabulucular (1977), Yedi Evlat İki Damat (1973), Kızın Var mı Derdin Var (1973), Sultan Gelin (1973), Vurun Kahpeye (1973), Acı Zafer (1972), Aşk Fırtınası (1972), Çöl Kartalı (1972), Fatma Bacı (1972), Sevmek ve Ölmek Zamanı (1971), Ali Cengiz Oyunu (1971), Adsız Cengaver (1970), Yaşamak Ne Güzel Şey (1969), Bir Türk’e Gönül Verdim (1969), Kız Kolunda Damga Var (1967), Erkek ve Diş (1966), Karakolda Ayna Var (1966), Üç Korkusuz Arkadaş (1966), Güneşe Giden Yol (1965), Canım Sana Feda (1965), Haremde Dört Kadın (1965), Kırık Hayatlar (1965), Gurbet Kuşları (1964), İstanbul’un Kızları (1964), Evcilik Oyunu (1964), Şehrazat (1964), Şafak Bekçileri (1963), Şehirdeki Yabancı (1962), Gençlik Hülyaları (1962), Seviştiğimiz Günler (1961), Yasak Aşk (1961)
SENARİST: Köpekler Adası (1996), İki Yabancı (1991), Karılar Koğuşu (1990), Hanım (1989), Kurtar Beni (1987), Son Darbe (1985), Yaşam Kavgası (1978), Arabulucular (1977), Sultan Gelin (1973), Cennetin Kapısı (1973), Vurun Kahpeye (1973), Çöl Kartalı (1972) Ali Cengiz Oyunu (1971), Adsız Cengaver (1970), Bir Türk’e Gönül Verdim (1969), Yaşamak Ne Güzel Şey (1969), Yaprak Dökümü (1967) Aslan Yürekli Kabadayı (1967), Son Gece (1967), Kanlı Hayat (1967), Kız Kolunda Damga Var (1967), Karakolda Ayna Var (1966), Üç Korkusuz Arkadaş (1966), Haremde Dört Kadın (1965), Kırık Hayatlar (1965), Yasak Sokaklar (1965), Güneşe Giden Yol (1965), Şehrazat (1964), Gurbet Kuşları (1964), İstanbul’un Kızları (1964), Şafak Bekçileri (1963), Avare Mustafa (1961), Seviştiğimiz Günler (1961), Yasak Aşk (1961), Güneş Doğmasın (1961), Kırık Çanaklar (1960), Mahallenin Sevgilisi (1960), Ölüm Peşimizde (1960), Ala Geyik (1959), Karacaoğlan’ın Kara Sevdası (1959), Yaşamak Hakkımdır (1958)
1989 yapımı Karılar Koğuşu’nda Kadir İnanır, Hülya Koçyiğit ve Perihan Savaş rol aldı. (FOTO: DepoPhotos)
HİKÂYE: Kölen Olayım (1969), Aslan Pençesi (1966), Erkek ve Dişi (1966), Şehirdeki Yabancı (1962)
YÖNETMEN ASİSTANI: Mahallenin Sevgilisi (1960), Suçlu (1960), Ala Geyik (1959), Karacaoğlan’ın Kara Sevdası (1959)
YAPIMCI: İki Yabancı (1991), Canım Sana Feda (1965), İstanbul’un Kızları (1964)
YARDIMCI YÖNETMEN: Kırık Çanaklar (1960), Şoför Nebahat (1960)
HALİT REFİĞ KİTAPLIĞI
– Sinemada Mimari Açılımlar: Halit Refiğ Filmleri, Fatoş Adiloğlu, ES Yayınları
– Sinemada Ulusal Tavır / Halit Refiğ Kitabı, Şengül Kılıç Hristidas, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
– Halit Refiğ Düşlerden Düşüncelere Söyleşiler, İbrahim Türk, Kabalcı Yayınları
– Bir Yorgun Savaşçı Halit Refiğ, Ahmet Toklu, Sepya Yayıncılık
Enerjinin zirveye ulaştığı bir gündesin. İnisiyatif alma konusunda oldukça cesur ve kararlısın. Yaratıcılığın yüksek, bu nedenle fikirlerini paylaşmaktan çekinme; başkaları üzerinde olumlu bir etki bırakabilirsin. Ancak, aceleci davranma eğiliminde olabilirsin, bu yüzden kararlarını düşünerek vermen önemli. İletişim konusunda avantajlısın, çevrendekilerle sağlam bağlantılar kurabilirsin. Ayrıca, kişisel hedeflerine yönelik adımlar atmak için uygun bir zaman. Sağlığını ihmal etme; aktivitelere biraz daha zaman ayırmak, hem bedenen hem zihnen tazelenmeni sağlayacak. Aşk hayatında tutku ön planda; sevdiğinle olan ilişkiniz güçlenebilir. Kısacası, cesaretin ve enerjinle dolu dolu bir gün geçirmen mümkün.
Stabilite arayışında olduğun bir dönemdesin. Maddi konularında daha dikkatli olman gerekecek; harcamalarını gözden geçirip gereksiz yüklerden kurtulmak sana iyi gelebilir. İlişkilerinde ise samimiyetin ön planda olması, duygusal bağlılıklarını güçlendirecek. Kendini ifade etmekte zorlandığın durumlarda, içsel sesini dinlemen önem taşıyor. Doğa ile iç içe olmak, zihnindeki karmaşayı hafifletebilir. Bu dönemde yaratıcılığını keşfetmek, hobi veya sanatsal bir faaliyet aracılığıyla seni besleyecek. Gelecek için planlar yapmak adına içeride birikmiş düşüncelerini netleştirmelisin, bu sayede hedeflerine daha sağlam adımlarla yaklaşabilirsin. Unutma, senin çevrendeki güzellikleri görme yeteneğin, karşılaştığın zorlukları aşmanı kolaylaştıracak.
Sosyal ilişkilerinde hareketlilik söz konusu, yeni tanışmalar ve mevcut bağlantıların derinleşmesi açısından verimli bir gün. İletişim becerilerin, etrafındaki insanları etkileme konusunda önemli bir rol oynayacak. İçsel düşüncelerin ve fikirlerin, dışavurum yolu bulacak; bu da seni hem yaratıcı hem de zihinsel olarak uyaracak. İkili ilişkilerdeki dengeyi kurmak için daha fazla empati göstermeye özen göstermelisin. İş ve projelerde eleştirel düşünme yeteneğin ön plana çıkarken, işbirliğine açık olmak sana avantaj sağlayacak. Ayrıca, bugünün getireceği ani fırsatlar sayesinde, uzun zamandır düşündüğün bir planı hayata geçirme şansı yakalayabilirsin. Kendine güvenmeli, içgüdülerini takip etmelisin. Gördüğün ve duyduğun her şeyden ders çıkarma olanağı bulacak; bu durum seni daha da olgunlaştıracaktır. Hayatının her alanında değişim rüzgarlarını hissetmen mümkün. Yeni deneyimlere açık ol ve yolculuğun tadını çıkar!
Bugün duygusal derinliklerinizde kaybolmayı deneyimleyebilir, aile ve evle ilgili konulara odaklanabilirsiniz. İçsel huzur arayışınız kuvvetlenirken, sevdiklerinizle birlikte olmanın getirdiği mutlulukları daha fazla hissedeceksiniz. Kendinizi yetersiz hissettiğiniz anlarda, destek bulabileceğiniz kişileri yanınıza davet edin. Yaratıcı yeteneklerinizi keşfetmek için harika bir gün. İlham veren düşünceler zihninizde dolaşırken, bunu sanat ya da yazı aracılığıyla ifade edebilirsiniz. Geçmişe dair anıların gün yüzüne çıkması, duygusal bir yeniden değerlendirme yapmanıza olanak tanıyabilir. Kalbinizin sesini dinleyin, içsel sezgileriniz sizi doğru yere yönlendirecektir. Sağlığınıza dikkat edin, bedeninizin ihtiyaçlarına kulak verin. Kendinize karşı nazik olun, ruhsal ve fiziksel dengeyi sağlamayı unutmayın. Yengeç'in güçlü koruma içgüdüsü, sevdikleriniz için bir sığınak oluşturmanızı sağlayacak.
İçinde bulunduğun dönem, yaratıcılığını ön plana çıkarma ve kendini ifade etme konusunda büyük bir fırsat sunuyor. Çevrendeki insanlarla olan ilişkilerin, öz güveninle daha güçlü hale gelecek. Bir projeye ya da sanatsal bir çalışmaya başlayabilirsin; bu, kendi potansiyelini keşfetmene yardımcı olacak. Sosyal ortamlarda parlayacak, dikkatleri üzerine çekeceksin. Ancak, başkalarının fikirlerine de kulak vermekte fayda var; bazen, fazla kendine kapalı olmak, iş birliğini zorlaştırabilir. Duygusal olarak kendini neşeli hissedeceksin, fakat sabırsız davranmamaya dikkat et. İlerlemek istediğin alanlarda kararlı adımlar atmak için doğru anı beklemelisin. Sevgi ilişkilerinde tutku dolu anlar seni bekliyor; sevdiğinle anlayış dolu bir iletişim içinde olabilirsin. Farklı deneyimler arayarak içsel huzurunu yenileyebilirsin. Bu gün, kendine olan inancını tazelemek için harika bir zaman.
Bugün, detaylara olan düşkünlüğün ve analitik düşünme becerin ön plana çıkacak. Gün içinde karşılaşabileceğin zorluklar karşısında sergileyeceğin pratik yaklaşım, seni birçok sorunun üstesinden gelmene yardımcı olacak. İş yerinde veya günlük yaşamında, başkalarının gözünden kaçan ayrıntılara dikkat etmek, sana avantaj sağlayabilir.Kendini ifade etme konusunda istekli olman gerekebilir; içsel düşüncelerini paylaşmak, ilişkilerini güçlendirebilir. Ancak, aşırı eleştirel bir tutum sergilemekten kaçınmalısın. Kendine ve başkalarına karşı daha nazik olman, olumlu bir atmosfer yaratacak. Sağlığınla ilgili yapmayı düşündüğün değişiklikler için harekete geçmek için de uygun bir zaman. Kendini toparlamak ve yenilemek adına küçük ama etkili adımlar atabilirsin. Rutinine dahil edeceğin yeni alışkanlıklar, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığını olumlu etkileyecek. Anlık mutlulukları yakalamayı unutma; küçük şeylere odaklanmak, gününü aydınlatacak.
Duyguların bir denge içinde olduğu, sosyal ilişkilerin ön plana çıktığı bir gün. Cercislerinizi açıp insanlarla bağlantı kurmak, paylaşımlarınızı güçlendirmek için harika bir zamandasınız. Etrafınızdaki insanlarla kuracağınız iletişimlerin derinliği, içsel huzurunuzu artırabilir. Özellikle estetik ve sanatsal yönlerinize odaklanmak size ilham verecek. Bugün, başkalarına karşı duyduğunuz empati sayesinde sürpriz dostluklar ortaya çıkabilir. Karar alma süreçlerinizde bir denge bulmak, başkalarının fikirlerine açık olmak, sizi daha kolay bir yola götürecek. İçinde bulunduğunuz durumlar hakkında daha fazla düşünmek ve analiz yapmak, yaşamınızdaki önemli sorunları çözümlemenizde yardımcı olacak. Sakin kalmayı başardıkça, içsel dengeyi sağlama konusunda daha çok yol alacaksınız. Sizi yoran konulardan uzaklaşmak ve biraz nefes almak da iyi gelecektir. Bu dönemde öz bakımınıza önem vermeyi unutmayın.
Bugün içsel sezgilerinle derin bağlantılar kurabileceğin bir gün. Hislerin, çevrendeki insanlarla olan ilişkilerini şekillendirebilir; bu duygusal derinliği anlamak, senin için önemli bir fırsat sunuyor. İnsanlarla aranda kuracağın güçlü bağlantılar, beklenmedik yollar açabilir. İş hayatında gizli kalmış detaylar gün yüzüne çıkabilir; dikkatle takip etmekte fayda var. Etrafındakilerin düşünceleri ve duygularıyla empati kurmak, sana yeni anlayışların kapılarını aralayabilir.Aşk hayatında ise tutkulu anlara zemin hazırlayacak bir atmosfer var. Duygusal yoğunluk, ilişkini besleyecek şekilde canlanabilir; bu duygusal yoğunluğu açıkça ifade etmekten çekinme, karşındaki kişiyle daha derin bir bağ kurma fırsatını yakalayabilirsin. Kendini ifade ediş tarzında samimiyet, kararlılık ve tutku ön planda olacak. Arkadaşlarınla geçireceğin zaman, destek ve motivasyon kaynağı olabilir; onları dinlemek, ilişkilerdeki dengeyi sağlamak için önemli. Sosyal etkileşimlerin kalbinin derinliklerini de açığa çıkarabilir; bu anlamda sürprizlerle dolu bir gün seni bekliyor.
Bugün, bağımsızlık ve özgürlük arayışında olduğun bir süreçtesin. Yeni maceralara atılmak için mükemmel bir zaman. İçsel motivasyonların yükseliyor; bu da seni yeni fikirlere ve deneyimlere yönlendiriyor. Sosyal çevrenle olan etkileşimlerinde samimi ve cesur olabilirsin. Yeni insanlarla tanışmak, ufkunu açacak fırsatlar yaratabilir. Ancak, detaylara dikkat etmen gerekebilir; sevdiklerinle olan iletişiminde yanlış anlaşılmalara yer vermemek için açık olmalısın. İçsel huzurunu korumak adına doğayla bağ kurmak ya da yaratıcı aktivitelerle uğraşmak keyif verebilir. Geleceğe dair umutlu ve hevesli bir tutum sergilemek, senin pozitif enerjini artıracak. Abartılı beklentilerden uzak durmalısın; ziyadesiyle özgürlük hissi seni başıboş hissettirebilir. İçgüdülerine güvenerek atılacak adımlar, yolunu aydınlatacak.
Sorumlulukların üzerine bir yük gibi çökmüş hissedebilirsin. Ancak bu durum, seni durdurmak yerine güçlendirebilir. İş veya sosyal çevrende yaşanan gerginlikler, sabırlı ve kararlı yaklaşımınla aşılabilecek. İkili ilişkilerinde, kendini ifade etme biçimine dikkat etmen gerekecek. Yüz ifadelerin ve beden dilin, söylediklerinden daha fazlasını anlatabilir. Bu nedenle, duygularını açık bir şekilde dile getirmekten kaçınma. Öğrenmeye ve gelişmeye açık olman, yaratıcılığını besleyecek bir ortam yaratabilir. Kendine zaman ayırarak içsel huzurunu bulabilir ve bu dengeyi sağladığın sürece çevrendeki insanlar için de bir ilham kaynağı olabilirsin. Yeniliklere açık ol, karanlık düşüncelerinle yüzleşmek, seni özgür kılacak. Günün sonunda, kazandıkların ve öğrendiklerinle kendini çok daha sağlıklı hissedeceksin.
Hayal gücünüzün sınırlarını zorlayabileceğiniz ve yeni fikirlerin peşinden koşabileceğiniz bir gün. Özgürlük duygunuzun yüksek olduğu bu dönemde, toplumsal konulara dair duyarlılığınız artacak. Akrabalarınız veya yakın arkadaşlarınızla yapacağınız tartışmalar, bakış açınızı genişletme fırsatı sunabilir. İçsel değişimlere açılabilirsiniz, bu durum, kendinizi daha otantik hissetmenizi sağlayacak. Sezgilerinizin kuvvetli olduğu bu gün, içsel rehberlik arayışınıza yön verebilir. Sosyal ortamlarda ve grup çalışmalarında kendinizi rahatça ifade edebilirsiniz. Unutmayın, cesaret göstererek sıradanlıktan uzaklaşmak büyük tatmin sağlayacak. Bugün, başkalarının ihtiyaçlarına duyarlılığınız ve toplumsal sorumluluk hisleriniz ön planda. Yeni bağlantılar kurmak, tanıdıklarınızı güçlendirmek için harika bir zaman dilimi. Ruhsal olarak ise, derin soluk alarak zihin rahatlatma pratiği yapmayı düşünebilirsiniz. İyimser bakış açınızı koruyun ve yeni ufuklara açılmaktan çekinmeyin.
Hayal gücün bugün seni farklı dünyalara taşıyacak. Sanatsal yeteneklerin ön plana çıkarken, içsel duygularını ifade etme arayışında olabilirsin. Sevgi hayatında derin bir bağlantı kurma isteği ön plana çıkabilir; duygusal derinliklere inmen, ilişkilerini yeniden değerlendirmeni sağlayabilir. Kendini açma cesaretini gösterirsen, karşındaki kişiyle arandaki bağ güçlenebilir. Amaçlarını belirlemen ve sezgilerine güvenmen, karşılaştığın zorlukları aşmanda büyük rol oynayacak. Günün ruhsal enerjisi, manevi alanlarda ufak daha huzur verici değişimler yaratma fırsatları sunuyor. Kalbini dinle ve içsel rehberliğine güven, sana yol gösterecektir.