1
Türk sinemasının usta ismi Halit Refiğ’i 11 yıl önce bugün yitirdik. Gurbet Kuşları (1964), Sevmek ve Ölmek Zamanı (1971), Vurun Kahpeye (1973), Teyzem (1986), Karılar Koğuşu (1990) gibi unutulmaz filmlere imza atan Refiğ, Halid Ziya Uşaklıgil‘in Aşk-ı Memnu adlı romanını 1975 yılında TRT için uyarlayarak, kültürümüzü (!) örümcek ağı gibi saran televizyon dizilerine -ister istemez- öncülük etti.
Halit Refiğ, Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde üç kez En İyi Yönetmen seçildi. Gurbet Kuşları (1964), Hanım (1989) ve Karılar Koğuşu (1990). (FOTO: İHA)
Son sinema filmi Köpekler Adası‘nı 1996’da, son televizyon dizisi Affet Bizi Hocam‘ı 1998’de, son televizyon filmi Gelinlik Kız‘ı 2000’de çeken büyük ustayı, vedasının on birinci yılında saygı ve özlemle anıyoruz.
İSMAİL CEM’DEN HALİT REFİĞ’E TEKLİF
Sene 1974…
TRT’nin Genel Müdürü İsmail Cem’den Halit Refiğ’e bir teklif gelir: BBC, klasikleri dizi-film olarak televizyona uyarlıyor. Biz de TRT için böyle bir şey yapabilir miyiz?
Halit Refiğ şak diye “Aşk-ı Memnu” dedi. Halid Ziya Uşaklıgil’in 1899 yılında Servet-i Fünûn dergisinde tefrika edilen, bir yıl sonra kitap olarak basılan romanı…
1965 yılında Memduh Ün, Halit Refiğ’e bu romanı modernize etmeyi teklif etmişti. Refiğ, modernizasyonun romana çok şey kaybettireceğini düşünüyordu.
Aşk-ı Memnu yerine, Uşaklıgil’in bir başka romanı Kırık Hayatlar‘ı filme çektiler. Ün’ün yapımcı olduğu filmin senaryosunu Refiğ yazdı, yönetmen koltuğuna da o oturdu.
Kırık Hayatlar’ın kadrosunda Cüneyt Arkın, Belgin Doruk, Nebahat Çehre, Önder Somer, Birsen Menekşeli, Hulusi Kentmen, Handan Adalı gibi isimler yer alıyordu.
Kırık Hayatlar’da ‘Gülşen’i oynayan Nebahat Çehre, Halit Refiğ’in Aşk-ı Memnu’sunda yoktu. Çehre, 33 yıl sonra modernizasyona uğramış Beren Saat’li-Kıvanç Tatlıtuğ’lu Aşk-ı Memnu’da rol alacaktı.
Refiğ ‘Firdevs’ rolü için Neriman Köksal‘ı seçmişti. ‘İkinci Firdevs’ Nebahat Çehre de dizinin çekildiği tarihte 31 yaşındaydı.
Halit Refiğ’in 1975 tarihli Aşk-ı Memnu’su şu isimlerden oluşuyordu: Salih Güney (Behlül), Müjde Ar (Bihter), Şükran Güngör (Adnan Bey), Neriman Köksal (Firdevs), Itır Esen (Nihal), Çolpan İlhan (Matmazel de Courton), Suna Keskin (Peyker).
Müjde Ar ve Itır Esen, dizinin görüntü yönetmeni İlhan Arakon’la birlikte.
Altı bölüm süren dizi inanılmaz ilgi görür. Tıpkı 2008-2010 yılları arasında yayınlanan modernizasyon fecaati 79 bölümlük dizi gibi…
Bir fark vardı! 1975 yapımı diziyi seyredenler, kitapçılara koşup “Halid Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu diye yeni bir romanı çıkmış. Sizde var mı?” diye sormuyorlardı…
Onlar Halid Ziya Uşaklıgil’i de Aşk-ı Memnu’yu da biliyorlardı.
MİLLİ KÜLTÜR AMACIYLA ÇEKİLDİ
Halit Refiğ, yıllar sonra Aşk-ı Memnu’yla ilgili şu yorumu yapar:
– Benim meslek hayatımda bir dönüm noktası oldu. İlk defa ticari sinema piyasasının dışında bir ortam, devlet televizyonu, kâr amacı gütmeden, o tarihler için yüksek seyirlik, ‘rating’ hesaplarına da girmeden, salt milli kültür amaçlarıyla film yapımına girişiliyor. Bu, genelde Türkiye’de sinema ortamı için, özelde de benim için farklı bir durumdu.
Aşk-ı Memnu’nun ilk bölümü TRT’de 19 Nisan 1975 günü yayınlandı.
EN AZ BASKI HİSSEDEREK YAPTIĞIM İŞ
– Teknoloji itibarıyla sinema filmi olarak ama televizyonda gösterilmek üzere çekilmişti. Nitekim daha sonra özellikle dış ülkelerde çeşitli kültürel gösterilerde sinema filmi gibi gösterildi daha kısaltılmış 220 dakikalık versiyonu… İşte bu olay benim açımdan çok önemli bir gelişimdi. Üstümde hiçbir ticari baskı hissetmeden, ‘hangi artisti oynatsak işletmelere satış garantisi sağlarız’ diye düşünmeden yaptım. O güne kadar yaptığım filmler içinde yapım konusunda en az baskı hissederek yaptığım iş oldu.
Müjde Ar dizide ‘Bihter’ karakterini canlandırdı.
SONRA DA BENİM EŞİM OLDU!
Halit Refiğ ustamızın Aşk-ı Memnu’yla ilgili ‘özel’ bir anısı da var: Nihal’in (Itır Esen) piyano çalması gerekiyordu. Piyano müzikleri vardı. Ne yaparız, ne ederiz derken Gülper Savaşçın diye genç bir hanımla tanıştık. Hem müzik danışmanı olarak çalıştı hem de piyano partisyonlarının (Partisyon: Bir orkestra eserinde bölümlerin bütününü içine alan nota defteri.) icrasında görev aldı. Sonra da benim eşim oldu!
Nihal’in piyano sahnelerinde görünen eller Gülper Savaşçın‘a aitti!
Halit Refiğ-Gülper Savaşçın (FOTO: DepoPhotos)
Halit Refiğ 1961-1965 yılları arasında Nilüfer Aydan‘la (nüfusta Aydan Canbula diye geçer) evli kaldı. Aydan’dan boşandıktan sonra İsveç asıllı striptizci Eva Bender‘e (Abrahamson) nikâh kıydı. 1971’de boşandılar. 1974’te evlendiği Gülper Savaşçın‘la ölene kadar aynı yastığa baş koydu.
HALİT REFİĞ FİLMOGRAFİSİ
YÖNETMEN: Köpekler Adası (1996), İki Yabancı (1991), Karılar Koğuşu (1990), Hanım (1989), Kızım ve Ben (1988), Kurtar Beni (1987), Kızımın Kanı (1987), Yarın Ağlayacağım (1986), Kıskıvrak (1986), Teyzem (1986), Son Darbe (1985), Ölüm Yolu (1985), Paramparça (1985), Alev Alev (1984), Beyaz Ölüm (1983), İhtiras Fırtınası (1983), O Kadın (1982), Leyla ile Mecnun (1982), Yaşam Kavgası (1978), Arabulucular (1977), Yedi Evlat İki Damat (1973), Kızın Var mı Derdin Var (1973), Sultan Gelin (1973), Vurun Kahpeye (1973), Acı Zafer (1972), Aşk Fırtınası (1972), Çöl Kartalı (1972), Fatma Bacı (1972), Sevmek ve Ölmek Zamanı (1971), Ali Cengiz Oyunu (1971), Adsız Cengaver (1970), Yaşamak Ne Güzel Şey (1969), Bir Türk’e Gönül Verdim (1969), Kız Kolunda Damga Var (1967), Erkek ve Diş (1966), Karakolda Ayna Var (1966), Üç Korkusuz Arkadaş (1966), Güneşe Giden Yol (1965), Canım Sana Feda (1965), Haremde Dört Kadın (1965), Kırık Hayatlar (1965), Gurbet Kuşları (1964), İstanbul’un Kızları (1964), Evcilik Oyunu (1964), Şehrazat (1964), Şafak Bekçileri (1963), Şehirdeki Yabancı (1962), Gençlik Hülyaları (1962), Seviştiğimiz Günler (1961), Yasak Aşk (1961)
Halit Refiğ ve Ayla Algan, Gurbet Kuşları’nın galasında… (FOTO: DepoPhotos)
SENARİST: Köpekler Adası (1996), İki Yabancı (1991), Karılar Koğuşu (1990), Hanım (1989), Kurtar Beni (1987), Son Darbe (1985), Yaşam Kavgası (1978), Arabulucular (1977), Sultan Gelin (1973), Cennetin Kapısı (1973), Vurun Kahpeye (1973), Çöl Kartalı (1972) Ali Cengiz Oyunu (1971), Adsız Cengaver (1970), Bir Türk’e Gönül Verdim (1969), Yaşamak Ne Güzel Şey (1969), Yaprak Dökümü (1967) Aslan Yürekli Kabadayı (1967), Son Gece (1967), Kanlı Hayat (1967), Kız Kolunda Damga Var (1967), Karakolda Ayna Var (1966), Üç Korkusuz Arkadaş (1966), Haremde Dört Kadın (1965), Kırık Hayatlar (1965), Yasak Sokaklar (1965), Güneşe Giden Yol (1965), Şehrazat (1964), Gurbet Kuşları (1964), İstanbul’un Kızları (1964), Şafak Bekçileri (1963), Avare Mustafa (1961), Seviştiğimiz Günler (1961), Yasak Aşk (1961), Güneş Doğmasın (1961), Kırık Çanaklar (1960), Mahallenin Sevgilisi (1960), Ölüm Peşimizde (1960), Ala Geyik (1959), Karacaoğlan’ın Kara Sevdası (1959), Yaşamak Hakkımdır (1958)
1989 yapımı Karılar Koğuşu’nda Kadir İnanır, Hülya Koçyiğit ve Perihan Savaş rol aldı. (FOTO: DepoPhotos)
HİKÂYE: Kölen Olayım (1969), Aslan Pençesi (1966), Erkek ve Dişi (1966), Şehirdeki Yabancı (1962)
YÖNETMEN ASİSTANI: Mahallenin Sevgilisi (1960), Suçlu (1960), Ala Geyik (1959), Karacaoğlan’ın Kara Sevdası (1959)
YAPIMCI: İki Yabancı (1991), Canım Sana Feda (1965), İstanbul’un Kızları (1964)
YARDIMCI YÖNETMEN: Kırık Çanaklar (1960), Şoför Nebahat (1960)
HALİT REFİĞ KİTAPLIĞI
– Sinemada Mimari Açılımlar: Halit Refiğ Filmleri, Fatoş Adiloğlu, ES Yayınları
– Sinemada Ulusal Tavır / Halit Refiğ Kitabı, Şengül Kılıç Hristidas, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
– Halit Refiğ Düşlerden Düşüncelere Söyleşiler, İbrahim Türk, Kabalcı Yayınları
– Bir Yorgun Savaşçı Halit Refiğ, Ahmet Toklu, Sepya Yayıncılık
Bugün tutkularının peşinden koşmanın zamanı. Enerji dolu bir gün seni bekliyor; yenilikler ve cesur adımlar atmak için ilham alabilirsin. İçsel motivasyonun yüksek olacak, hedeflerine yönelik net bir vizyon geliştirebilirsin. Sosyal çevrende dikkat çekici bir aura sergileyerek başkalarının ilgisini üzerinde toplayacaksın. Ancak, düşüncelerini net bir şekilde ifade etme konusunda dikkatli olmalısın; yanlış anlaşılmalar, beklemediğin sorunlara yol açabilir. Fiziksel aktivitelere zaman ayırarak enerjini dengeleyebilirsin. Şimdi, arzularının peşinden koşmak için mükemmel bir zaman dilimindesin; tereddüt etme ve harekete geç!
Bugün içsel huzur arayışında olacaksın. Güne başlarken dingin ve kararlı bir ruh hali seni karşılayabilir. Yalnız kalmak isteyebilirsin; bu durum, düşüncelerini toparlamana yardımcı olacak. Maddi konularda dikkatli olman gereken bir dönemdesin; harcama yapmadan önce iyi düşünmelisin. İkili ilişkilerde samimiyet ve açıklık ön planda olacak. Sevdiğinle derin sohbetler gerçekleştirebilir, geçmişe dair güzel anılarınızı tazeleyebilirsin. Bu, ilişkiniz için yenileyici bir etki yaratacaktır. Cömertliğin ve sadakatin, çevrendeki insanlarla arandaki bağı güçlendirecek ve daha derin bir anlayışa ulaşmanı sağlayacak. Kendine ve sevdiklerine zaman ayırmayı unutma; bu, enerji toplamanı kolaylaştıracak. Yaratıcılığını ifade edebileceğin yeni yollar keşfedebilirsin; belki bir sanat dalında yeni bir hobi edinmek sana iyi gelebilir. Kendini ifade etmekte zorlandığın yerlerde cesur adımlar atmak, içsel gücünü ortaya çıkaracak. Doğayı ve sanatı bir araya getiren etkinliklere katılmak, ruhunu besleyecek. Unutma, senin doğana uygun olan bu deneyimler, günlük yaşamına renk katacak.
Bugün iletişim becerilerin parlayacak. Farklı insanlarla yapacağın konuşmalar senin için hem ilham verici hem de eğlenceli olacak. Zihnindeki karmaşık düşünceler netleşebilir, yeni fikirlerin havada uçuştuğunu hissedebilirsin. Sosyal ortamlarda daha fazla yer almayı arzulayabilir, arkadaşlarınla keyif dolu anlar paylaşabilirsin.Duygusal olarak kendini rahat ve özgür hissetmen, başkalarıyla kurduğun bağların daha derinleşmesini sağlayacak. Ancak, ani değişimlere açık olmalı ve planlarını esnek tutmalısın. Bir sürpriz ya da beklenmedik bir gelişme, günün akışını değiştirebilir. Çevrendeki insanların bakış açılarına açık olman, seni daha anlayışlı ve empatik biri yapacak. Kendini ifade etmek için daha yaratıcı yollar keşfetmek, içinde bulunduğun ruh halini olumlu bir şekilde etkileyecek. Öğrenme isteğin ve merakın, seni yeni aktivitelerin içine çekebilir. Fakat, aşırı bilgi yüklemesi yapmamaya dikkat etmelisin; zihin dinlendirilmelidir. Anlık zevkler ve keyifli sohbetler, ruhunu besleyecek.
Bugün, yaratıcılığınız ve karizmanız etrafınızdakileri etkileme potansiyeline sahip. Sosyal çevrenizde dikkat çekebilir, fikirlerinizi cesurca paylaşabilirsiniz. İçsel gücünüz, planlarınıza olan bağlılığınızla birleşince, başarıyı getirecek hamlelerde bulunabilirsiniz. Ancak, egonuzu dengelemek önem taşıyor; başkalarını dinlemeye açık olmalısınız. Kendinizi ifade etme isteği ile başarılı bir iletişim kurmak, ilişkileri güçlendirebilir. Romantik hayatta ise sürpriz bir gelişme, heyecan katabilir. Eleştirilere karşı daha sabırlı olun, bu sayede huzurlu bir atmosfer yaratabilirsiniz. Kendi potansiyelinizi keşfetmek ve ifade etmek için harika bir gün!
Detaylara odaklanacağın, sistematik düşünce tarzını ön planda tutacağın bir gün. Yapman gereken işlerde, planlı ve organized bir yaklaşım benimsersen başarılı olacaksın. Sağlığın konusunda dikkatli olmalı, bedenine iyi bakmalısın. Etrafındaki insanlarla iletişimini güçlendirmek, ilişkilerinde olumlu sonuçlar doğurabilir. Bir arkadaşınla ya da ailenle paylaşacağın içten bir sohbet, ruhunu besleyebilir. Kendine yönelik eleştirilerde dahi başkalarına karşı empati geliştirmek, ruhsal huzurunu artıracak. Yaratıcı projelere yönelmek için ilham alabileceğin bir dönemdesin; hayal gücünü özgür bırak. Unutma ki, her detay senin elinde şekil alabilir.
Sosyal ilişkilerde harika bir gün seni bekliyor. Arkadaşlarınla keyifli etkinlikler planlayabilir, yeni insanlarla tanışabilirsin. Duygusal denge ve uyum arayışın bu dönemde ön planda olacak. Başkalarının düşüncelerine duyduğun ilgi, senin için önemli ve derin bir anlam taşıyor. Sanatsal projelerle ilgilenmek ya da estetik konularda yaratıcı düşünce içinde olmak, ruhunu besleyecek. Duygusal olarak kendini ifade etmekte zorlanabilirsin, bu nedenle içsel olarak hissettiklerini açıkça paylaşmaya çalış. Günün sonunda, seni saran pozitif enerjiyi hissedeceksin. Denge kurmak ve uyum sağlamak üzerine inşa ettiğin tüm ilişkilerde tatmin edici sonuçlar alman mümkün. Her şeyin uyum içinde ilerlemesi için biraz sabırlı olman gerekebilir.
Bugün hislerin derinliğiyle yüzleşeceğin, içsel sorgulamalara yönelmek için ideal bir zaman. İş ve özel hayatındaki dinamikler arasında denge bulmak, güçlü sezgilerinle mümkün olacak. Karşılaştığın zorluklar, seni daha derin bir anlayışa yönlendirecek. Kimi ilişkilerdeki bağların güçlenirken, bazılarını sorgulamak isteyebilirsin. Kendine karşı dürüst olman, dönüşüm sürecini hızlandıracak. Maddi konularda dikkatli adımlar at, yapıcı eleştirilerden faydalanarak ilerlemekte yarar var. Bugün, sevdiklerinle derin sohbetler ve paylaşım anları yaşayabilirsin; duygusal bağlarınızı kuvvetlendirecek bu deneyimlerden kendine yeni içgörüler çıkar. Unutma, içinde bulunduğun anın kıymetini bilmek, ruh kaliteni yükseltecek.
Hareketli bir gün seni bekliyor. İçindeki macera ruhu bu dönemde daha da güçleniyor. Yeni fikirler ve projeler üzerinde yoğunlaşma isteği, ilgini ve enerjini yüceltirken, farklı bakış açıları geliştirmene yardımcı olacak. Sosyal çevrendeki kişilerle olan etkileşimlerin, yeni bağlantılar kurman için fırsatlar sunabilir. Belki de beklenmedik bir davet alabilirsin; bu, seni heyecanlandıran bir deneyime dönüşebilir. Kişisel hedeflerine odaklanırken, içsel huzurunu da korumayı unutma. Gelecek hakkında daha iyimser olmanı sağlayacak fırsatlar kapını çalabilir. Risk almayı ve konfor alanından çıkmayı deneyimle, çünkü bu, büyümene en önemli katkıyı sağlayacak. Yine de, hızlı kararlar almadan önce biraz durup düşünmekte fayda var; sezgilerine güven, doğru yolu bulmanda yardımcı olacaktır.
Bugün, sorumluluklar ve kariyer odaklı düşünceler ön planda. Hedeflerine ulaşma konusunda kararlı ve disiplinli bir yaklaşım sergileyebilirsin. İşle ilgili konularda önemli gelişmeler yaşanabilir; bu da gerçekleştirmek istediğin projelerin hız kazanmasına olanak tanır. Ancak, aşırı çalışmak yerine dengeyi bulmaya özen göstermelisin. Ailevi ilişkilerde ise daha anlayışlı ve empatik bir tutum benimsemek, bağlarını güçlendirecek. Sağlığına dikkat etmen önemli; gerek bedensel, gerekse ruhsal olarak kendine zaman ayırmalısın. İçsel huzurun, başarılı olmanın anahtarı olacak. Geleceğe yönelik planlarını gözden geçirirken, esnek olmayı unutmamalısın. Dikkatini dağıtan unsurları geride bırakmak, daha odaklı bir şekilde ilerlemene yardımcı olacak. Kendine güven ve kararlılıkla adım at.
Bugün, özgürlük arayışın ön plana çıkıyor. Toplumsal olaylar ve arkadaş çevren ile ilgili yenilikçi fikirler geliştirmek isteyebilirsin. Bağlantılarını güçlendirmen, geleceğe dair umut ve ilham verebilir. Aniden ortaya çıkan fırsatlar, yeni projelere yönelmeni sağlayabilir. İçsel sezgilerin oldukça kuvvetli; bu nedenle duygu ve düşüncelerini samimiyetle ifade etmekten çekinme. Sosyal ortamlarda dikkat çekebilir, ilgi odağı olabilirsin. Ancak, fikir ayrılıklarına açık olman sana yeni bakış açıları kazandıracak. Esneklik ve adaptasyon, bu dönemde senin en büyük yardımcıların olacak. Geçmişte yaşananları gözden geçirip, geleceğin için sağlıklı kararlar almaya odaklanmalısın. Bugün kendine yatırım yapmayı unutma; yarın için sağlam temeller atabilirsin.
Duyguların derinlere dalma zamanı. İçsel dünyanın zenginliklerini keşfetmek için bir fırsat sunuluyor. Sanat ve yaratıcılık alanında ilham dolu anlar yaşayabilirsin. Hayal gücünün sınırlarını zorlamak, seni yeni fikirlere götürebilir. İletişim kurarken karşındaki insanlarla empati kurmak, benzersiz bağlar oluşturmanı sağlayacak. Duygusal olarak hassas olabilirsin, bu yüzden hislerine dikkat et ve kendini koruma altına al. Birikmiş duyguları paylaşmak, seni rahatlatacak. İçindeki sesi dinle ve güven. Farkında olmadan başkalarına ilham verebilir, onların hayatlarında bir fark yaratabilirsin. Umut dolu bir gün seni bekliyor.
1
2
3
4
5
6
