1
Türk sinemasının usta ismi Halit Refiğ’i 11 yıl önce bugün yitirdik. Gurbet Kuşları (1964), Sevmek ve Ölmek Zamanı (1971), Vurun Kahpeye (1973), Teyzem (1986), Karılar Koğuşu (1990) gibi unutulmaz filmlere imza atan Refiğ, Halid Ziya Uşaklıgil‘in Aşk-ı Memnu adlı romanını 1975 yılında TRT için uyarlayarak, kültürümüzü (!) örümcek ağı gibi saran televizyon dizilerine -ister istemez- öncülük etti.
Halit Refiğ, Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde üç kez En İyi Yönetmen seçildi. Gurbet Kuşları (1964), Hanım (1989) ve Karılar Koğuşu (1990). (FOTO: İHA)
Son sinema filmi Köpekler Adası‘nı 1996’da, son televizyon dizisi Affet Bizi Hocam‘ı 1998’de, son televizyon filmi Gelinlik Kız‘ı 2000’de çeken büyük ustayı, vedasının on birinci yılında saygı ve özlemle anıyoruz.
İSMAİL CEM’DEN HALİT REFİĞ’E TEKLİF
Sene 1974…
TRT’nin Genel Müdürü İsmail Cem’den Halit Refiğ’e bir teklif gelir: BBC, klasikleri dizi-film olarak televizyona uyarlıyor. Biz de TRT için böyle bir şey yapabilir miyiz?
Halit Refiğ şak diye “Aşk-ı Memnu” dedi. Halid Ziya Uşaklıgil’in 1899 yılında Servet-i Fünûn dergisinde tefrika edilen, bir yıl sonra kitap olarak basılan romanı…
1965 yılında Memduh Ün, Halit Refiğ’e bu romanı modernize etmeyi teklif etmişti. Refiğ, modernizasyonun romana çok şey kaybettireceğini düşünüyordu.
Aşk-ı Memnu yerine, Uşaklıgil’in bir başka romanı Kırık Hayatlar‘ı filme çektiler. Ün’ün yapımcı olduğu filmin senaryosunu Refiğ yazdı, yönetmen koltuğuna da o oturdu.
Kırık Hayatlar’ın kadrosunda Cüneyt Arkın, Belgin Doruk, Nebahat Çehre, Önder Somer, Birsen Menekşeli, Hulusi Kentmen, Handan Adalı gibi isimler yer alıyordu.
Kırık Hayatlar’da ‘Gülşen’i oynayan Nebahat Çehre, Halit Refiğ’in Aşk-ı Memnu’sunda yoktu. Çehre, 33 yıl sonra modernizasyona uğramış Beren Saat’li-Kıvanç Tatlıtuğ’lu Aşk-ı Memnu’da rol alacaktı.
Refiğ ‘Firdevs’ rolü için Neriman Köksal‘ı seçmişti. ‘İkinci Firdevs’ Nebahat Çehre de dizinin çekildiği tarihte 31 yaşındaydı.
Halit Refiğ’in 1975 tarihli Aşk-ı Memnu’su şu isimlerden oluşuyordu: Salih Güney (Behlül), Müjde Ar (Bihter), Şükran Güngör (Adnan Bey), Neriman Köksal (Firdevs), Itır Esen (Nihal), Çolpan İlhan (Matmazel de Courton), Suna Keskin (Peyker).
Müjde Ar ve Itır Esen, dizinin görüntü yönetmeni İlhan Arakon’la birlikte.
Altı bölüm süren dizi inanılmaz ilgi görür. Tıpkı 2008-2010 yılları arasında yayınlanan modernizasyon fecaati 79 bölümlük dizi gibi…
Bir fark vardı! 1975 yapımı diziyi seyredenler, kitapçılara koşup “Halid Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı Memnu diye yeni bir romanı çıkmış. Sizde var mı?” diye sormuyorlardı…
Onlar Halid Ziya Uşaklıgil’i de Aşk-ı Memnu’yu da biliyorlardı.
MİLLİ KÜLTÜR AMACIYLA ÇEKİLDİ
Halit Refiğ, yıllar sonra Aşk-ı Memnu’yla ilgili şu yorumu yapar:
– Benim meslek hayatımda bir dönüm noktası oldu. İlk defa ticari sinema piyasasının dışında bir ortam, devlet televizyonu, kâr amacı gütmeden, o tarihler için yüksek seyirlik, ‘rating’ hesaplarına da girmeden, salt milli kültür amaçlarıyla film yapımına girişiliyor. Bu, genelde Türkiye’de sinema ortamı için, özelde de benim için farklı bir durumdu.
Aşk-ı Memnu’nun ilk bölümü TRT’de 19 Nisan 1975 günü yayınlandı.
EN AZ BASKI HİSSEDEREK YAPTIĞIM İŞ
– Teknoloji itibarıyla sinema filmi olarak ama televizyonda gösterilmek üzere çekilmişti. Nitekim daha sonra özellikle dış ülkelerde çeşitli kültürel gösterilerde sinema filmi gibi gösterildi daha kısaltılmış 220 dakikalık versiyonu… İşte bu olay benim açımdan çok önemli bir gelişimdi. Üstümde hiçbir ticari baskı hissetmeden, ‘hangi artisti oynatsak işletmelere satış garantisi sağlarız’ diye düşünmeden yaptım. O güne kadar yaptığım filmler içinde yapım konusunda en az baskı hissederek yaptığım iş oldu.
Müjde Ar dizide ‘Bihter’ karakterini canlandırdı.
SONRA DA BENİM EŞİM OLDU!
Halit Refiğ ustamızın Aşk-ı Memnu’yla ilgili ‘özel’ bir anısı da var: Nihal’in (Itır Esen) piyano çalması gerekiyordu. Piyano müzikleri vardı. Ne yaparız, ne ederiz derken Gülper Savaşçın diye genç bir hanımla tanıştık. Hem müzik danışmanı olarak çalıştı hem de piyano partisyonlarının (Partisyon: Bir orkestra eserinde bölümlerin bütününü içine alan nota defteri.) icrasında görev aldı. Sonra da benim eşim oldu!
Nihal’in piyano sahnelerinde görünen eller Gülper Savaşçın‘a aitti!
Halit Refiğ-Gülper Savaşçın (FOTO: DepoPhotos)
Halit Refiğ 1961-1965 yılları arasında Nilüfer Aydan‘la (nüfusta Aydan Canbula diye geçer) evli kaldı. Aydan’dan boşandıktan sonra İsveç asıllı striptizci Eva Bender‘e (Abrahamson) nikâh kıydı. 1971’de boşandılar. 1974’te evlendiği Gülper Savaşçın‘la ölene kadar aynı yastığa baş koydu.
HALİT REFİĞ FİLMOGRAFİSİ
YÖNETMEN: Köpekler Adası (1996), İki Yabancı (1991), Karılar Koğuşu (1990), Hanım (1989), Kızım ve Ben (1988), Kurtar Beni (1987), Kızımın Kanı (1987), Yarın Ağlayacağım (1986), Kıskıvrak (1986), Teyzem (1986), Son Darbe (1985), Ölüm Yolu (1985), Paramparça (1985), Alev Alev (1984), Beyaz Ölüm (1983), İhtiras Fırtınası (1983), O Kadın (1982), Leyla ile Mecnun (1982), Yaşam Kavgası (1978), Arabulucular (1977), Yedi Evlat İki Damat (1973), Kızın Var mı Derdin Var (1973), Sultan Gelin (1973), Vurun Kahpeye (1973), Acı Zafer (1972), Aşk Fırtınası (1972), Çöl Kartalı (1972), Fatma Bacı (1972), Sevmek ve Ölmek Zamanı (1971), Ali Cengiz Oyunu (1971), Adsız Cengaver (1970), Yaşamak Ne Güzel Şey (1969), Bir Türk’e Gönül Verdim (1969), Kız Kolunda Damga Var (1967), Erkek ve Diş (1966), Karakolda Ayna Var (1966), Üç Korkusuz Arkadaş (1966), Güneşe Giden Yol (1965), Canım Sana Feda (1965), Haremde Dört Kadın (1965), Kırık Hayatlar (1965), Gurbet Kuşları (1964), İstanbul’un Kızları (1964), Evcilik Oyunu (1964), Şehrazat (1964), Şafak Bekçileri (1963), Şehirdeki Yabancı (1962), Gençlik Hülyaları (1962), Seviştiğimiz Günler (1961), Yasak Aşk (1961)
Halit Refiğ ve Ayla Algan, Gurbet Kuşları’nın galasında… (FOTO: DepoPhotos)
SENARİST: Köpekler Adası (1996), İki Yabancı (1991), Karılar Koğuşu (1990), Hanım (1989), Kurtar Beni (1987), Son Darbe (1985), Yaşam Kavgası (1978), Arabulucular (1977), Sultan Gelin (1973), Cennetin Kapısı (1973), Vurun Kahpeye (1973), Çöl Kartalı (1972) Ali Cengiz Oyunu (1971), Adsız Cengaver (1970), Bir Türk’e Gönül Verdim (1969), Yaşamak Ne Güzel Şey (1969), Yaprak Dökümü (1967) Aslan Yürekli Kabadayı (1967), Son Gece (1967), Kanlı Hayat (1967), Kız Kolunda Damga Var (1967), Karakolda Ayna Var (1966), Üç Korkusuz Arkadaş (1966), Haremde Dört Kadın (1965), Kırık Hayatlar (1965), Yasak Sokaklar (1965), Güneşe Giden Yol (1965), Şehrazat (1964), Gurbet Kuşları (1964), İstanbul’un Kızları (1964), Şafak Bekçileri (1963), Avare Mustafa (1961), Seviştiğimiz Günler (1961), Yasak Aşk (1961), Güneş Doğmasın (1961), Kırık Çanaklar (1960), Mahallenin Sevgilisi (1960), Ölüm Peşimizde (1960), Ala Geyik (1959), Karacaoğlan’ın Kara Sevdası (1959), Yaşamak Hakkımdır (1958)
1989 yapımı Karılar Koğuşu’nda Kadir İnanır, Hülya Koçyiğit ve Perihan Savaş rol aldı. (FOTO: DepoPhotos)
HİKÂYE: Kölen Olayım (1969), Aslan Pençesi (1966), Erkek ve Dişi (1966), Şehirdeki Yabancı (1962)
YÖNETMEN ASİSTANI: Mahallenin Sevgilisi (1960), Suçlu (1960), Ala Geyik (1959), Karacaoğlan’ın Kara Sevdası (1959)
YAPIMCI: İki Yabancı (1991), Canım Sana Feda (1965), İstanbul’un Kızları (1964)
YARDIMCI YÖNETMEN: Kırık Çanaklar (1960), Şoför Nebahat (1960)
HALİT REFİĞ KİTAPLIĞI
– Sinemada Mimari Açılımlar: Halit Refiğ Filmleri, Fatoş Adiloğlu, ES Yayınları
– Sinemada Ulusal Tavır / Halit Refiğ Kitabı, Şengül Kılıç Hristidas, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
– Halit Refiğ Düşlerden Düşüncelere Söyleşiler, İbrahim Türk, Kabalcı Yayınları
– Bir Yorgun Savaşçı Halit Refiğ, Ahmet Toklu, Sepya Yayıncılık
Bugün enerjini en yüksek seviyede hissedeceksin. Cesur adımlar atmak için mükemmel bir zaman. Toplumsal ilişkilerini güçlendirebilir, yeni bağlantılar kurabilirsin. Ancak aceleci davranmamalı, kararlarını düşünerek almalısın; sabırsızlık seni yanıltabilir. İçsel motivasyonun sayesinde yeni projelere başlayabilir, tutkunun peşinden gidebilirsin. Fiziksel aktivitelere yönelmek, bedensel enerjini dengeleyip zindelik kazandırabilir. Duygusal olarak ise daha çok kendine dönük olman, içsel huzuru bulmanı sağlayacak. Karlı bir gün geçirmek içinse, sevdiğin aktivitelere zaman ayırmayı ihmal etme. Yorucu geçen günlerin ardından, kendine bir ödül vermek de önem taşıyor. Unutma, risk almaktan korkma; çünkü fırsatlar kapını çalabilir.
Sabah saatlerinin sakinliği, zihninde huzur arayışını destekleyecek. Gün içinde karşılaşacağın küçük zorluklar, sabrın ve kararlılığının ne denli güçlü olduğunu bir kez daha gösterecek. İçsel huzurunu korumak için aloe vera gibi sakinleştirici alanlara yönelmek faydalı olabilir.İletişim alanında dikkatli olmalısın. Özellikle yakınlarınla yapacağın sohbetlerde, duygularını ifade etmekte zorlanabilirsin. Aşk hayatında ise tutku ve heyecan dolu anlar seni bekliyor. Partnerinle aranızdaki bağı güçlendirmeye yönelik samimi bir konuşma yapmak için ideal bir dönemdesin. Kendini ifade etmekte zorlansan bile, kalbinin sesine kulak ver.Finansal konularda dikkatli olmalı, gereksiz harcamalardan kaçınmalısın. Kazanımlarını artırmak için söylem yerine eyleme geçme vakti. Günün sonunda, kendine zaman ayırarak ruhsal ve bedensel sağlığını destekleyecek etkinliklere yönelmek, seni dingin bir ruh haliyle buluşturacak. Kendine güven ve sabırlı ol; istediğin her şeyin zamanı gelecek.
Bugün iletişimlerin ve sosyal etkileşimlerin ön planda olacak. Konuşmaların daha derin anlamlar kazanacağı, fikirlerin daha anlamlı hale geleceği bir gün seni bekliyor. Zihin açıklığı ve merak duygusu, yeni insanlarla tanışmanı ve farklı perspektiflerden bakmanı sağlayacak. Fikir alışverişleri, projelerini daha da zenginleştirip yaratıcı çözümler bulmana yardımcı olabilir. Kendine güven, düşüncelerini ifade etme konusunda senin için belirleyici bir etken olacak. Ayrıca, duygusal derinliği yakalamak önemli. İçsel bir sorgulama yaparken, hislerinin seni nasıl yönlendirdiğini gözlemle. Bugün, kişisel ilişkilerde anlayış ve empati kurmak için harika bir fırsat. Verdiğin sözlere dikkat et, karşındakilerin beklentileriyle uyumlu kalmak sana fayda sağlayacak. Eğlenceli anlar ve güzel sürprizler de kapıda.
Duygusal bir yoğunluk içinde hissedebilirsin. İçsel dünyanda derinleşmek, geçmişle yüzleşmek ya da sevdiklerinle olan ilişkilerini gözden geçirmek isteği doğabilir. Empati yeteneğin öne çıkacak, başkalarının duygularını anlama konusunda oldukça başarılı olacaksın. Ancak, bu durumu kendine de yansıtmayı unutma; kendi ihtiyaçlarına saygı göster. Belirsizlik hissi, seni rahatsız edebilir ama bu, içsel gücünü keşfetme fırsatı sunacak. Gün içinde küçük sürprizler, sevdiklerinle olan bağlarını güçlendirecek anlar yaratabilir. Dışarıdaki dünyaya karşı açık ol, ama içsel dinginliğini korumaya da özen göster. Kimseyi kırmamak adına kendi düşüncelerini bastırma, sessizliğin ardında yatan tutku ve istekleri ifade etme fırsatını yakala. Kendine güven, hislerin doğru bir yönlendirme olacak.
Bugün, içsel enerjinin zirveye ulaşacağı bir dönemdesin. Kendine olan güvenin artarken, çevrendekilerle olan etkileşimlerin de olumlu yönlerde gelişecek. Kendi fikirlerini cesurca dile getirmen, başkalarının dikkatini çekmene yardımcı olabilir. İlişkilerinde, samimi ve içten bir yaklaşım sergilemen, sıcak bağlar kurman için zemin hazırlıyor. Ayrıca, yaratıcı projelere yönelmek için mükemmel bir vantage noktasıdasın; ilham dolu fikirlere ve yenilikçi yaklaşımlara açık ol. Ancak, kendini fazla ön plana çıkarmaktan kaçınman, grup dinamiklerinin sağlıklı işlemesine yardımcı olacaktır. Bugün, hedefine odaklan ve ne istediğini net bir şekilde belirle. İçindeki lider ruhu, başkalarına da ilham verebilir. Sosyal ortamlarda dikkat çekici olmanın yanı sıra, insanlara sıcaklığını ve kararlılığını hissettirmek için güzel bir fırsat. Sadece kendin ol ve bu anın tadını çıkar!
Detaylara olan düşkünlüğün ile buna bağlı olarak her şeyi mükemmel hale getirme isteğin ön planda. Bugün, iş yerinde veya sosyal çevrendeki ilişkilere dikkat etmekte fayda var; küçük bir yanlış anlama büyük sorunlara yol açabilir. İletişim yeteneklerin, anlaşmazlıkları çözmede sana yardımcı olabilir. Özellikle, başkalarına yardım etme arzun; onların takdirini kazanmanı sağlayacak, kendini daha değerli hissetmene yol açacaktır.Kendine zaman ayırmayı unutma; ruh sağlığını güçlendirmek için kısa bir yürüyüş veya meditasyon yapabilirsin. Yeniliklere açık olman gereken bir süreçte, değişikliklere adapte olmanın önemini kavrayacaksın. Duygusal açıdan ise, derin düşünceler içinde kaybolabilir, içsel huzurun için bir denge arayışına girebilirsin. Kendinle yüzleşmek ve hislerini anlamak, gelecekteki ilişkilerinde sana yeni bir perspektif kazandıracak. Başkalarına karşı ne kadar anlayışlı olursan, kendine de o kadar merhamet göstermen gerektiğini unutma. Bu dengeyi sağladığında, içsel dünya ile dışsal dünya arasında harmoni yakalayabileceksin.
Harmoni arayışı ön planda. İlişkilerdeki uyum ve denge, içsel huzurunu sağlamak adına önemli bir yer tutuyor. Sosyal etkileşimler, yeni arkadaşlıklar ve bağlantılar kurma fırsatları karşına çıkabilir. Duygusal zekânı kullanarak, insanlarla olan iletişimlerinde anlayışlı ve nazik olmalısın. Sanatsal yeteneklerini sergilemek ya da estetik alanlarda kendini ifade etmek için ideal bir dönemdesin.Karar verme konularında, başkalarının görüşlerine önem vermen faydalı olabilir; ancak, kendi iç sesini de dinlemeyi unutmamalısın. Anlık değişimlere açık ol; bu, yaşamında yeni kapılar açabilir. Kendi değerlerine sadık kalmak, özgüvenini artıracaktır. Günün sonunda, duygusal ve ruhsal olarak beslenmek için kendine zaman ayırmayı unutma. İçindeki yaratıcılığı sergilemek ve estetik algını zenginleştirmek, seni tazeleyecek.
Duygusal derinlikler ve gizli hislerin ön plana çıkacağı bir dönemdesin. İçsel bir dönüşüm sürecine girebilirsin. Hayatındaki bazı ilişkiler, beklenmedik bir şekilde yeniden değerlendirilebilir. Kendini açmakta zorlanabilirsin; bu da bazı durumlarda yalnızlık hissi yaratabilir. Ancak, bu süreçte kurduğun bağların gerçekte ne kadar önemli olduğunu anlaman için fırsat sunabilir.Kendine güvendiğin konularda daha cesur adımlar atmak isteyebilirsin. İçsel sesine güvenmelisin; mantığın ve sezgilerin arasında denge kurmaya çalışmak, karşılaşabileceğin zorlukları aşmanı kolaylaştıracak. İş veya kişisel projelerinle ilgili önemli kararlar alman gerekebilir. Duygusal yoğunluğu iyi yönetmelisin.Bugün, geçmişle yüzleşme ve içsel barışa ulaşma çabaların, geleceğin için parlak kapılar açabilir. Samimi bir ifadeyle, kalbinin sesini dinlemen, seni doğru yola yönlendirecek. Hayatından çıkarmak istediğin yükleri belirlemek adına derin bir iç gözlem yapabilirsin; bu, kendine olan inanını güçlendirecektir. Sonuç olarak, dönüşüm sürecin, bugün kendini yenileyebilmeni sağlayacak değerli deneyimler sunabilir.
Özgür ruhun ve maceraperestliğin ön plana çıkıyor. Yeni deneyimlere açlığın artacak, bu da seni harekete geçirecek. Destekleyici dostlar ve ilginç tanışmalar gündeme gelebilir. Yaratıcılığın yükseliyor, sanatsal projelerde kendini ifade etme fırsatları çıkabilir. Özellikle eğitimle ilgili konular, yeni öğrenme alanları ilgini çekebilir. İleriye dönük planlar yaparken, içsel sezgilerine güvenmek sana yol gösterecek. İlişkilerde ise rahatlık ve improvisasyon önemli olacak; içten ve samimi bir iletişim kurmak, yeni bağların oluşmasına zemin hazırlayacak. Aynı zamanda, sağlığına dikkat etmeyi unutmamalısın; doğada vakit geçirmek, enerji depolamana yardımcı olabilir. Unutma, her şey senin elinde; bu gün, potansiyelini gerçekleştirmek için harika bir fırsat sunuyor.
Bugün, odaklanmak ve hedeflerine adım adım yaklaşmak adına mükemmel bir gün. Öz disiplinin ön planda olduğu bu dönem, geçmişte yapmayı ertelediğin projeleri hayata geçirmek için seni motive edebilir. İş ve kariyer alanında yeni fırsatlar kapını çalabilir; bu fırsatları değerlendirmek için cesaretini yanına almayı unutma. Duygusal ilişkilerde ise daha derin ve samimi bağlantılar kurma arzusu ön plana çıkıyor. Ailevi konulara vakit ayırmak, sana huzur verecek. Kendi iç dünyana yönelip, duygularını değerlendirmek için kendine zaman tanı. Bazı konularda kararlılık gösterdiğin takdirde, beklenmedik gelişmelere açık olmalısın. Hayatın sunduğu küçük güzelliklere dikkat et ve şükran duygunu besle. Bu enerji, sana pozitif bir akış getirecek.
Bugün yenilikçi fikirlerinle parlayacaksın. Sosyal çevrende liderlik rolüne soyunabilir, başkalarına ilham verebilirsin. Farklı bakış açıların, grup çalışmalarında dikkati üzerinde toplayacak. İçsel merakın, yeni projelere girmene yol açabilir. Duygusal açıdan bağımsızlık arayışı, ilişkilerde önemli bir rol oynayabilir; destekleyici ama özgürlüklere saygı duyan bir tavır benimsemen etkili olacak. Beklenmedik olaylar, seni farklı bir yola itebilir; bu durumdan olumlu sonuçlar çıkarma yeteneğin yüksek. Kendine güvenin sayesinde zorlukların üstesinden gelmeyi başaracaksın. Ayrıca, ruhsal olarak kendini geliştirmek için meditasyon veya sanatla ilgilenmek faydalı olabilir, iç huzurunu bulmana yardımcı olacaktır. Kendini ifade etme fırsatı bulduğun her ortamda, özgünlüğünle dikkat çekmeyi başaracaksın.
Hayal gücünün parladığı bir gün. İçsel sezgilerin oldukça güçlü; çevrende yaşananları daha derin bir anlayışla algılıyorsun. Yaratıcı projelere yönelmek için ideal bir zaman dilimi. Sanatla ilgilenmek, müzik dinlemek veya yazı yazmak ruh halini olumlu yönde etkileyecek. İlişkilerinde, empati ve anlayışla yaklaşmak, karşı tarafın kalbini kazanmanda büyük rol oynayacak. Ancak, duygu yoğunluğu bazen seni zorlayabilir; bu nedenle kendine zaman ayırmayı unutma. Sağlığına da dikkat etmen gereken bir gün; dinlenmek ve stres atmak için hafif egzersizler faydalı olabilir. Yıldızlar, içsel huzurun için sana dönüşüm fırsatları sunuyor; bunları değerlendirmekte özgürsün.
