1
Cumhuriyetin 97. yıldönümünde, Atatürk’ün anılarının canlı gibi durduğu, Beyoğlu’nda Ayhan Işık sokakta bir Müze Ev’in kurucusu Dr. Tuncay Özverim ile Mustafa Kemal’in Cumhuriyet öncesi İstanbul’da geçirdiği günleri ve ilham aldığı bir sanatçı kadını; Corinne Hanım’ı konuştuk.
– Müze Ev nasıl oluştu, sizin Corinne Hanım’la ilişkiniz nedir?
Dr. Tuncay Özverim: Geçen yıl kaybettiğim eşim Melda’nın teyzesi, Corinne Hanımefendi Mustafa Kemal’in dost çevresinden. Eşimin aile kökeni İtalyan. Büyükbabası İtalyan asıllı Luigi Tergiman. Annesi, sonradan Edibe adını alan kayınvalidem Edith, ablası ise Corinne Hanımefendi.
Eşimin yazdığı “Mustafa Kemal ve Corinne Lütfü, Bir Dostluğun Öyküsü” kitabı 1998’de yayımlandı. Bu Müze Ev de basına, bazı kitaplara yalan yanlış anlatılan Corinne Hanım ve onun âşık olarak evlendiği, Mustafa Kemal’in askeri okuldan arkadaşı, 1. Balkan Savaşı’nda şehit düşen Yüzbaşı Ömer Lütfü’nün (1881-1912) oğlu Reşat Bey’in. Reşat Bey de ne yazık ki çok genç öldü. Ben de aileme, tüm yaşanmışlıklar ve anılara ve öncelikle Corinne Hanım’a olan saygımdan müze haline getirdim. Ben diş doktoru olarak Almanya’da çalışıyor, yaşıyorum. Ülkeme kültür sanat etkinlikleri için geliyorum.
– Eşinizin anlattıkları ve yazdıklarına göre neydi Corinne Hanım’ın Mustafa Kemal’i etkileyen özellikleri?
Dr. Özverim: Corinne Hanım, Paris konservatuvarında şan ve piyano okumuş. Çok donanımlı, sanattan, edebiyattan, müzikten anlıyor. Zeki bir kadın ve en önemlisi Atatürk’ün sırdaşı. Yılmaz Özdil’in, Atatürk’ün biyografisini yazdığı kitabında bahsettiği gibi Atatürk’ün etkilendiği iki hanımdan biri.
– Atatürk, kültüre âşık, zeki insanları seviyor ve “Mustafa Kemal Atatürk ve Corinne Lütfü, Bir Dostluğun Hikâyesi” adlı, Melda Hanım’ın kitabında anlatılan anılarda Corinne Hanım’ın salon partileri var, bunlar nasıl gerçekleşiyor?
Dr.Özverim: Corinne Hanım, Pangaltı’da henüz babası ile birlikte yaşarken cumartesi günleri Fransızların “Salon” dedikleri sanat toplantıları düzenliyor. Dostlarına piyano çalıyor, şiirler okunuyor. Entelektüel konuşmalar yapılıyor. Namık Kemal’in oğlu, Cezmi Bey de keman çalarak Corinne Hanım’a eşlik ediyor. Atatürk’ün askeri okuldan arkadaşı Ömer Lütfü Bey, Corinne Hanım’a âşık, zaten daha sonra evleniyorlar. Mustafa Kemal Atatürk’ü de Ömer Lütfü Bey çağırıyor bu toplantılara.
Atatürk daha sonra o günleri “Cumhuriyet için bana ilham oldu” diye anlatıyor. Kendisi genç bir asker, askeri alan dışında vizyonu yok, bu etkinlikler ona bambaşka ufuklar açıyor. Batı müziğine ilgisi başlıyor. Aynı zamanda Türk kadınının kaç göç değil, toplumun içinde yaşamasını istiyor. Bunlar kurulacak Cumhuriyet için önemli adımlar, çağdaşlık. Osmanlı’da kadınlar kendi, erkekler kendi dünyalarında yaşıyor. Ortak yaşam, belki sadece evdeki sofrada var. Ve bir gün Rauf Orbay’a, “Buraya başka arkadaşları da çağıralım, görsünler böyle bir yeri” diyor. Corinne Hanım’a söylüyorlar.
Corinne Hanım da “Burası büyük bir salon değil ama iki kişi getirin” diyor. Mustafa Kemal, Rauf Orbay’ “Sen iki, ben iki kişi mi götüreceğim? Yoksa ikimiz mi? İkişer oluyoruz? Diye takılıyor.”
Emel Seçen: Bir dahaki gidişlerinde de yanlarında Halide Edib Adıvar’ı götürüyorlar. Atatürk’ün hayalindeki “Çağdaş Kadın Profili” nasıl?
Dr. Özverim: Ömer Lütfü Bey’in eşi Corinne Hanım ile tanıştıktan sonra Atatürk’ü etkileyen unsurlar: Kültürü, erkeklerin arasında konuşmalara cesurca katılması, siyasetten, müzikten, edebiyattan konuşabilmesi. Bununla yeni bir Türk kadını profili çiziyor, diye düşünüyorum. Ve toplumun çağdaş Türk kadınına ihtiyacı olduğunu düşünüyor. Bunun için de Cumhuriyetin ilanından sonra Atatürk, Türk kadınlarına 1934’te “Seçme-Seçilme Hakkı”nı veriyor.
Tarihçi Cemal Kutay’ın ömrü vefa etmedi; yazacağı son kitabı bana söylemişti, “Atatürk’ün Türk Kadınındaki hayali: Corinne Hanım” tezi de doğrulanıyor.
– Atatürk’ün sadece sanata bakış vizyonun genişlemesi, hayal ettiği “Çağdaş Kadın Profili” üzerinden Corinne Hanım’ı değerlendirmesi öncesi ise kitapta anlatılan, kendisine yabancı dil konusunda yardımcı olması. Bu nasıl oluyor?
Dr. Özverim: Atatürk yabancı dillere meraklı. Tercüme edilmemiş kitapları okumaktan, özellikle Fransızca edebiyattan keyif alıyor. Selanik’te öğrenci iken Fransızcası zayıf, oradaki manastıra gidip, dilini geliştirmeye çalışıyor. İstanbul’da Ömer Lütfü Bey aracılığıyla Corinne Hanım’la tanışması Fransızcasını ilerletmesine yardımcı oluyor. Zaten evde İtalyan olmalarına rağmen Fransızca konuşuluyor. Corinne Hanım’la Mustafa Kemal’le yazışmaları da Fransızca. Yıllar içinde Mustafa Kemal’in Fransızcası çok iyi oluyor. Corinne Hanım ona bir mektubunda “Fransızcanız çok ilerledi” diye yazıyor.
Emel Seçen: O zaman Osmanlı toprakları işgal altında. Cumhuriyet henüz ilan edilmemiş. İngilizler, Mustafa Kemal’e yakın olduğu için Corinne Hanım’ı sorguya alıyorlar? Neler yaşanıyor?
Dr. Özverim: Pangaltı’dan, Bursa sokağına taşınıyorlar. Şimdiki Sadri Alışık Sokağı. Otuz, kırk odalı bir konak. Mustafa Kemal’i takip ettiklerinden, gelip gitmesini sorguluyor, hatta eve baskın yapıyorlar. Evde Atatürk’ün imzalı resmi var. Bu resmi indirin, diyorlar. Corinne Hanım, “Niye indireyim!” diyor ve İngilizler, Sirkeci’de o dönem karargâh olarak kullandıkları meşhur Sansaryan Handa, tam 19 gün kendisini tutuyorlar.
Ailenin huzuru kaçıyor. Ve Mustafa Kemal’in arkadaşlarının yardımı ile İtalya’ya gidiyorlar. Corinne Hanım, İtalya’da müzik dersleri ve başarılı konserler veriyor. Öyle ki gazeteler, Osmanlı hanımefendisinin verdiği “Harika Programlar” haberini geçiyor.
Corinne Hanım, çok başarılı bir piyanist ama hayat zor, oğlu Reşat’ı yalnız büyütüyor. Oğlu da Paris’te bir seyahat sırasında hayatını kaybetti. Ben onların hatıralarını yaşatmaya çalışıyorum.
En üzüldüğüm, Corinne Hanım’ın indirmem dediği o fotoğraf, yıllar önce Armutlu’daki evimden çalındı. Silik bir görselini, en son Milliyet Gazetesi’nde görmüştüm.
– “Hatıraları yaşatmaya çalışıyorum” dediniz. Elimizde bir kitap var. Ve bunu Atatürk okumuş. Bazı sayfalarında altı kurşunkalem ile çizilmiş.
Dr.Özverim: Reşat Bey’in kitaplarından biri bu kitap, annesi gibi çok kültürlü. Ve o da annesinin hatıralarını yaşatmak istiyordu. Bahsettiğimiz kitap, Fuat İzzet Paşa tarafından yazılmış. “Paroles de Vaincu” Fuat İzzet Paşa, Trakya Orduları Kumandanı ve Milli Mücadele’de Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e iştirak eden bir General. Kitap, Paris’te basılmış, yıl 1913. Bunun Türkçe basımı yok. Balkan Harbi ve Trakya’daki mücadele üzerine inanılmaz bilgiler veriyor. Bu kitabın kenarlarında notlar var, mürekkepli kalemle değil, kurşunkalemle altı çizilmiş. Kitaba saygısından Atatürk’ün şahsi notunu görüyoruz. Bu, Atatürk’ün hayata bağlılığını, enerjisini gösterme yönünden. Sayfa 99’da “Pera’daki Cafe-Chantant’larda, oyalanan insanlardan bahsediyor”, Atatürk’ün ilavesi: “Benim gibi”!
Ben, ellili yılların Beyoğlu’nda o zaman azınlık dediğimiz; Rumlar, Yahudiler, Ermeniler ile yaşadım. 1950’lilerde Beyoğlu/İstiklal, Türkiye değildi. Çok kültürlü bir dünyaydı ve o azınlıkları o zaman tam anlayamadığım için üzülüyorum. Sonra Almanya’ya gidip orada kendim azınlık olunca, ne demek olduğunu anladım. Bir insanın ülkeye sahip çıkması başkadır. Başkalarına saygısızlık, üstten görme başkadır. Bunu azınlık olduktan sonra öğrendim…
Bugün enerjinin yüksek olduğu bir gün. Kendine güveninle başkalarının dikkatini çekeceksin. Ani kararlar almaya meyilli olabilirsin; bu, fırsatlar yaratırken aynı zamanda dikkatli olmanı gerektiriyor. Çevrendeki insanlarla olan iletişimini artırma isteği, grup aktiviteleri veya takım çalışmaları için ideal bir zaman. Ancak, yavaşlayıp düşünmek, duygusal dengeyi koruman için önemli olacak. Sevgiyle ilgili konularda tatlı sürprizler ortaya çıkabilir; duygularını ifade etmekte cesur ol. Bugün, kişisel projelerde ilerleme kaydetmen için mükemmel bir fırsat var. Maksimum verimliliği sağlamak için odaklanman gereken detaylara dikkat etmelisin. Kendi iç dünyana dönmek ve ruhsal olarak yenilenmek için de zaman yaratmalısın.
Bugün kararlılığın ve sabrının ön planda olacağı bir gün. Hayatındaki maddi konulara dair bazı fırsatlarla karşılaşabilirsin. Güven arayışın, ilişki hayatına da yansıyabilir; karşındakilerle olan iletişiminde kutuplaşmamaya dikkat et. Yaratıcılığın yükseliyor; belki de bir hobiye başlamak veya sanatsal bir çalışmaya yönelmek için uygun bir zaman. Duygusal olarak kendini rahat hissetmek, içsel dinginliğini bulmak için doğayla bağ kurmak faydalı olabilir. Güneş ışığının ve doğanın sunduğu huzur seni yenileyebilir. Finansal konulara yönelik hareketlerde dikkatli ol, ani kararlar almak yerine düşünerek ilerlemen seni daha iyi bir sonuca götürebilir. Gece saatlerinde samimi bir dostla yapacağın muhabbet, ruhsal olarak sana iyi gelecek, içsel sorunlarını hafifletecek.
Bugün iletişim yeteneklerinizi ön plana çıkaracak durumlarla karşılaşabilirsiniz. Fikirlerinizi cesurca ifade etmekten çekinmeyin; bu, etrafınızdaki insanlarla derin bir bağ kurmanızı sağlayabilir. Sosyal ortamlarda daha fazla yer almanız muhtemel, yeni insanlarla tanışabilir ve ilginç sohbetler yapabilirsiniz. Öğrenmeye açık bir ruh hali içinde olacaksınız, bu da size yeni bilgiler edinebilir veya var olan bilgileriniz üzerine derinlemesine düşünme fırsatı verebilir. Ancak, sabırsızlığı kontrol altında tutmakta fayda var; aksilikler sinirinizi bozabilir. Bugün fırsatları değerlendirin ve kendinizi ifade etmekten çekinmeyin; zira kariyer ve kişisel ilişkilerinizde olumlu bir etki yaratabilirsiniz. Aşk hayatınızda ise düz olarak ilerlemekte ve belirsizliklerden kaçınmakta fayda var, netlik sağlamak ilişkilerinizi güçlendirecek. Kısa yolculuklar veya yeni hobiler edinme isteği de gündemde olabilir, bu da ruh halinize tazelik katacaktır.
Duygusal derinlikler ve sezgisel yetenekler ön planda. Ailene, sevdiklerine karşı olan bağlılığın güçleniyor. İçsel huzur arayışında olabilirsin; belki de geçmişle yüzleşmek, eski anıları yeniden değerlendirmek isteyebilirsin. Kendini ifade etme konusunda daha açık olmalısın. Yaratıcı projelere yönelmek, düşüncelerini somutlaştırmak için harika bir zaman. Şefkat ve merhamet duyguların, çevrende bir fark yaratabilir. Kendinle barışık olabilirsin. Ancak, başkalarının beklentileri konusunda biraz dikkatli olmanda fayda var; kendi ihtiyaçlarını ihmal etmemeye özen göstermelisin. Sonuç olarak, içsel dengeyi sağlamak, hem kendin hem de sevdiklerin için olumlu dönüşler getirecek.
Bugün, içsel ışığını parlatma zamanı. Kendini ifade etme arzusuyla dolusun ve çevrendekiler, senin etkileyici duruşunu hissedecek. Yeteneklerini sergilemek, sana unutulmaz anlar kazandırabilir. Sosyal ilişkilerinde cesur adımlar atmak için harika bir fırsat. Kraliyet havasını üzerindeki gibi hisset ve başkalarının dikkatini çekmekten çekinme. Ancak, aşırı egosal tavırlardan kaçınmak önemli; zira beraberliklerinle olan dengeyi koruman gerek. İçsel gücüne güven ve yeniliklere açık ol, bu enerji seni hedeflerine götürecek. Biraz dinlenmeye de ihtiyacın olabilir; kendine zaman ayırmayı unutma. Duygusal anlamda daha derin bağlar kurmak isteyebilirsin, bu yüzden içten bir iletişim geliştirmek açık kapılar açabilir. Doğanın sesine kulak ver, bu seni rahatlatacak ve ruhunu besleyecek.
Detaylı düşüncelerinle günü etkili bir şekilde yönetebilirsin. Belki de bugünkü enerjini düzenleme ve daha verimli çalışma yöntemleri üzerine yoğunlaştırmalısın. Kendine ve çevrendekilere karşı eleştirel olma eğiliminde olabilirsin; bu sayede gelişim alanlarını belirlemekte daha isabetli olursun. Ancak, eleştirilerini yaparken nazik ve yapıcı olmayı unutma. Sağlıklı yaşam hedeflerin peşinden koşarken, bedenine ve ruhuna iyi gelecek aktiviteler bulmayı da ihmal etmemelisin. İş ortamında, bir ekip çalışması içinde yer alarak başarıya ulaşabilirsin; birlikte buluşacağınız yaratıcı fikirler, ilerlemeni hızlandırır. ilişkilerde ise samimi ve dürüst tutumun, arandığın güveni sağlamana yardımcı olacaktır. Kendine güvenmeyi hatırlamalı ve fırsatları yakalamada cesur davranmalısın. Unutma, küçük detaylar büyük farklar yaratır.
Bugün sosyal çevrenizdeki insanlarla olan etkileşimleriniz ön planda olacak. İletişim kurduğunuz kişilerin enerjisi, sizin ruh halinizi büyük ölçüde etkileyecek. Esnek yaklaşımınız sayesinde aranızdaki bağları güçlendirme fırsatınız var. Duygusal dengeyi korumak adına, fikirlerinizi açıkça ifade etmekte zorluk çekmezsiniz. Ancak, başkalarının düşüncelerine de saygı göstermek, ilişkilerinizi daha da derinleştirebilir.Güzellik ve estetik konularına olan ilginiz artacak; hoşlandığınız yerlere gitmek veya yaratıcı projelere yönelmek için harika bir dönemdesiniz. Kendinize zaman ayırmak, ruhsal ve bedensel rahatlama sağlamanıza yardımcı olacaktır. Kendi içsel dengenizi bulmak için görsel veya sanatsal aktivitelere yönelmek size iyi gelecek. Unutmayın, içsel uyumunuzu yakaladığınızda, dış dünyaya yansımanın da daha olumlu olacağını göreceksiniz. Bugün, sevgi ve dostluk adına güzel fırsatlarla dolu.
Derin duyguların ve içsel sorgulamaların yoğunlaştığı bir dönemdesin. Duygusal derinliğin, çevrendeki insanlarla olan ilişkilerinde daha fazla görünür hale geliyor. Gizli saklı kalmış meseleler açığa çıkabilir; bu, önceki sorunların çözülmesine ve aradığın huzurun bulunmasına yardımcı olabilir. İçsel sezgilerin oldukça güçlü. Kendini fazla kurcalayan düşüncelerden uzak tutmaya çalış. Bugün tutku ve arzularının peşinden gidebilir, yaratıcı yeteneklerini sergileyebilirsin. Bu süreçte, kendine güven duymak ve kararlılıkla adımlar atmak oldukça önemli. Çevrendeki insanlarla iletişimini sağlam tutmaya gayret et, zira belirsizliklerin üstesinden gelmek için destek arayışında olabilirsin. Kendini yeniden keşfetme fırsatını değerlendirmelisin.
Hayata karşı maceracı ve özgür ruhlu bir yaklaşım içindesiniz. Birçok fırsat, görünümünüzde belirgin hale gelecek. Yalnızlığın getirdiği ağır yüklerden sıyrılıp sosyal çevrenize açıldığınızda, ilgi duyduğunuz konularla ilgili taze ve heyecan verici bağlantılar kurma şansı doğacak. Seyahat etmek, yeni yerler keşfetmek ve farklı kültürlerle tanışmak için mükemmel bir zaman dilimindesiniz. İçinizdeki keşif arzusunu doyuracak fırsatları değerlendirin. İçsel bilgi ve sezgi, almanız gereken önemli kararlar için size yol gösterecek. Duygusal olarak ise, derin anlamlar kurmaya teşne hissedecek, sevdiklerinizle yapılan samimi sohbetlerin tadını çıkaracaksınız. Fakat dikkat edin, bazı şeylere karşı aşırı iyimser yaklaşmak, gerçeklikten uzaklaşmanıza neden olabilir. Kendi içsel denge ve gerçeklerinizi bulmaya yönelik çabalarınıza odaklanmanız faydalı olacaktır. Hayatın sunduğu sürprizlere açık olun, çünkü bu gün sıradışı gelişmeler yaşanabilir.
Bugün kararlılığın ve azmin öne çıkacak. Hedeflerine odaklanmak, her zamankinden daha fazla ilerleme kaydetmeni sağlayacak. İş veya projelerdeki detaylara dikkat etmen önem kazanıyor; bu, senin disiplinini ve becerini sergileme fırsatı sunacak. Sosyal ilişkilerinde ise daha açık fikirli olmalısın; bazı arkadaşların veya iş arkadaşların seni farklı yönlerden anlayabilir ve destekleyebilir. Kendini ifade etmek konusunda cesur ol, içindeki lideri serbest bırak; bu, çevrendekiler üzerinde olumlu bir etki bırakacak. Duygusal hayatında, geçmişteki bazı anıları yeniden gözden geçirmen iyi gelebilir. Aşkın veya sevgi dolu ilişkilerinle ilgili olarak, kalbine kulak ver ve hislerini cesurca dile getir. Bu, bağlılık oluşturmana yardımcı olacak. Finansal konularda dikkatli davranmakta fayda var; beklenmedik harcamalara karşı hazırlıklı olmalısın. Öğrenmeye ve kendini geliştirmeye açık ol; bu, hayatına tazelik ve enerji katacak. Bugün, potansiyelini ortaya çıkarmak için önemli bir fırsat; en iyi versiyonunun peşinden koş!
Sıra dışı düşünceler ve yenilikçi fikirler zihninde dolaşırken, özgürlüğüne olan düşkünlüğün bir kez daha ön plana çıkıyor. Bugün, alışılmışın dışında bir bakış açısına sahip olacağın ve etrafındaki insanları yeni fikirlerinle etkileyeceğin bir dönemdesin. Sosyal ilişkilerinde daha cesur olabilirsin. Farklı görüşler ve tartışmalar vesilesiyle kendini ifade etme arzun artacak. Bir grupta liderlik rolüne soyunman mümkün. İçsel huzurunu sağlamak adına bazı konularda sınır koyma zamanın geldi. Yalnız kalmaktan korkma; yalnızlık, kendini bulmanın ve derin düşüncelere daldığın bir yolculuğun ilk adımı olabilir. Sevdiklerinle gerçekleştireceğin paylaşımlar, duygusal bağların güçlenmesini sağlayacak.İş veya projelerde yaratıcı fikirlerini hayata geçirme fırsatların var. Unutma, sıradanlık seni sıkabilir; bu nedenle cesaret gösterip risk almaktan çekinme. Hayal gücünü kullanarak, daha önce hiç düşünmediğin yolları keşfedebilirsin. Bugün, hayatına küçük dokunuşlar yaparak büyük değişiklikler başlatabilirsin. Enerjini doğru yönlendirdiğinde, sürprizlerle dolu bir gün senin için mümkün olacaktır.
Bugün sezgilerin en yüksek noktasına ulaşabilirsin. İçindeki sanatsal yön, dışa vurum biçimini bulmakta zorlanmayacak. İlişkilerde derin bir bağ kurma arzusu, sevgi ve anlayışa açık olmanı sağlacak. Bu süreçte arkadaşların, geçmişteki bazı anılar ve duygusal derinlikler hakkında seni düşündürebilir. Hayal gücünün aktif olduğu bir dönemdesin, bu yüzden yaratıcı projelere yönelmek sana ruhsal bir tatmin verebilir. Sağlık konusunda, zihinsel detoks yapma zamanı gelmiş olabilir; meditatif ve huzur veren aktivitelerle kendine alan aç. Duygusal derinliklerin, yeni bir farkındalık kazanmanı sağlayacak. Kalbini dinlemeyi unutma, hissettiğin her şey bir mesaj taşıyor.
