1
Cumhuriyet ile yaşıt olan ağabeyimiz Oktay Akbal’ı saygı ve özlemle anıyoruz. Cumhuriyet Gazetesi kafaca, yürekçe eşit gördüğü, yarım yüzyılı aşan dostluğundan öte, “kardeşim” dediği İlhan Selçuk gibi son nefesine kadar onun da kutsal değeriydi. İsterdi ki Cumhuriyet daha uzun yıllar bilinçli okurların gazetesi olsun.
Yalnız Türk edebiyatı değil, gazeteciliğin ve dergiciliğinin de usta isimlerinden İstanbul’da 20 Nisan 1923’te doğan Oktay Akbal, devlet adamı, romancı Ebubekir Hâzım Tepeyran’ın torunuydu. Saint Benoit Fransız Lisesi’nde başladığı ortaöğrenimini, 1942 yılında İstiklal Lisesi’nde bitirmiş, İstanbul Üniversitesi Hukuk (1944) ve Edebiyat (1946) fakültelerine bir süre devam etmiş; ancak yüksek öğrenimini yarıda bırakarak yazarlığı seçmişti.
Yazın hayatı 1943 ve 1944 yıllarında Servet-i Fünun Uyanış dergisinde sekreterlikle başlayan Oktay Akbal, 1947 ve 1951 arasında Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu’nda memurluk yaptı, yaşamını asıl olarak gazetecilik yaparak kazandı. Yeni Sabah ve İkdam gazetelerinde 1939 ve 1940 yıllarında çevirileri ve öyküleri yayımlandı, Vakit gazetesinde 1944 ve 1946 yılları arasında eleştiriler ve tanıtım yazıları yazdı, Büyük Doğu dergisinde her hafta ‘Dünya Fikir Sanat Hareketleri’ sütununu kaleme aldı. Vatan gazetesinde 1951 ve 1956 yılları arasında düzeltmen, sekreter ve yazı işleri müdürü olarak çalıştı. Köşe yazarlığına 1956 yılında başladı.
Okurla konuşur gibi yazan Akbal, “Evet/Hayır” köşesinden 5 Ekim 1969 tarihli “Yeniden Başlamak” yazısında Cumhuriyet okuruna şöyle seslenmişti;
“Yıllardır yazarım iyi kötü. Gündelik gazetelerde on iki yıldan çok oldu fıkralar yazmaya başlayalı. Daha önce uzun yıllar dergilerde yazdım. Çoğunlukla edebiyatın sınırına giren şeyler: öyküler, romanlar, denemeler. Zordur gazetecilikle edebiyatı birleştirmek. Bunu yapabildim mi, bilemem. Okurlar verir kesin yargıyı… Dostça söyleşilerdir benim yazdıklarım. Eşit iki dostun birbirine anlattıkları çeşidinden.”
’Oktay Akbal, 1999 yılında Cumhuriyet Kitaplarından çıkan, 1996-98 yılları arasındaki yazılarını kapsayan “Sözcüklerle Yolculuk” kitabının girişinde gazete yazılarının hepsinin sanatla, edebiyatla, dolayısıyla yaşamla, insanla ilgili olduğunu söyler. Bu yazılar için; “Okurları dostça bir yaklaşımla, birlikte duyup düşünmeye çağırma söyleşileridir” der ve okurunu gündelik yaşamın dışına çıkaran, kalıcı, düşündürücü edebiyat yolculuklarına davet eder.
Bu yolculuklar edebiyat ve basın çevrelerinde takdir görür. Akbal’a 1950’de “Garipler Sokağı” ve 1958’de “Suçumuz İnsan Olmak” ile Türk Dil Kurumu Roman Ödülü iki kez verilir. 1959’da, Sait Faik Hikâye Armağanı’na “Berber Aynası” ile değer görülür. 1982 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü’nü “Güncel Yazı Dalında”, 1993 Sedat Simavi Ödülü’nü “Senin Adın Aşk” ile alır. 2000 yılı Orhan Kemal Roman Armağanı ve 2005 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Akbal’a sunulur. “Garipler Sokağı” ve “Bizans Definesi” adlı kitapları Rusçaya, “Dondurmalı Sinema” Sırpçaya çevrilir; “Suçumuz İnsan Olmak” ise Erdoğan Tokatlı yönetiminde 1986 yılında filme çekilir.
Nefes darlığı, kalp yetmezliği gibi sağlık sorunları ile boğuşurken kaleme aldığı 23 Mart 2014 tarihli son yazısı “Huzur”da ise; “Hep iyiye güzele doğru yazılar yazıp içimi dökerim. Olanca içtenlikli aydınlığımla” diyerek köşesinden okuruyla son kez söyleşmiş, yazmanın huzur verdiğini yazmıştı.
Ardında “Hiroşimalar Olmasın”, “Önce Ekmekler Bozuldu”, “Suçumuz İnsan Olmak” gibi Türk edebiyatına damga vuran 70’i aşkın eser, sayısız yazı bırakarak 92 yaşında Muğla Akyaka’da hayata veda etti. Akbal’ın ardından kaleme aldığı “Garipler Sokağı Bir Kişi Eksilmiş” yazısında Sennur Sezer, Bursa Valisi iken Kuvayi Milliye’nin asi olduğunu reddettiği için tutuklanan dedesini hatırlatarak “Kimi ailelerde, yazarlık gibi demokrasi tutkusu da aile geleneğidir” diyerek onun ödün vermez kişiliğine dikkat çekti.
Oktay Akbal’ın 1997’de şair dostu Cahit Külebi hasta yatağında iken yazdığı “Cahit Külebi’ye Ölüm Yok” ta; “Ölümsüzlüğü çoktan kazanmış bir şairimizdir. Onun dizeleri ölümünden sonra da kent, kasaba, köy sokaklarında rüzgâr gibi esecek. Ölümünden sonra da her duyarlı yüreğe seslenecektir…” diyerek iyi edebiyat ve edebiyatçının kalıcılığını ifade etmişti.
O sözler, Akbal’ın kendisi için de geçerlidir. Cumhuriyet Kitaplarından çıkan “Hücrede Karmen”, “Aşksız İnsanlar”, “Tarzan Öldü”, “Yalnızlık Bana Yasak” ve “Selimiye Bir Yokuştur” kitaplarını yayına hazırlayan şair, gazeteci Egemen Berköz, “Anılarımda Oktay Akbal” yazısında “Oktay Akbal, Türk öyküsünün bana göre, yalnız bana göre de değil sanırım genel görüşe göre de Sait Faik’ten sonra gelen, onun çizgisini ileri götüren en önemli yazarı. Öykümüzün daha sonra çok değişik yönlerde değişik açılımlar oldu, öykü anlayışı çok çeşitlendi, varsıllaştı. Ama Oktay Akbal öyküsü olanca sağlamlığıyla bir mihenk taşı gibi yerinde duruyor” der.
Türk Dil Kurumu’nun çatısı altında 1960’lı yıllarda buluşan 12 Eylül’de kapatılıncaya kadar da birlikte çalışan köy enstitüsü çıkışlı dil bilimci Emin Özdemir; “Oktay Akbal’ın öykülerinde, şiirselliğin o ipeksi sesini duymuşumdur hep. Romanları, denemeleri, günceleri, köşe yazılarında da böyledir bu. Doğallığın sınırlarını zorlamadan, cilalayıp verniklemeye başvurmadan aydınlık, ferah bir söylem yaratıyor” diyerek Çehov’un ardılı olduğunu söyler.
Sezer, Berköz ve Özdemir’in onun ardından yazdığı 2015 tarihli bu yazılar daha pek çoğuyla birlikte Cumhuriyet Kitaplarından Ağustos 2022’de çıkan Ayla Akbal ve Mustafa Köz imzalı “Oktay Akbal’ın Anısına Saygıyla” kitabında yer alıyor.
Şu sıralar şair Leyla Şahin ile birlikte şiirlerini kitaplaştırmaya çalışan eşi Ayla Akbal, “Oktay Akbal, daha sağlığında kütüphanesini gençlere ulaştırmak istedi. Yıldız Teknik Üniversitesi’ne 4500 kitabını bağışladı. Ölümünden sonra ise, dedesi Tepeyran’a ve kendisine ait Fransızca kitapları Galatasaray Üniversitesi’ne, Türkçe kitapları Muğla Sıtkı Koçman ve Kültür Üniversitesi’nin de aralarında bulunduğu kütüphanelere verdik. Güzel günler geçirdiği Akyaka ve bağlı olduğu Muğla halkı doğum ve ölüm yıldönümlerinde mezarı başında ve yakın dostu Hamdi Yücel Gürsoy’un Yücelen tesislerinde, Başkan Aydın Turunç öncülüğünde, Sadun Ersin imzalı büstünün olduğu Akyaka Kültür Merkezi’nde düzenledikleri etkinliklerle Oktay Akbal’ı anmayı sürdürüyorlar, ortak dostları Nail Çakırhan’ı, Halet Çambel’i, İlhan Selçuk’u unutmadıkları gibi.
Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün’ün katkıları ve desteğiyle 2020 yılında Muğla Türkan Saylan Kültür Merkezi içinde Oktay Akbal Edebiyat Kitaplığı açıldı. Kitap ve arşivleri, daktilosu, Orhan Veli, Necati Cumalı, Melih Cevdet gibi yazar arkadaşları ile resimleri, ödül dolabının olduğu özel eşyaları bu kütüphaneye kondu. Oktay Akbal gençlerin okumasını çok isterdi ve aydınlık yarınlara okuyarak ulaşacaklarını inanırdı” diyerek eserlerini gençlerle buluşturma arzusunu dile getirdi.
Bugün enerjinin yüksek olduğu bir gün. Harekete geçmek, tüm hedefleriniz için adım atmak için mükemmel bir fırsat. İçsel gücünüzü hissedecek, kararlılıkla ilerleyeceksiniz. Sosyal ortamlarda kendinizi ifade etme isteği artmış durumda. Çevrenizdekilerle sıcak ve samimi ilişkiler kurabilirsiniz. Ancak, aceleci davranmaktan kaçınmanız önemli; düşünmeden yapılan hamleler ters tepebilir. İş veya projelerinizde yaratıcı fikirler ön plana çıkacak, bunları paylaşmaktan çekinmeyin. Sağlığınıza dikkat etmeli, stresli durumlarda sakin kalmayı başarmalısınız. Bugün alacağınız bir haber, ruh halinizi önemli ölçüde olumlu etkileyebilir. Açık zihninizle geleceğe dair umut dolu adımlar atabilirsiniz.
Maddi konularda belirgin bir kararlılık hissediyorsun. Bugün, bütçeni gözden geçirip tasarruf planları yapmak için harika bir zaman. Duygusal anlamda ise, güven arayışın artmış durumda; sevdiğin kişilerle daha derin bağlar kurmak isteyebilirsin. Aynı zamanda estetik zevklerin ve sanata karşı duyduğun ilgi artış gösterebilir. Eğer bir proje üzerinde çalışıyorsan, sabırlı olmalı ve detaylara dikkat etmelisin. Bütün bunların yanı sıra, sağlığına özen göstermek ve ruhsal dengeyi sağlamak adına zaman ayırmak da önemli. İçsel huzurunu bulma çabaların, dönüşüm sürecinde sana rehberlik edecek.
Bugün, merak ve öğrenme arzusunun doruk noktaya ulaşacağı bir dönemdesin. Sosyal çevrendeki dinamikler, yeni bağlantılar ve ilginç sohbetlerle zenginleşebilir. Anlık değişimler ve beklenmedik fırsatlar karşısında esnek kalabilirsin. Özellikle iletişim becerilerin, karşılaştığın sorunlara yaratıcı çözümler bulmanda etkili olacak. İçsel düşüncelerinin dışa vurum bulması, seni daha özgür ve bağımsız hissettirecek. Ancak, etrafındaki seslerin senin kararlarını etkilemesine izin verme. Kendi kalbinin sesine kulak vererek, içsel huzurunu bulabilirsin. Kısacası, bu gün, zihnini açma ve yeni deneyimlere adım atma fırsatını yakalayabileceğin verimli bir dönem.
Duygusal derinlik ve sezgi bugün senin en büyük rehberlerin olacak. İçsel hislerine güvenerek hareket etmeli ve olaylar karşısında empati geliştirmelisin. Aile bağların ve arkadaşlarınla olan ilişkilerin ön plan çıkarken, sevgi dolu bir ortam yaratman için elinden geleni yapmalısın. İletişimde açık ve samimi olman, kalp bağlarını güçlendirecek. Kendini argümanlardan uzak tutarak akışa bırakmak, huzur bulmanı sağlayacak. Ayrıca, yeni hobiler ya da yaratıcı projeler üzerinde çalışmak için mükemmel bir zaman. İçindeki yaratıcılığı serbest bırakmayı unutma! Kendine zaman ayırmayı ihmal etme; ruhsal dengen için gerekli. Başkalarına sunacağın sıcaklık ve ilgi, bugün seni daha da özel kılacak.
Kendine güvenin bir hayli yüksek. Etrafındaki insanlara ilham kaynağı olabilirsin. Bugün, yaratıcılığını vor kampanya, projeler veya sanat çalışmaları gibi alanlarda sergilemek için harika bir fırsat. İnsanlarla olan ilişkilerin, geçmişte yaşadığın zorluklara rağmen bu günlerde daha da güçlenebilir. Sosyal ortamlarda yeni insanlarla tanışma ve bağlantılar kurma şansı bulacaksın. Duygusal olarak kendini ifade etmekten çekinme, duygularını açıkça paylaşmak, ilişkilerini derinleştirir. Özellikle romantik yaşamında sürükleyici anlar yaşayabilirsin; doğrudan hislerini ifade etmek, tam da aradığın samimiyeti getirebilir. İş yerinde veya projelerde liderlik vasıflarını ön plana çıkarmak, ekip arkadaşlarınla olan bağlarını güçlendirecektir. Sabırlı olmayı öğrenmek, bugün başkalarıyla olan diyaloglarından alacağın derslerle daha iyi bir versiyonuna ulaşmana yardımcı olabilir. Pozitif enerjin etrafındakilere de yansıyacak, bu da sana olan hayranlığı artıracak. Küçük detaylara dikkat et; bugün, basit ama anlamlı anlar yaratma şansı bulacaksın.
Sakin ve düzenli bir gün geçirebilirsin. Yalnız kalmayı isteyebilir, düşüncelerine yoğunlaşabilirsin. Yaratıcılığını besleyecek aktivitelerde bulunmak, zihnini ferahlatmak için harika bir fırsat. İş yerindeki sorumluluklara dikkat etmen gerekecek, detaylara odaklanarak ilerlemelisin. İletişimde nazik ve anlayışlı olmak, çevrendekilerle uyum sağlamakta fayda getirebilir. Duygusal ve fiziksel sağlığına özen göstererek, stresle başa çıkmanın yollarını aramalısın. Kendine ayıracağın zaman, dengeyi bulmana yardımcı olacak ve kendini yenileyerek daha olumlu bir enerjiyle yola devam etmene olanak tanıyacak. Sosyal ilişkilerde ise empati kurmak, arkadaşlık bağlarını güçlendirmene yardımcı olabilir.
Bugün, denge arayışın daha da belirginleşiyor. Sosyal çevrenle olan ilişkilerinde uyum sağlama isteğin artarken, bazı çatışmaları da yumuşatmak için fırsatlar bulabilirsin. İçsel huzurunu korumak adına, başkalarının beklentilerini göz önünde bulundurman faydalı olacak. Sanatsal ve yaratıcı projelere yönelmek, ruhunu besleyecek ve içinde bulunduğun dönemi daha anlamlı kılacak. Kendine zaman ayırmayı unutma; bu, zihin ve ruh dengenin yeniden sağlanmasına yardımcı olacak. Ayrıca, bir arkadaşından veya tanıdığından alacağın destek, seni yeni fikirlere yönlendirebilir. İletişim becerilerin sayesinde zor zamanların üstesinden gelebilirsin. Unutma, her şeyin bir zamanı var; acele etme ve sürecin tadını çıkar.
Gizli duyguların yüzeye çıkma zamanıdır. İçsel bir dönüşüm yaşarken, kararlılığın sana güç verecek. İkili ilişkilerde beklenmedik durumlarla karşılaşabilirsin; iletişimini iyileştirmek için açık ve samimi olmalısın. Duygusal derinlikler, sana hem zorlayıcı hem de öğretici deneyimler sunacak. Kendini ifade etme biçimine dikkat et, zira sözlerin başkalarında kalıcı etkiler bırakabilir. Sağlığına özen göster; zihinsel dinginlik, beden sağlığınla doğrudan bağlantılı. Kendi iç dünyanda yapacağın keşifler, seni daha güçlü kılabilir. Yaratıcılığını serbest bırak, yeni projeler ve hobiler için ilham alabileceğin bir dönemdesin. Unutma ki, dönüştüğün her şey, seni daha yetkin ve olgun bir birey haline getirecek.
Yeni maceralara ve keşiflere aç bir ruh halindesin. İçsel bir özgürlük arayışı içinde, mevcut sınırlarını zorlamak isteyebilirsin. Seyahat planları, yeni insanlarla tanışmalar ya da farklı kültürler hakkında bilgi edinme arzusu gün boyunca seni sarabilir. Aniden karşına çıkabilecek fırsatları değerlendirmek için hazırlıklı ol. Cesur düşünceler ve yeni fikirler, çevrendekilerle olan iletişimini zenginleştirecek. Aynı zamanda, içsel bakış açılarınla başkalarına ilham vermen mümkün. Sosyal çevrende kendini ifade etme ihtiyacı duyabilirsin; bu, samimi ilişkilerin daha da derinleşmesine yol açabilir. Kendine güvenin artarken, içsel bilgeliklerin ışığında hareket etmenin keyfini yaşayacaksın.
Duygusal derinliklere dalma isteği içinde olabilirsin. İçsel huzuru ararken, çevrendeki insanlarla olan ilişkilerine daha fazla önem vermen gerektiğini hissedeceksin. İş yerindeki sorumlulukların seni biraz daraltabilir, ama bu dönem aynı zamanda kariyerinle ilgili yeni fırsatlar da kapını çalacak. Kendine güvenini artırmalısın; yeteneklerinle ilgili yeni yollar çizebilir ve başkalarına ilham verebilirsin. Bugün, iletişimde empati ve anlayış sergilemek, daha sağlıklı bağlantılar kurmana yardımcı olacak. Kendi içsel sesini dinleyerek hareket etmen, günün olumlu geçmesini sağlayacak. Sakin kal, her şey zamanı geldiğinde yoluna girecektir.
Gün, sosyal bağlantıları güçlendirmek ve yeni insanlarla tanışmak için harika bir fırsat sunuyor. İçgüdüsel olarak etrafındakilere ilham verme eğilimindesin. Yenilikçi fikirlerinle dikkat çekebilir, yaratıcı projelere yönelerek özgünlüğünü ortaya koyabilirsin. Bugün, beklenmedik durumlarla başa çıkma yeteneğin sayesinde, zorlukları avantajına çevirebilirsin. Arkadaşlarınla olan ilişkilerinde açık iletişim büyük bir önem taşıyor; hislerini samimiyetle paylaşmak, aranızdaki bağı derinleştirecek. İçsel huzuru bulmak için biraz yalnız kalma ihtiyacı da hissedebilirsin; bu, kendini yeniden değerlendirmek ve yenilenmek için değerli bir zaman dilimi olacaktır. Gün içinde karşılaşabileceğin ufak engeller, seni durdurmak yerine daha sağlam adımlarla ilerlemeni sağlayacak. Kendi ihtiyaçlarına odaklanmak, başkalarıyla olan etkileşimlerini daha da güçlendirecek. Kendine olan güveninle, cesur adımlar atabilirsin.
Duyguların en derin köşelerine inme fırsatı buluyorsun. Hayal gücün oldukça güçlü ve bu, sanatsal yaratıcılığı besleyebilir. Özellikle ruhsal ve manevi konulara duyduğun ilgi artıyor. Meditasyon veya derin düşünme seansları yapmak, kendini yenilemeni sağlayabilir. İlişkilerinde daha samimi ve içten olma arayışı içerisindesin, bu da seni çevrende daha anlayışlı bir enerjiyle paketleyecek. Bir arkadaş ya da sevdiğin kişiyle yapacağın açık kalp bir konuşma, aranızdaki bağı güçlendirebilir. Duygusal derinliklerde yüzmeyi tercih et, yüzeyin ötesine geçmek, gerçek benliğini bulmanı sağlayabilir. Kendine karşı nazik olmayı unutma; içsel huzuru sağlamak, dengenin temel taşlarından biri olacak. Hayallerinin peşinden gitmekten çekinme—bugün cesur adımlar atabilirsin.
