1
Cumhuriyet ile yaşıt olan ağabeyimiz Oktay Akbal’ı saygı ve özlemle anıyoruz. Cumhuriyet Gazetesi kafaca, yürekçe eşit gördüğü, yarım yüzyılı aşan dostluğundan öte, “kardeşim” dediği İlhan Selçuk gibi son nefesine kadar onun da kutsal değeriydi. İsterdi ki Cumhuriyet daha uzun yıllar bilinçli okurların gazetesi olsun.
Yalnız Türk edebiyatı değil, gazeteciliğin ve dergiciliğinin de usta isimlerinden İstanbul’da 20 Nisan 1923’te doğan Oktay Akbal, devlet adamı, romancı Ebubekir Hâzım Tepeyran’ın torunuydu. Saint Benoit Fransız Lisesi’nde başladığı ortaöğrenimini, 1942 yılında İstiklal Lisesi’nde bitirmiş, İstanbul Üniversitesi Hukuk (1944) ve Edebiyat (1946) fakültelerine bir süre devam etmiş; ancak yüksek öğrenimini yarıda bırakarak yazarlığı seçmişti.
Yazın hayatı 1943 ve 1944 yıllarında Servet-i Fünun Uyanış dergisinde sekreterlikle başlayan Oktay Akbal, 1947 ve 1951 arasında Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu’nda memurluk yaptı, yaşamını asıl olarak gazetecilik yaparak kazandı. Yeni Sabah ve İkdam gazetelerinde 1939 ve 1940 yıllarında çevirileri ve öyküleri yayımlandı, Vakit gazetesinde 1944 ve 1946 yılları arasında eleştiriler ve tanıtım yazıları yazdı, Büyük Doğu dergisinde her hafta ‘Dünya Fikir Sanat Hareketleri’ sütununu kaleme aldı. Vatan gazetesinde 1951 ve 1956 yılları arasında düzeltmen, sekreter ve yazı işleri müdürü olarak çalıştı. Köşe yazarlığına 1956 yılında başladı.
Okurla konuşur gibi yazan Akbal, “Evet/Hayır” köşesinden 5 Ekim 1969 tarihli “Yeniden Başlamak” yazısında Cumhuriyet okuruna şöyle seslenmişti;
“Yıllardır yazarım iyi kötü. Gündelik gazetelerde on iki yıldan çok oldu fıkralar yazmaya başlayalı. Daha önce uzun yıllar dergilerde yazdım. Çoğunlukla edebiyatın sınırına giren şeyler: öyküler, romanlar, denemeler. Zordur gazetecilikle edebiyatı birleştirmek. Bunu yapabildim mi, bilemem. Okurlar verir kesin yargıyı… Dostça söyleşilerdir benim yazdıklarım. Eşit iki dostun birbirine anlattıkları çeşidinden.”
’Oktay Akbal, 1999 yılında Cumhuriyet Kitaplarından çıkan, 1996-98 yılları arasındaki yazılarını kapsayan “Sözcüklerle Yolculuk” kitabının girişinde gazete yazılarının hepsinin sanatla, edebiyatla, dolayısıyla yaşamla, insanla ilgili olduğunu söyler. Bu yazılar için; “Okurları dostça bir yaklaşımla, birlikte duyup düşünmeye çağırma söyleşileridir” der ve okurunu gündelik yaşamın dışına çıkaran, kalıcı, düşündürücü edebiyat yolculuklarına davet eder.
Bu yolculuklar edebiyat ve basın çevrelerinde takdir görür. Akbal’a 1950’de “Garipler Sokağı” ve 1958’de “Suçumuz İnsan Olmak” ile Türk Dil Kurumu Roman Ödülü iki kez verilir. 1959’da, Sait Faik Hikâye Armağanı’na “Berber Aynası” ile değer görülür. 1982 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü’nü “Güncel Yazı Dalında”, 1993 Sedat Simavi Ödülü’nü “Senin Adın Aşk” ile alır. 2000 yılı Orhan Kemal Roman Armağanı ve 2005 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Akbal’a sunulur. “Garipler Sokağı” ve “Bizans Definesi” adlı kitapları Rusçaya, “Dondurmalı Sinema” Sırpçaya çevrilir; “Suçumuz İnsan Olmak” ise Erdoğan Tokatlı yönetiminde 1986 yılında filme çekilir.
Nefes darlığı, kalp yetmezliği gibi sağlık sorunları ile boğuşurken kaleme aldığı 23 Mart 2014 tarihli son yazısı “Huzur”da ise; “Hep iyiye güzele doğru yazılar yazıp içimi dökerim. Olanca içtenlikli aydınlığımla” diyerek köşesinden okuruyla son kez söyleşmiş, yazmanın huzur verdiğini yazmıştı.
Ardında “Hiroşimalar Olmasın”, “Önce Ekmekler Bozuldu”, “Suçumuz İnsan Olmak” gibi Türk edebiyatına damga vuran 70’i aşkın eser, sayısız yazı bırakarak 92 yaşında Muğla Akyaka’da hayata veda etti. Akbal’ın ardından kaleme aldığı “Garipler Sokağı Bir Kişi Eksilmiş” yazısında Sennur Sezer, Bursa Valisi iken Kuvayi Milliye’nin asi olduğunu reddettiği için tutuklanan dedesini hatırlatarak “Kimi ailelerde, yazarlık gibi demokrasi tutkusu da aile geleneğidir” diyerek onun ödün vermez kişiliğine dikkat çekti.
Oktay Akbal’ın 1997’de şair dostu Cahit Külebi hasta yatağında iken yazdığı “Cahit Külebi’ye Ölüm Yok” ta; “Ölümsüzlüğü çoktan kazanmış bir şairimizdir. Onun dizeleri ölümünden sonra da kent, kasaba, köy sokaklarında rüzgâr gibi esecek. Ölümünden sonra da her duyarlı yüreğe seslenecektir…” diyerek iyi edebiyat ve edebiyatçının kalıcılığını ifade etmişti.
O sözler, Akbal’ın kendisi için de geçerlidir. Cumhuriyet Kitaplarından çıkan “Hücrede Karmen”, “Aşksız İnsanlar”, “Tarzan Öldü”, “Yalnızlık Bana Yasak” ve “Selimiye Bir Yokuştur” kitaplarını yayına hazırlayan şair, gazeteci Egemen Berköz, “Anılarımda Oktay Akbal” yazısında “Oktay Akbal, Türk öyküsünün bana göre, yalnız bana göre de değil sanırım genel görüşe göre de Sait Faik’ten sonra gelen, onun çizgisini ileri götüren en önemli yazarı. Öykümüzün daha sonra çok değişik yönlerde değişik açılımlar oldu, öykü anlayışı çok çeşitlendi, varsıllaştı. Ama Oktay Akbal öyküsü olanca sağlamlığıyla bir mihenk taşı gibi yerinde duruyor” der.
Türk Dil Kurumu’nun çatısı altında 1960’lı yıllarda buluşan 12 Eylül’de kapatılıncaya kadar da birlikte çalışan köy enstitüsü çıkışlı dil bilimci Emin Özdemir; “Oktay Akbal’ın öykülerinde, şiirselliğin o ipeksi sesini duymuşumdur hep. Romanları, denemeleri, günceleri, köşe yazılarında da böyledir bu. Doğallığın sınırlarını zorlamadan, cilalayıp verniklemeye başvurmadan aydınlık, ferah bir söylem yaratıyor” diyerek Çehov’un ardılı olduğunu söyler.
Sezer, Berköz ve Özdemir’in onun ardından yazdığı 2015 tarihli bu yazılar daha pek çoğuyla birlikte Cumhuriyet Kitaplarından Ağustos 2022’de çıkan Ayla Akbal ve Mustafa Köz imzalı “Oktay Akbal’ın Anısına Saygıyla” kitabında yer alıyor.
Şu sıralar şair Leyla Şahin ile birlikte şiirlerini kitaplaştırmaya çalışan eşi Ayla Akbal, “Oktay Akbal, daha sağlığında kütüphanesini gençlere ulaştırmak istedi. Yıldız Teknik Üniversitesi’ne 4500 kitabını bağışladı. Ölümünden sonra ise, dedesi Tepeyran’a ve kendisine ait Fransızca kitapları Galatasaray Üniversitesi’ne, Türkçe kitapları Muğla Sıtkı Koçman ve Kültür Üniversitesi’nin de aralarında bulunduğu kütüphanelere verdik. Güzel günler geçirdiği Akyaka ve bağlı olduğu Muğla halkı doğum ve ölüm yıldönümlerinde mezarı başında ve yakın dostu Hamdi Yücel Gürsoy’un Yücelen tesislerinde, Başkan Aydın Turunç öncülüğünde, Sadun Ersin imzalı büstünün olduğu Akyaka Kültür Merkezi’nde düzenledikleri etkinliklerle Oktay Akbal’ı anmayı sürdürüyorlar, ortak dostları Nail Çakırhan’ı, Halet Çambel’i, İlhan Selçuk’u unutmadıkları gibi.
Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün’ün katkıları ve desteğiyle 2020 yılında Muğla Türkan Saylan Kültür Merkezi içinde Oktay Akbal Edebiyat Kitaplığı açıldı. Kitap ve arşivleri, daktilosu, Orhan Veli, Necati Cumalı, Melih Cevdet gibi yazar arkadaşları ile resimleri, ödül dolabının olduğu özel eşyaları bu kütüphaneye kondu. Oktay Akbal gençlerin okumasını çok isterdi ve aydınlık yarınlara okuyarak ulaşacaklarını inanırdı” diyerek eserlerini gençlerle buluşturma arzusunu dile getirdi.
Enerjin yüksek, bu yüzden cesaretle yeni adımlar atmak için mükemmel bir gün. Yaratıcılığın zirve yapabilir; projelerine taze bir bakış açısı kazandırabilir ve başkalarını etkileme fırsatı bulabilirsin. Sosyal etkileşimler de ön plana çıkıyor; dostlarınla olan iletişimin derinleşebilir ve önemli bağlantılar kurabilirsin. Bugün cesaret ve tutku ile dolup taşarken, bazı riskleri göze almak isteyebilirsin. Ancak, aceleci olmaktan kaçınmalısın; düşünmeden hareket etmek, planlarını olumsuz etkileyebilir. Kendini ifade etme konusunda oldukça güçlü olduğun bu zaman diliminde, hislerini açıkça ortaya koymak, hem ilişkilerini güçlendirecek hem de iç huzurunu sağlama alacaktır. Unutma, senin güçlü iraden her şeyi başaracak kadar güçlü.
Bugün kararlılık ve dayanıklılığın ön planda. Maddi konulara odaklanmak, gelecek yaşamını güvence altına almak için değerli fırsatlar sunabilir. İhtiyaç duyduğun istikrarı sağlamak adına adımlar atabilirsin. Yakın çevrendeki insanlarla ilişkilerinde daha sıcak ve anlayışlı olman, günün seyrini olumlu yönde etkileyecek. Sanatsal faaliyetlere yönelmek, ruhunu besleyecek ve içsel huzurunu artıracak. Sağlığınla ilgili dikkat etmen gereken noktalar var; bedenine özen göstermelisin. İçsel sesini dinlemeye özen göster, sezgilerin bu dönemde seni doğru yöne yönlendirecek.
İletişim becerilerin ön plana çıkıyor, etrafındaki insanlarla anlaşmak ve görüşlerini paylaşmak konusunda oldukça heveslisin. Zihnindeki düşünceler akışkan, yaratıcı projelere yönelme isteği doğabilir. Yeni insanlarla tanışmak için mükemmel bir zaman, sosyal çevrende yeni bağlar kurabilirsin. Ancak dikkat etmen gereken bir nokta var; yüzeysel döngülerden kaçınarak derin bağlantılar kurmaya çalışmalısın. Aksi takdirde düşüncelerin havada kalabilir. Öğrenme isteğin artmış durumda, bilgiye aç olan zihnini besleyecek yeni kaynaklar keşfetmek seni tatmin edecek. Bugün kararlarını güvendiğin kişilere danışarak almak, ileride pişman olmanızı engelleyebilir. Hayatında ufak değişiklikler yapmak için cesur ol, yeni deneyimler yaşamaya kapı arala.
Duyguların derin sularında gezineceğin bir gün. Anlık ruh hallerin, içsel sezgilerinle birleşerek, çevrendekilerle olan ilişkilerinde büyük bir etki yaratabilir. Ailevi konular ön plana çıkabilir; sevdiklerinle arandaki duygusal bağları güçlendirmek için harika bir fırsat. İçsel huzurunu bulmak adına meditasyona veya doğada zaman geçirmeye yönelebilirsin. İş yerindeki projelerin ya da görevlerin, yaratıcılığını ortaya çıkarman için bir zemin sunabilir. Gözlemci ol, başkalarının ihtiyaçlarını anlamaya çalış. Aniden gelen bir duygu patlaması ya da eski bir anının yeniden yüzeye çıkması, kendini ifade etmek için fırsat yaratabilir. Geçmişle barış yapmak, yarının daha parlak olmasına vesile olacak. Kendine karşı nazik olmayı unutma, zayıf noktalarını kabullen ve onları güçlendirmeye odaklan. Sabırlı ol, her şeyin bir zamanı var. Tam anlamıyla kırılganlığını kabul etmek, aslında seni daha da güçlü kılacak.
Bugün, içindeki liderlik ruhunu ortaya çıkaracak fırsatlar karşına çıkabilir. Çevrendekilere ilham vermek, kendini ifade etmek için ideal bir zaman. Kendine duyduğun güven, başkalarını da etkileyebilir. Sosyal çevrendeki dinamikler, beklenmedik şekilde değişebilir; karizmatik enerjin sayesinde yeni bağlantılar kurabilirsin. Yaratıcılığını ve sanatsal yeteneklerini öne çıkararak, ilgi odağı olabilirsin. Duygusal anlamda ise, açık ve samimi olmak, ilişkilerinde derinleşmene yardımcı olacak. Kendine has tarzını sergilemekten çekinme, bu da sana pozitif bir enerji katacak. Bugün, kendini cömertçe ifade etme zamanı.
Detaylara olan düşkünlüğün, bugün temkinli ancak kararlı adımlar atmanı sağlayacak. Görevlerinle ilgili eşsiz bir disiplinle ilerleyecek, planlarını titiz bir şekilde gerçekleştireceksin. Bugün, küçük detayların büyük resme katkısını daha fazla hissedeceksin, bu da sana tatmin verecek. İletişim becerilerin gün yüzüne çıkacak, başkalarının ihtiyaçlarını anlama konusunda çok başarılı olacaksın. Aynı zamanda, ruhsal bir yenilenme hissi içinde olabilir, içsel huzurunu sağlamak için kendine zaman ayırmayı ihmal etme. Kendinle yüzleşmek ve gelişmek için harika bir dönemdesin; geçmişten gelen dersleri fark edecek ve bunları geleceğin için birer basamak olarak kullanacaksın. Her şeyin yerli yerinde olduğunu hissetmek, sana güven verecek. Ayrıca, sağlığına odaklanmayı unutma; bedenine iyi bakmak, zihnindeki karmaşayı da azaltacak.
Harmanlayacağın duygular içinde dengenin peşinden koşuyorsun. İlişkilerde daha önceden yaşanan anlaşmazlıklar şimdi gözden geçirilmeli, güzellik ve uyum arayışın bu noktada önemli bir rol oynayabilir. Sosyalleşme fırsatları kapını çalarken, yeni insanlarla tanışmak, seni cesaretlendirip hayatına dinamizm katabilir. İş yerindeki projelere daha fazla ilgi göstermelisin; işbirlikleri bir adım öne çıkacak. Estetik ve sanatsal yönlerin ön planda olacak, yaratıcılığını ifade etme zamanı geldi. İçsel huzuruna ulaşmak için meditasyon veya yoga gibi pratiklere yönelmek faydalı olabilir. Duygusal derinliklerde kaybolmak yerine, yaşamın yüzeyindeki güzellikleri görmeye gayret et; bu, sana yeni bir bakış açısı kazandırabilir. Unutma, dengeyi yakaladığında hayatının her alanında akış kendiliğinden sağlanacaktır.
Bugün derinlemesine düşüncelere ve içsel keşiflere açılan bir kapı söz konusu. Hissiyatların yoğunlaşabilir; bu durum, bazı ilişkilerdeki dinamizmin artmasına neden olabilir. Özellikle gizli kalmış hislerin gün yüzüne çıkma ihtimali var. Kendini ifade ederken dikkatli ol; karşı tarafın tepkilerini önemsemen gerekebilir. İçsel sezgilerin ve empati yeteneğin güçlü, bu sayede başkalarını anlama konusunda avantaj sağlıyorsun. Yaratıcılığını kullanmak için harika bir zaman. Projelerine ya da hobi alanlarına derinlemesine dalıp, yeni boyutlar keşfetmek için ilham bulabilirsin. Ancak, karanlık düşüncelere kapılmamak adına kendine zaman tanı. Bugün, yaşamının anlamını sorgularken kendini keşfetmeyi unutma; senin için dönüştürücü bir süreç olabilir. İlerleyen günlerde bu deneyimlerin getireceği değişimlere kendini hazırlaman faydalı olacak.
Maceracılığının ön plana çıktığı bir gün. Yeni keşifler, farklı deneyimler arayışında olabilirsin. Sosyal çevrenle bağlantıların güçleniyor. Eğlenceli ve ilham verici insanlarla bir araya gelmek senin için keyifli olacak. Yüzleşmek istediğin bazı sorular gündeme gelebilir; bunları cesaretle ele alman, seni daha da özgür hissettirecek. İçsel bir huzur arayışı içinde olabilirsin, meditasyon veya doğayla vakit geçirmek faydalı olacak. İletişim konusunda dikkatli olman gereken bir zaman; mesajlarını net bir şekilde ifade etmeye özen göster. Bu dönemde yapacağın yolculuklar seni derinden etkileyebilir; yeni ufuklar açma fırsatı bulabilirsin. Sevdiğinle birlikte kaliteli zaman geçirmenin değerini anla ve bu anların tadını çıkar. Unutma, hayat maceranı sen şekillendiriyorsun.
Bugün, içsel motivasyonunuzun oldukça yüksek olduğu bir gün. Kariyer hedeflerinize ulaşmak için gereken disiplin ve azmi sergileyebilirsiniz. Çalışmalarınızı bir üst seviyeye taşıyacak fırsatlar karşınıza çıkabilir. Çevrenizdeki insanlar, sizin güçlü kararlılığınızı takdir edecek ve bu noktada sizi destekleyecektir. Ancak, aşırı çalışmanın getirebileceği yorgunluk hissini unutmayın; ara vermek ve zihninizi dinlendirmek de önemlidir. Duygusal ilişkilerde ise, daha açık ve net iletişim sağlamak, üzerine düşünmeden hareket etmemek önemli. Sevgi ve destek arayışınızda, içgüdülerinize kulak vermeniz size yol gösterecek. Bazı geçmiş meselelerin üstesinden gelmek için cesaret bulabilir, daha güçlü bir benlik tasavvuru inşa edebilirsiniz. Günün sonunda, hedefleriniz doğrultusunda attığınız her adımın size büyük kazançlar sağlayacağını bilin.
İnovasyona ve özgürlüğe olan tutkun her zamankinden daha baskın. Bugün, toplumsal adalet ve eşitlik konularında duyarlılığın artabilir; başkalarının düşünce ve duygularına daha derinlemesine bağlanma yeteneğin, senin için önemli bir güç kaynağı haline geliyor. Farklı fikirlerle dolu kalabalıklar içinde kendini bulduğun anlar, seni daha yaratıcı bir yönlendirici haline getirebilir. Enerjin, başkalarına ilham vermek için harika bir fırsat yaratır. Duygusal derinliklere yolculuk yapabilir, daha önce göz ardı ettiğin bazı meselelerle yüzleşebilirsin. Genç fikirlerle geleneksel olanı sorgulamak; bu süreçte kendini daha özgür hissetmene zemin sağlar. Sosyal çevrende bir lider gibi öne çıkma isteğin, projelere yeni mânâlar katabilir. İçsel keşifler yapabilir ve kişisel gelişimine yönelik motivasyon bulabilirsin. Rüzgârın yönünü değiştirecek kararlar almak için cesur olmalı ve kalbini dinlemelisin. Bu süreçte, bağımsızlığın yanı sıra, başkalarıyla kurduğun bağların da ne denli değerli olduğunu anlamak, seni daha güçlü bir birey yapacaktır.
Duygusal derinlikler içinde kaybolmuş hissetmenin eşiğindesin. İçsel huzurun peşinde koşarken, insanlarla olan ilişkilerinde daha empatik ve anlayışlı olman gerekecek. Sanat ve yaratıcılıkla ilgilenmek, ruhunun derinliklerine inmeni sağlayacak. Belirsizliklerle dolu bir durumla karşılaşsan bile, sezgilerin doğru yönlendirecek. Sosyal çevrendeki bazı sorunları çözmek için cesur adımlar atmalısın. Kendini ifade etmek için yeni yollar keşfetmek faydalı olabilir. İçsel barışını bulmak, diğerlerinin ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak daha kolay olacak. Duygusal yüklerinden arınmak adına meditasyon veya doğa yürüyüşleri yapmayı ihmal etmemelisin.
