Cumhuriyet ile yaşıt olan ağabeyimiz Oktay Akbal’ı saygı ve özlemle anıyoruz. Cumhuriyet Gazetesi kafaca, yürekçe eşit gördüğü, yarım yüzyılı aşan dostluğundan öte, “kardeşim” dediği İlhan Selçuk gibi son nefesine kadar onun da kutsal değeriydi. İsterdi ki Cumhuriyet daha uzun yıllar bilinçli okurların gazetesi olsun.
Yalnız Türk edebiyatı değil, gazeteciliğin ve dergiciliğinin de usta isimlerinden İstanbul’da 20 Nisan 1923’te doğan Oktay Akbal, devlet adamı, romancı Ebubekir Hâzım Tepeyran’ın torunuydu. Saint Benoit Fransız Lisesi’nde başladığı ortaöğrenimini, 1942 yılında İstiklal Lisesi’nde bitirmiş, İstanbul Üniversitesi Hukuk (1944) ve Edebiyat (1946) fakültelerine bir süre devam etmiş; ancak yüksek öğrenimini yarıda bırakarak yazarlığı seçmişti.
Yazın hayatı 1943 ve 1944 yıllarında Servet-i Fünun Uyanış dergisinde sekreterlikle başlayan Oktay Akbal, 1947 ve 1951 arasında Millî Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu’nda memurluk yaptı, yaşamını asıl olarak gazetecilik yaparak kazandı. Yeni Sabah ve İkdam gazetelerinde 1939 ve 1940 yıllarında çevirileri ve öyküleri yayımlandı, Vakit gazetesinde 1944 ve 1946 yılları arasında eleştiriler ve tanıtım yazıları yazdı, Büyük Doğu dergisinde her hafta ‘Dünya Fikir Sanat Hareketleri’ sütununu kaleme aldı. Vatan gazetesinde 1951 ve 1956 yılları arasında düzeltmen, sekreter ve yazı işleri müdürü olarak çalıştı. Köşe yazarlığına 1956 yılında başladı.
Okurla konuşur gibi yazan Akbal, “Evet/Hayır” köşesinden 5 Ekim 1969 tarihli “Yeniden Başlamak” yazısında Cumhuriyet okuruna şöyle seslenmişti;
“Yıllardır yazarım iyi kötü. Gündelik gazetelerde on iki yıldan çok oldu fıkralar yazmaya başlayalı. Daha önce uzun yıllar dergilerde yazdım. Çoğunlukla edebiyatın sınırına giren şeyler: öyküler, romanlar, denemeler. Zordur gazetecilikle edebiyatı birleştirmek. Bunu yapabildim mi, bilemem. Okurlar verir kesin yargıyı… Dostça söyleşilerdir benim yazdıklarım. Eşit iki dostun birbirine anlattıkları çeşidinden.”
’Oktay Akbal, 1999 yılında Cumhuriyet Kitaplarından çıkan, 1996-98 yılları arasındaki yazılarını kapsayan “Sözcüklerle Yolculuk” kitabının girişinde gazete yazılarının hepsinin sanatla, edebiyatla, dolayısıyla yaşamla, insanla ilgili olduğunu söyler. Bu yazılar için; “Okurları dostça bir yaklaşımla, birlikte duyup düşünmeye çağırma söyleşileridir” der ve okurunu gündelik yaşamın dışına çıkaran, kalıcı, düşündürücü edebiyat yolculuklarına davet eder.
Bu yolculuklar edebiyat ve basın çevrelerinde takdir görür. Akbal’a 1950’de “Garipler Sokağı” ve 1958’de “Suçumuz İnsan Olmak” ile Türk Dil Kurumu Roman Ödülü iki kez verilir. 1959’da, Sait Faik Hikâye Armağanı’na “Berber Aynası” ile değer görülür. 1982 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başarı Ödülü’nü “Güncel Yazı Dalında”, 1993 Sedat Simavi Ödülü’nü “Senin Adın Aşk” ile alır. 2000 yılı Orhan Kemal Roman Armağanı ve 2005 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Akbal’a sunulur. “Garipler Sokağı” ve “Bizans Definesi” adlı kitapları Rusçaya, “Dondurmalı Sinema” Sırpçaya çevrilir; “Suçumuz İnsan Olmak” ise Erdoğan Tokatlı yönetiminde 1986 yılında filme çekilir.
Nefes darlığı, kalp yetmezliği gibi sağlık sorunları ile boğuşurken kaleme aldığı 23 Mart 2014 tarihli son yazısı “Huzur”da ise; “Hep iyiye güzele doğru yazılar yazıp içimi dökerim. Olanca içtenlikli aydınlığımla” diyerek köşesinden okuruyla son kez söyleşmiş, yazmanın huzur verdiğini yazmıştı.
Ardında “Hiroşimalar Olmasın”, “Önce Ekmekler Bozuldu”, “Suçumuz İnsan Olmak” gibi Türk edebiyatına damga vuran 70’i aşkın eser, sayısız yazı bırakarak 92 yaşında Muğla Akyaka’da hayata veda etti. Akbal’ın ardından kaleme aldığı “Garipler Sokağı Bir Kişi Eksilmiş” yazısında Sennur Sezer, Bursa Valisi iken Kuvayi Milliye’nin asi olduğunu reddettiği için tutuklanan dedesini hatırlatarak “Kimi ailelerde, yazarlık gibi demokrasi tutkusu da aile geleneğidir” diyerek onun ödün vermez kişiliğine dikkat çekti.
Oktay Akbal’ın 1997’de şair dostu Cahit Külebi hasta yatağında iken yazdığı “Cahit Külebi’ye Ölüm Yok” ta; “Ölümsüzlüğü çoktan kazanmış bir şairimizdir. Onun dizeleri ölümünden sonra da kent, kasaba, köy sokaklarında rüzgâr gibi esecek. Ölümünden sonra da her duyarlı yüreğe seslenecektir…” diyerek iyi edebiyat ve edebiyatçının kalıcılığını ifade etmişti.
O sözler, Akbal’ın kendisi için de geçerlidir. Cumhuriyet Kitaplarından çıkan “Hücrede Karmen”, “Aşksız İnsanlar”, “Tarzan Öldü”, “Yalnızlık Bana Yasak” ve “Selimiye Bir Yokuştur” kitaplarını yayına hazırlayan şair, gazeteci Egemen Berköz, “Anılarımda Oktay Akbal” yazısında “Oktay Akbal, Türk öyküsünün bana göre, yalnız bana göre de değil sanırım genel görüşe göre de Sait Faik’ten sonra gelen, onun çizgisini ileri götüren en önemli yazarı. Öykümüzün daha sonra çok değişik yönlerde değişik açılımlar oldu, öykü anlayışı çok çeşitlendi, varsıllaştı. Ama Oktay Akbal öyküsü olanca sağlamlığıyla bir mihenk taşı gibi yerinde duruyor” der.
Türk Dil Kurumu’nun çatısı altında 1960’lı yıllarda buluşan 12 Eylül’de kapatılıncaya kadar da birlikte çalışan köy enstitüsü çıkışlı dil bilimci Emin Özdemir; “Oktay Akbal’ın öykülerinde, şiirselliğin o ipeksi sesini duymuşumdur hep. Romanları, denemeleri, günceleri, köşe yazılarında da böyledir bu. Doğallığın sınırlarını zorlamadan, cilalayıp verniklemeye başvurmadan aydınlık, ferah bir söylem yaratıyor” diyerek Çehov’un ardılı olduğunu söyler.
Sezer, Berköz ve Özdemir’in onun ardından yazdığı 2015 tarihli bu yazılar daha pek çoğuyla birlikte Cumhuriyet Kitaplarından Ağustos 2022’de çıkan Ayla Akbal ve Mustafa Köz imzalı “Oktay Akbal’ın Anısına Saygıyla” kitabında yer alıyor.
Şu sıralar şair Leyla Şahin ile birlikte şiirlerini kitaplaştırmaya çalışan eşi Ayla Akbal, “Oktay Akbal, daha sağlığında kütüphanesini gençlere ulaştırmak istedi. Yıldız Teknik Üniversitesi’ne 4500 kitabını bağışladı. Ölümünden sonra ise, dedesi Tepeyran’a ve kendisine ait Fransızca kitapları Galatasaray Üniversitesi’ne, Türkçe kitapları Muğla Sıtkı Koçman ve Kültür Üniversitesi’nin de aralarında bulunduğu kütüphanelere verdik. Güzel günler geçirdiği Akyaka ve bağlı olduğu Muğla halkı doğum ve ölüm yıldönümlerinde mezarı başında ve yakın dostu Hamdi Yücel Gürsoy’un Yücelen tesislerinde, Başkan Aydın Turunç öncülüğünde, Sadun Ersin imzalı büstünün olduğu Akyaka Kültür Merkezi’nde düzenledikleri etkinliklerle Oktay Akbal’ı anmayı sürdürüyorlar, ortak dostları Nail Çakırhan’ı, Halet Çambel’i, İlhan Selçuk’u unutmadıkları gibi.
Muğla Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Gürün’ün katkıları ve desteğiyle 2020 yılında Muğla Türkan Saylan Kültür Merkezi içinde Oktay Akbal Edebiyat Kitaplığı açıldı. Kitap ve arşivleri, daktilosu, Orhan Veli, Necati Cumalı, Melih Cevdet gibi yazar arkadaşları ile resimleri, ödül dolabının olduğu özel eşyaları bu kütüphaneye kondu. Oktay Akbal gençlerin okumasını çok isterdi ve aydınlık yarınlara okuyarak ulaşacaklarını inanırdı” diyerek eserlerini gençlerle buluşturma arzusunu dile getirdi.
Bugün, enerjin yüksek ve motivasyonun yerinde. Yeni başlangıçlar için mükemmel bir dönemdesin. Cesaretin, zorlukların üstesinden gelmende sana yardımcı olacak. Karşılaştığın engelleri aşma konusunda kendine güvenmelisin. Sosyal ilişkilerinde ise samimiyetin, seni daha da öne çıkaracak. İletişim becerilerinle çevrendeki insanları etkilemekte zorlanmayacaksın. Ayrıca, içsel huzurunu artıracak küçük aktiviteler, ruh halini olumlu yönde etkileyecek. Tam bu noktada, gereksiz stresten uzak durmak, daha sağlıklı kararlar almana yardımcı olacak. Önümüzdeki günlerde iş hayatında yeni fırsatlarla karşılaşabilirsin; bu nedenle açık fikirli ol. Kendine bir hedef koy ve o hedefe ulaşmak için kararlılıkla ilerle.
Bugün, huzuru ve istikrarı ön planda tutma eğilimindesin. Hayatındaki maddi ve manevi değerleri gözden geçirme fırsatı bulabilir, sağlıklara yönelik adımlar atabilirsin. Duygusal ilişkilerde daha sabırlı ve anlayışlı olacağın bir gündesin; bu sayede iletişim daha derinleşebilir. Yeni bir hobi veya sanatsal bir faaliyetle kendini ifade etme arzusu duyabilirsin, bu süreçte yaratıcılığın artacak. Karşılaştığın zorluklara karşın sakin kalmayı başardığında, bazı engellerin üstesinden gelebileceksin. Bugün, içsel huzuru bulma arayışında kendine zaman ayırmayı unutma. Kendini şımartacağın küçük ritüeller ile enerjini dengeleyebilirsin.
Sosyal ilişkilerde hareketlilik ve iletişimde artış söz konusu. Bugün yeni bağlantılar kurabilir, eski dostlarla yeniden bir araya gelebilirsin. Fikirlerin başkaları tarafından dikkat çekebilir; bu noktada kendini ifade ederken herhangi bir kısıtlama hissetme. İnovatif düşünceler ve yaratıcı projeler ortaya koymak için harika bir zaman dilimindesin. Ancak, yüzeysel konularla uğraşmaktan kaçınmakta fayda var; derin sohbetler seni daha tatmin edici sonuçlara götürebilir. Duygusal anlamda ise içsel bir huzur arayışı içinde olabilirsin, bu yüzden kendine zaman ayırmayı ihmal etme. Enerjini, ruh halini yükseltecek aktivitelere yönlendir.
Duygusal derinliklerinle yüzleşeceğin bir gün. İçsel huzurun ön planda. Aile bağları ve ev ortamının güven vermesi, ruh halini olumlu etkileyecek. Sevdiklerinle kuracağın iletişimde samimiyet ön planda. Unutma ki, içsel duygularını ifade etmek senin için önemli. Kendini ifade etme konusunda çekingenlik yaşamamalısın. Ayrıca, yaratıcılığın dolup taşabilir; bu, sanatsal projelerin veya hobilerin için mükemmel bir zamanlama. İş veya kariyerle ilgili konularda sakin kal, hislerine güvenerek önemli adımlar atabilirsin. Unutma, senin için en önemli şey, dengenin sağlanması.
Bugün, kendine olan güvenin yüksek seviyelerde. Yaratıcılığın ön planda ve bu, iş veya kişisel projelerine olumlu bir katkı sağlayacak. Başkalarına ilham vererek, etrafındaki insanlara da cesaret aşılayabilirsin. Sofistikasyon ve zarafet seninle. Sosyal ortamlarda parlamak ve dikkat çekmek için harika bir gün. Ancak, duygusal ilişkilerde empati göstermek önem taşıyor. Sevdiklerinle iletişimine dikkat et; onların duygusal ihtiyaçlarına karşı duyarlı olmalısın. Sağlık açısından, enerjin yüksek ama aşırıya kaçmamaya özen göster. Kendine zaman ayırmayı ihmal etme; bu, zihinsel ve fiziksel sağlığını destekleyecek. Dikkatin çekilecek ve romantik fırsatlar kapını çalabilir. Bugün, kendine güvenerek yapacakların, gelecekteki başarılarının temellerini atacak.
Detaylara verdiğin önem bugün seni öne çıkaracak. İş veya kişisel projelerde ince eleyip sık dokuma isteğin, başkalarından farklılaşmanı sağlayacak. İletişimde net olman, yanlış anlamaların önüne geçecek. Sağlık konularına dikkat et, küçük bir rahatsızlık veya yorgunluk hissi yaşanabilir. Sosyal ortamlarda bir arkadaşınla derin bir konuşma yapabilir, eski problemleri çözme fırsatı bulabilirsin. Duygusal ilişkilerdeki belirsizliklerin gitgide netleşiyor, kalbinin sesini dinle. Kendini ifade etme yeteneğin artıyor, bu da çevrendekilere kendini daha kolay açıklamana yardımcı olacak. Yeni başlangıçlar yapmak için cesaret bulabilirsin; önemli kararlar almadan önce iyice düşün. Unutma ki, bugün atacağın adımlar geleceğini şekillendirebilir.
Harmoni ve denge arayışın, bugün kendini daha da belirgin hale getirecek. Sosyal etkileşimlerin artarken, ilişkilerde anlayış ve empati kurmanın önemini bir kez daha vurgulayacaksın. Sanatsal yönlerin ön plana çıkabilir, bu nedenle yaratıcı projelere yönelmek için harika bir zaman. Karşılaştığın sorunlar üzerinde diplomatik bir yaklaşım sergilemek, çatışmaları kolayca çözmene yardımcı olacak. Bugün, kendini daha uyumlu hissedecek ve çevrendeki enerjiyle bütünleşeceksin. Belki biraz daha zaman ayırarak kendinle baş başa kalmak, içsel huzuru bulmana katkı sağlayacak. Hem duygusal hem de zihinsel anlamda dengeyi yakalamak için ne gerekiyorsa yapmalısın. Unutma, bazen en iyi çözümler, kalbinin sesine kulak vermekten geçer.
Duygusal derinlik ve sezgisel güçlerin ön planda olacak. Bağlantı kurmak istediğin kişilerle aranda güçlü ve derin bir iletişim kurabilirsin. İçsel gücün, karşılaştığın zorluklarla başa çıkmana yardımcı olacak. Sıradışı ve özgün fikirlerinle dikkat çekebilirsin; bunları hayata geçirme konusunda kendine güven. Tutku dolu bir gün seni bekliyor. Ancak, öfke ve kıskançlık gibi duyguları yönetmekte zorlanabilirsin. Duygularını ifade ederken dikkatli ol, zira yanlış anlaşılmalara yol açabilir. Sağlık konularına dikkat etmen gereken bir dönemdesin; ruhsal ve fiziksel sağlığını destekleyecek aktivitelere yönelmek faydalı olabilir. Romantik ilişkilerde derinleşmek isteyebilirsin ama boş ver ve akışa bırak; doğal gelişimlerine izin vermek, kalbinin sesini dinlemek önemli.
Macera arayışın, yeni ufukların kapılarını aralıyor. Farklı kültürlerle tanışma isteğin artış gösteriyor, bu da seni hem ruhsal hem de zihinsel olarak zenginleştiriyor. İçsel sesini dinlemeye başla; hislerinin seni yönlendirmesine izin ver. Sosyal çevrendeki enerjiler, keyifli ve ilham verici etkileşimlere yol açabilir. İş veya eğitimle ilgili kararlar alırken cesur olmaktan çekinme; kendine güvenin, başarıyı getirecek. Akşama doğru, ruh halin biraz dalgalanabilir; meditasyon veya doğa yürüyüşü bu durumu dengelemene yardımcı olabilir. Yeni deneyimlere açık kal, hayat seni sürprizlerle karşılayabilir.
Bugün yapıcı düşünceler ve stratejik yaklaşımlar ön planda. Zihnindeki projeleri gerçekleştirmek için sağlam adımlar atmak adına motive olabilirsin. Sorunlarla karşılaştığında, esnek ve çözüm odaklı yaklaşımın sayesinde hızlı bir şekilde ilerleyeceksin. İş hayatında beklenmedik fırsatlar karşına çıkabilir; bunları değerlendirmek için hazırlıklı olmalısın. Kişisel ilişkilerde daha duygusal ve anlayışlı olman, bağlarını güçlendirebilir. Ailevi meselelerde iletişimini artırmak önemli olacak. Geleceğe yönelik planlarını gözden geçirip, hedeflerini netleştirmen faydalı olabilir. Gün boyunca karamsar düşüncelerden uzak durmak, enerjini yükseltmeye yardımcı olacak. Unutma, zamanı iyi yönetmek ve kendi iç dinamiklerine odaklanmak seni başarıya götürecektir.
Bugün sosyal çevrenizdeki değişiklikler ve ilişkileriniz size yeni fırsatlar sunacak. Daha önce ertelediğiniz projeleri hayata geçirmek için doğru bir zaman. Yaratıcılığınızın dorukta olduğu bu dönemde, ilgi alanlarınızı genişletebilir ve yenilikçi fikirler geliştirebilirsiniz. Farklı düşüncelere açık olmak, sizi beklenmedik başarılarla buluşturabilir. Duygusal dünyanızda ise derin bir bağımsızlık arzusu hakim. İçsel huzurunuzu sağlamak adına kendinize zaman ayırmak önem kazanıyor. Başkalarının beklentilerinden uzaklaşarak, kendi doğrularınıza odaklanmak sizi daha mutlu edecektir. Akılcı yaklaşımlarınız, çevrenizdeki insanlara ilham verecek.
Hayaller ve gerçekler arasında bir denge kurma isteği seni sarıp sarmalayabilir. İçsel dünyana daha fazla odaklanmak, ruhsal açıdan derinleşmene olanak tanıyacak. Yaratıcılığın ve sezgilerin bu dönemde zirve yapabilir, sanatsal projeler veya kişisel gelişim alanında ilham verici fikirler ortaya çıkabilir. Duygusal bağların güçlenmesi, sevdiklerinle kurduğun iletişimde daha samimi ve açık olmanı sağlayacak. Aynı zamanda, geçmişten gelen anılar düşüncelerini meşgul edebilir; unutmamakta fayda var, her deneyim seni olgunlaştıran bir parça. Kendine zaman ayırmayı ihmal etme, bu, ruhunun tazelenmesine ve yeni perspektifler kazanmanıza yardımcı olacaktır. Unutma, yüreğindeki sezgiyi dinlemek, hayatta doğru adımları atman için yol gösterici olacak.