1
Doğduğunda ve öldüğünde aylardan Ekimdi.
25 ekim 1904 tarihinde, Kudüs’te “pederinin orada mutasavvıf” olduğu dönemde dünyaya gelmiş. 7 Ekim 1985’te çok sevdiği İstanbul’da vefat etti.
1933’ten beri 29 Ekim’de bütün Türkiye onun Onuncu Yıl Marşı ile çınlar: “Çıktık açık alınla her yılda her savaştan.”
Onunla yaptığım ilk söyleşi TRT-2 Televizyonu’nda yayımlandı. Bu konuşmanın meyvesi 1997’de YKY tarafından basılan “Cemal Reşit Rey, Müzikten İbaret Bir Dünyada Gezintiler” başlıklı kitabım olacaktı.
Beşiktaş’taki Serencebey Yokuşunu çıkıyorum, Yasemin Apartmanı 1 numaralı dairenin kapısını çalıyorum. Beni son derece nazik bir eski İstanbul beyefendisi karşılıyor: “Oooo, safalar getirdiniz, buyurunuz lütfen” diyor.
O, çağdaş müziğimizin ve Türk Beşleri’nin öncüsü, Darülelhan (konservatuvar) da Batı müziği derslerinin ve ilk çoksesli koronun kurucusu, nice virtüözümüzün hocası, İstanbul’daki ilk trionun, ilk kuvartetin üyesi, İstanbul Belediyesi Senfoni Orkestrası’nın kurucu şefi, uzun süre radyolarımızdaki Piyano Dünyasında Gezintiler programlarının canlı kahramanı, Analiz Müzikal derslerinin unutulmaz aktörü. Enstantaneler, Çağrılış, Fatih gibi nice tasviri yapıtın ve Çelebi Operası’nın bestecisi; Bir İstanbul Türküsü Üstüne Çeşitlemeler’de Kâtibim türküsüne yeni bir sentez getirmiş, Piyano Prelüdleri’nde Serencebey Yokuşu’ndaki yoğurtçunun çağrısını yansıtmış, Hatıradan İbaret Bir Şehirde Gezintiler’de mezarlığı, surları ve sarnıçlarıyla mistik Istanbul özlemini dile getirmiş. Avrupa’da şef ve piyanist olarak ünlenmiş, nice bestecilik ve icracılık ödülünün sahibi olmuş. İstanbul’da Filarmoni Derneği’nin fikir babası, düzenli haftalık konserlerin yaratıcısı, o bir “müzisyen komple”. Yirminci yüzyıl başında zamanın bir modası da komple müzisyen olmak. Cemal Reşit’in yetiştiği yıllarda Paris ve Cenevre’de çevresindeki her ünlü müzikçi mutlaka kompozisyon yapıyor, orkestra yönetmeye soyunuyor, çalgısının virtüözü oluyor ve öğrenci yetiştiriyor.
Batı kültürüne sahip olduğu kadar İslam kültürüyle de yetiştirilmiş. Konuşmamızın ortasında öğlen ezanı başlayınca sözü kesti ve “Yine yanlış makamda okuyor. Müezzinimizle yarın gidip konuşmalıyım” diye sinirlendi. Ben ona eskileri anlattırmaya çalışıyorum, eskilerle o kadar mutlu oluyor ki! Bir yandan da sessizce kayıt yapıyoruz. Apartmanın o küçücük giriş dairesindeyiz ama o, manen eski çağlardaki görkemli günlerin içinde, eski kimliğine bürünmüş. Bütün vefat etmiş sevdiklerini rahmetle yâd ederek anlatıyor da anlatıyor. Kuyruklu Beckstein piyanosu, cilt cilt el yazması notaları, belki de iki yüz yıllık sedef kakma salon takımı, kocaman bir duvar aynası, piyanosunun üstündeki o aile büyüklerinin ve onu yetiştiren hocaların fotoğraflarıyla hep başka bir zamanda, onların dünyasında yaşıyor.
Osmanlı’nın son günlerini, Osmanlı’dan Cumhuriyete geçişi, genç Cumhuriyet’in coşkusunu, Avrupa’nın savaş bunalımını ve bütün bu çalkantının ortasında Cenevre’de ve Paris’te ünlü hocalardan eğitim almış, yalnız müzik için yaşayan bir Cemal Reşit Rey’i tanıyoruz. Onu keşfettikçe çağı yakalayan bir medya öncüsü olduğunu düşünüyorum. Örneğin Ondes Martenot gibi 1930’ların başında icat edilmiş bir çalgıyı o sıralarda Honegger ve Messiaen gibi iki besteci orkestrasına alıyor. Bir de Cemal Reşit Rey! Ondes Martenot ve yaylı çalgılar için “Poeme” adlı bir oda müziği besteliyor. İzlenimcilik akımını, yerel müziklerden yola çıkan Ulusçuluk akımını yakalıyor ve uyguluyor. Operet yazmak 1930’ların Avrupai bir modası. Broadway’in Avrupa’ya yansıdığı yıllar. Tıpkı Ira ve George Gersh-win gibi Cemal Reşit de ağabeyi Ekrem Reşit ile peş peşe operetler yazıyor. Bazı operetlerin sözleri Nâzım Hikmet’e ait: Lüküs Hayat, Üç Saat, Deli Dolu.
Şef olarak orkestra provalarında yorumcuların hayal gücünü yönlendiriyor. Leonora uvertüründe yaylı çalgıları uyarıyor: “Dikkat! Zindandan ışığa doğru çıkıyorsunuz. Önce karanlıktasınız, yavaşça aydınlığı görüyorsunuz.”
Evet, ülkemizden bir Cemal Reşit Rey geçti. Keşke yapıtlarındaki miras sorunları ortadan kalksa, o rengârenk eserleri orkestralarımız dağarcıklarına alabilse, genç üyeler de tanıyabilse, genç dinleyiciler de öğrenebilse. İşte bu hafta yine Cumhuriyet Bayramı geldi. Her yerde “Onuncu Yıl Marşı” çalınıyor. Acaba kaç kişi onun Cemal Bey’e ait olduğunu biliyor?
Bugün kendini dinamik ve enerjik hissediyorsun. İçindeki tutku, yeni başlangıçlar için mükemmel bir zemin hazırlıyor. Cesaretin sayesinde zorlukların üstesinden gelmekte zorlanmayacaksın. Yapmak istediklerin konusunda kararlı adımlar atabilirsin; bu, çevrendekiler üzerinde de olumlu bir etki yaratacak. İletişiminde açık ve samimi olmalısın, zira bu yaklaşım ilişkilerini güçlendirecek. Aşkta da tutku dolu anlar seni bekliyor; sevdiklerinle zaman geçirerek bağlarınızı daha da kuvvetlendirmeyi unutma. Ayrıca, sağlığına dikkat etmeli ve enerjini verimli bir şekilde yönetmelisin. Kendine zaman ayırmak, zihnini dinlendirecek ve motivasyonunu artıracaktır. Sırası geldiğinde risk almaktan çekinme; yeni fırsatlar kapını çalıyorsa, onları değerlendir.
Bugün, içsel huzurunu bulma arayışında önemli adımlar atabilirsin. Kendini daha güvenli ve istikrarlı hissetmek isteyeceksin. Çevrendeki insanlarla olan ilişkilerini derinleştirmeye yönelik hoş bir dönemdesin. İnsanların duygusal ihtiyaçlarına karşı duyarlılığın artarken, aynı zamanda kendi isteklerini de göz ardı etmemelisin. Maddi konularda ise daha dikkatli ve özenli olmalısın; gereksiz harcamalardan kaçınmak, geleceğini güvence altına alman açısından faydalı olacaktır. Bugün biraz da yaratıcı yönünü keşfetmek için fırsatlar karşına çıkabilir, sanatsal faaliyetlere yönelmek iyi gelecektir. Doğayla etkileşime geçmek, hem bedenine hem de ruhuna iyi gelecek. Sevdiklerinle bir araya gelmek, sıcak ve samimi anların tadını çıkarmak için harika bir zaman aydınlatacak senin gününü.
Bugün, iletişim becerilerin ön planda olacak. Sosyal ortamlarda aktif olmak, yeni insanlarla tanışmak ve hobilerini paylaşmak sana keyif verecek. Duygusal olarak kendini daha özgür ve rahat hissedeceksin; bu da yaratıcılığını besleyecek. Geçmişten gelen bazı duygusal yüklerinle yüzleşme zamanı. İçsel huzurunu yakalamak için kendine dürüst olmalısın. Kariyer alanında, küçük ama etkili adımlar atmak için uygun bir dönemdesin. Girişkenliğin ve merak duygun, sana fırsatlar sunacak. Günün sonunda, hislerini ifade etmenin ve sevdiklerinle kaliteli zaman geçirmenin önemini anlayacaksın. Kısa yolculuklar veya spor aktiviteleri keyfine keyif katabilir. Dikkatini dağıtan unsurlardan uzaklaşmak, ruhsal dinginliğini artıracak.
Duygusal dalgalanmaların en yoğun şekilde hissedileceği bir gün. İçsel huzur arayışında, geçmişle yüzleşmeye yönelik güçlü bir istek duyabilirsin. Kendini koruma içgüduları ön plana çıkarken, sevdiklerine karşı beslediğin derin bağlılık duygusu, iletişimde duygusal yoğunluğu artıracak. İçsel sezgilerine güvenmek büyük önem taşıyor; bu sayede karanlık ve belirsiz alanlardan kaçınabilir, doğru yönler bulabilirsin. Sosyal çevrendeki dinamikler, hassas ruh halini etkileyebilir, bu nedenle sınırlarını belirlemen faydalı olacaktır. Yeniliğe açık olmanın getirdiği cesaret, kişisel gelişimine dair güzel fırsatlar yaratabilir. Kendine karşı nazik olmayı unutma, ruhsal olarak dengede kalmak için bu özellikle önemli. Kreatif yeteneklerinle ilgili projelere yönelmek, ruhunu besleyecek ve seni daha iyi hissettirecektir. Unutma ki, kendine duyduğun sevgi ve saygı, dış dünyayla olan iletişimini de güçlendirecektir.
Bugün kendinizi sahnede gibi hissedebilirsiniz; tüm dikkatler üzerinizde olacak. Doğal karizmanız ve liderlik yetenekleriniz başkalarını etkileyebilir. Ancak, bu enerjiyi yanlış yönlendirmemeye özen gösterin. İletişime açık kalmak, yeni fırsatlar yaratmanıza yardımcı olabilir. Aşk hayatınızda ise cesur adımlar atma isteği içinde olabilirsiniz; duygularınızı açıkça ifade etmekten çekinmeyin. İş veya yaratıcı projelerle ilgili yeni fikirlerinizi paylaşmak için harika bir zaman. Kendinizi ifade ederken, başkalarının görüşlerine de saygı göstermeyi unutmayın. Abartılı davranışlara meyilli olsanız da, dengede kalmaya çalışmak, ilerlemenize katkıda bulunacaktır. Unutmayın, içsel gücünüzü dışarı yansıtmak, çevrenizdeki insanlarla olan bağınızı güçlendirebilir.
Gün, detaylara odaklanma ve ince düşünme fırsatları sunuyor. Gözlemlerinizi ve analizlerinizi çevrenizdekilerle paylaşmak, ikna edici bir etki yaratmanıza yardımcı olabilir. Çalışkanlığınız ve disiplininiz sayesinde önünüze çıkan engelleri kolayca aşabilirsiniz. Ancak, eleştirel bakış açınızı başkalarına karşı kullanırken dikkatli olun; empati kurmayı ihmal etmeyin. İş veya günlük sorumluluklarınızda, mükemmeliyetçilik duygunuz sizi daha da ileri götürebilir. Duygusal ilişkilerde ise beklentilerinizin yüksek olması, iletişimde gerilim yaratabilir. Şu anki ruh halinizi dengelemek için sevdiğiniz aktivitelerle zaman geçirmeniz iyi gelebilir. İçsel huzurunuzu bulmak adına doğayla bağlantı kurmak faydalı olacak. Stabilite arayışınız, kişisel projelerinize daha fazla enerji vermenizi sağlayacak; kendinize güvenin, sonuçlar sizi tatmin edecektir.
İlişkilerde ve sosyal etkileşimlerde uyum sağlama arzusu ön planda. Ortaklıklar, dostluklar ve işbirlikleri için ideal bir zaman. Duygusal dengeyi korumak, başkalarının ihtiyaçlarına saygı göstermek önem kazanıyor. Estetik duyarlılığın artması, sanatsal projelere yönelmeni sağlayabilir. Yalnızsan, karşına çıkacak biriyle derin bir bağ kurma potansiyelin yüksek. Dikkat, denge kurmakta zorlanabilirsin; tartışmalara girmemek için sabırlı olmalısın. Bugün, kendine yönelik bir iyileşme ve yenilenme hissi de oluşabilir. Kendi ihtiyaçlarına yönelik adımlar atmak için iyi bir fırsat.
Duygusal derinliklerin ve gizemli yönlerinle yüzleşme zamanı. İçsel yolculukların, geçmişteki kalıntılarla yüzleşmeye itiyor seni. Bugün, sezgilerin oldukça kuvvetli; çevrendeki enerjileri daha yoğun hissedebilirsin. Sosyal ilişkilerinde değişken bir aura var. Sevdiklerinle olan bağlarını güçlendirmek için cesur adımlar atabilirsin. İş ya da projelerde liderlik rolüne göz kırpan fırsatlar mevcut. Kendine olan güveninin arttığı, öz değerinin farkına varacağın anlar yaşayacaksın. İçsel huzuru yakalamak için biraz yalnız kalmak isteyebilirsin; bu, zihnini yenilemek için önemli. Karar almadan önce, hislerinin sana rehberlik etmesine izin ver. Kendini ifade etme yollarında yeni keşifler yapmak, yaratıcılığını besleyecek. Gecenin ilerleyen saatlerinde, sezgisel bir başarı hissiyatı kaplayabilir seni.
Bugün sınır tanımayan enerjinin ve maceracı ruhunun doruğa çıkacağı bir zaman dilimindesin. Beklenmedik fırsatlar kapını çalabilir; bu nedenle esnek olmalı ve fırsatları iyi değerlendirmelisin. Kendini ifade etme isteğin artarken, çevrendekilerle olan iletişimin de oldukça canlı geçecek. Kalabalık ortamlarda kendini gösterme şansını iyi kullanabilirsin, insanlarla etkileşimlerin sana yeni perspektifler kazandıracak. Öğrenme arzusun bu dönemde baskın olacak; yeni bilgiler edinmek için mükemmel bir zaman. İlgini çeken konulara yönelerek, belki de bir kursa yazılmayı düşünebilirsin. Düşüncelerindeki derinliğin, yaratıcı projelerine hayat verebilir. Ancak dikkat etmen gereken bir durum da var; aceleci kararlar almaktan kaçınmalısın. Yavaşla, düşün ve mantığını kullan. İçsel huzur arayışın, seni kendinle barışmaya ve ruhsal olarak yeniden şarj olmaya yönlendirecek. Yakın çevrendeki insanlarla arandaki bağları güçlendirmek için daha fazla zaman harcayabilirsin, bu da sana mutluluk verecek bir tatmin hissi yaratacak. Kendi iç yolculuğuna çıkarken, özgürlüğünü ve bağımsızlığını her zaman korumaya özen göster.
Bugün, hedeflerine ulaşmak için kararlılığın oyunun kurallarını belirleyecek. Disiplinli ve organize yapın, dikkatli planlamalarla desteklenmeli. İş ortamında enerjin yüksek, iletişimde bir adım öne çıkman mümkün. Ancak, duygusal meselelerde derin düşünebilir, geçmişle hesaplaşma ihtiyacı hissedebilirsin. Kendine karşı nazik olmaya özen göster. Sağlık ve kişisel bakım konularında attığın adımlar uzun vadede fayda sağlayacak. İhtiyaç duyduğun huzuru bulmak için yalnız kalma zamanlarını değerlendir. Aile ve dostlarla olan bağlarını güçlendirmek için güzel fırsatlar mevcut. Uzun vadeli hayallerin için attığın her adım seni daha da güçlendirecek.
Bugün, özgürlük ve bağımsızlık teması güçleniyor. Kendi fikirlerinle hareket etme arzusu, çevrendeki insanlarla olan ilişkilere yansıyacak. Sosyal çevrende kendini ifade etme biçimin, başkalarına ilham verebilir. Farklı düşüncelere açık olman, yeni fırsatların kapılarını aralayabilir. Grubun içinde liderlik vasıflarını sergilemek için uygun bir zaman. Unutma, bireyselliğin ve yenilikçiliğin senin en büyük gücün. Takvimdeki değişiklikler seni yeniliklere yönlendirebilir, eski kalıplardan sıyrılmayı düşün. İçsel huzuru sağlamak için biraz zamana ve sessizliğe ihtiyaç duyabilirsin. Duygularını ifade etmekten çekinme, bu başkalarıyla olan bağları güçlendirebilir.
Duygusal derinlikler ve sezgisel anlayış bugün öne çıkıyor. İçsel dünyanızda kaybolmak istemeyebilir, ancak etrafınızdaki enerjiler sizi derin düşüncelere yönlendirebilir. Sanatsal ifadelere açık olun, yaratıcılığınızın parlaması için mükemmel bir zaman dilimi. İlişkilerde empati ve anlayış sergilediğinizde ruhsal bağlar güçlenecek. Ayrıca, geçmişteki bazı duygusal yüklerden kurtulmak için fırsatlar doğabilir. İçsel huzurunuzu ararken, mistik ve manevi yönlerinizi keşfetmekten çekinmeyin. Bugün kendinize biraz zaman ayırmak ve meditasyon yapmak size büyük fayda sağlayabilir. Taze hava almak, doğanın tadını çıkarmak ruhunuza iyi gelecektir. Unutmayın, başkalarıyla kurduğunuz bağlantılar, alacağınız ilhamı artırabilir.
1
2
3
4
5
6
