‘Bios’ Yunanca hayat anlamına geliyor. Biyosanat da yaşam sanatı…. Canlı dokular, canlı organizmalar kullanan bir sanat pratiği… Bilim, teknoloji ve sanatı bir araya getiren biyosanat, geleneksel sanat anlayışına yeni bir bakış açısı getiriyor. Öyle ki, bir resmi fırça, tuval veya boya kullanmadan, sadece bakterilerle yapmak mümkün. Biyosanatı Küratör ve sanatçı Ebru Yetişkin’e sorduk.
“Aslında bu çok yeni bir sanat pratiği değil. İlk örneğini 1930’larda gördük. Alexandre Flaming’in bir çalışması var mikrobiyal sanat diye. Fakat 1990’ların sonundan itibaren DNA, klonlama, biyoteknolojiyle ilgili çalışmalar hızlandıkça bu sanat pratiği günümüz sanatında daha fazla görülmeye başladı. Biyosanatçılar her türlü yaşamsal süreçle ilgili çalışıyorlar. Doğum olabilir, ölüm olabilir, üreme olabilir, hastalık, çoğalma,bulaşma, enfeksiyon olabilir. Bütün bu yaşamsal süreçlerle ilgili çalışmaları var biyosanatçıların. Bir yandan da yaşam sanatı demek de çok yanlış olmaz herhalde.”
Yaşamın doğal süreçlerine müdahale eden biyosanatçılar, eserlerini bu şekilde ortaya çıkarıyor. Biyosanatçıların çalışma alanı atölyeler değil, laboratuvarlar…
“İlk örneklerini New York School of Visual Arts’ta (Görsel Sanatlar Okulu) görebiliriz. Mikroskop camının altında kullanılan petri kapları vardır. Bakterilerin çoğalmasını kontrollü bir şekilde düzenleyerek petri kaplarının içinde figüratif resimler oluşturuluyor. Laboratuvarda kullanılan her türlü malzeme biyosanatçının sanatsal üretim pratiğinin içine dahil olabiliyor. Küf gibi son derece kolay elde edilen, sütün içindeki bir bakteri, bu malzemelerle de biyosanat üretmek mümkün.”
Türk biyosanatçılar yurt dışında önemli eserlere imza atıyor
Biyosanat Türkiye’de çok bilinmese de yurt dışında bu alanda eserler veren Türk sanatçılar var. Onlardan biri, dünyanın en prestijli mühendislik ve teknoloji okullarından Massachusetts Institute of Technology’de (MIT) tasarım ve bilişim alanlarında doktora derecesine sahip olan Orkan Telhan… ABD’de yaşayan sanatçı ve tasarımcı Telhan, yaklaşık 10 yıldır biyosanatla ilgileniyor.
“Biyosanatı canlılarla olan ilişkilerimizi sorgulayan ve insan çıkarlarının ötesinde canlılarla yeni ilişkiler nasıl kurulabilir, canlıların perspektifinden doğaya, sosyal hayata, kültür ortamlarına bakıp ne gibi yeni bağlamlar, yeni ilişkilenmeler kurabiliriz, böylelikle insanın doğaya etkilerini sorgulayabiliriz diye tanımlıyorum. İşin başına biyoloji gelince bu alanda çalışan sanatçıların veya tasarımcıların biyoloji eğitiminden geldiğini varsayıyor aslında insanlar ama biyosanat esasında çok eski bir kavram. Tarihte yüzlerce yıldır çok eski zamanlara dayanan biyosanat işleri var. Bunları biz bilim insanlarıyla bağlantılı olarak düşündüğümüz halde, aslında canlılarla çalışan, mutfakta fermantasyon yapan, bahçesinde bitki yetiştiren veya yeni malzemeler denemeye çalışan mimarların bile 19. 20. yy’dan beri çalıştıkları alanlarda biyosanat işleri görmek mümkün.”
“Genellikle canlı organizmalarla direkt çalışıyorum yani hücreler olsun, bakteri olsun, maya olsun… O yüzden bilimsel koşullara uygun, bilimsel çalışmaların yapılabileceği ölçekte bir laboratuvarım var. Canlı organizmalarla ne gibi yeni malzemeler üretebiliriz, onlarla sürdürülebilir bir şeyler üretilebilir mi gibi daha işlevsel bir alanda çalışmalarım var. Bu da bazen biyosanat, biyotasarım ikilemi arasında gidip geliyor.”
Biyotasarım… Kendi kendini yok eden ayakkabılar, plastikler…
Biyotasarım, canlıların tasarım sürecine entegre edilmesiyle oluşan bir kavram. Canlı organizmalar kullanarak yeni endüstriyel ürün tasarlayan bu alanda amaç biraz daha işlevsel… Biyotasarımcılar doğa dostu ve insan sağlığına zarar vermeyen ürünler üzerinde çalışarak, kullanıcıların günlük hayatlarındaki alışkanlıklarında ve endüstride değişiklik yapmayı hedefliyor. Orkan Telhan da dünyaca ünlü firmalara yaratıcılığını kullanarak tasarımlar yapıyor.
“Kendi kendini yok edebilen spor ayakkabılar nasıl üretilebilir gibi yaptığımız projeler var. Çok yakından çalıştığım bir biyoplastik alanı var. Kendi kendini tüketebilir plastikler nasıl üretilebilir diye… Biyotasarım biraz daha kavramsaldan ziyade işlevsel bakıyor. Canlı organizmalardan plastik alternatifi nasıl üretebiliriz diye düşünüyorlar. Bina malzemelerini nasıl değişik şekilde üretebiliriz diye düşünüyorlar. Çünkü şu anda petro kimyasal ürünlerin çevreye atık olarak veya çöp olarak bıraktıkları zararları yok etmek veya azaltmak için, kendi kendine çürüyebilen malzemeler nasıl yapılabilir, karbon salınımı, enerji üretimi düşük malzemeler nasıl üretebiliriz diye malzeme alanında çalışan biyotasarımcılar var.”
“Burada son zamanlarda hayvan tüketiminin doğaya olan etkisi çok sorgulandığı için hem çevreye olan etkisi, çevre kirliliği açısından hem de canlıların öldürülmesi ve tüketilmesini sorgulayan yeni bir kuşak geliyor. Ve bunun içinde hücresel tarım (cellular agriculture) dediğimiz yeni bir alan gelişmiş vaziyette. Canlıları öldürmeden hücrelerini alıp onlardan mesela süt yapabilir miyiz, et yapabilir miyiz, protein üretebilir miyiz diye böyle bir bilimsel bir alan gelişiyor. Bir taraftan yeni kuşakların önünü açabilecek ne gibi işler yapabiliriz diye düşünüyorum diğer taraftan 21. yyda ciddi problemleri olan bir dünyada yaşıyoruz. Yiyecek sıkıntısı, milyarlarca insanı besleme sıkıntısı var, doğada kaybolan bir sürü biyoçeşitlilik var. Bu gibi problemlere karşı ne gibi çözümler üretebiliriz, insanları bu konular hakkında nasıl derin düşündürebiliriz hakkında çalışıyorum. Bunlar beni motive ediyor.”
Bugün, cesaretin ve enerjin ön planda olacak. Karşılaştığın zorluklar seni durdurmak yerine, daha da hırslandıracak. Yaratıcı projelerini başlatmak için harika bir zaman dilimindesin; ilham kaynaklarını kullanarak çevrendekileri etkilemekten çekinme. Ancak, düşünmeden atılan adımlar seni ikileme sokabilir, bu yüzden acele etmeden karar almaya özen göster. Sosyal ilişkilerde ise samimi iletişim kurmak, anlaşmazlıkları yatıştırmana yardımcı olacak. Kendi iç dünyana yönelmek, ruhsal bir dinginlik sağlarken, yeni hedeflerin için motivasyon kaynağı olabilir. Fiziksel aktivitelere ve sağlığa dikkat etmen faydalı olacak, bu da enerjini dengelemene yardımcı olur. Unutma, bu dönemde kendine güvenmek, başarıya giden yolu açacak.
Günü huzur arayışı içinde geçirebilir, sakin bir ortamda kendinizi yenilemek isteyebilirsiniz. İçsel dengeyi sağlamak adına doğayla olan bağlantınıza önem vermek, ruhsal olarak size dinginlik kazandıracaktır. Sosyal ilişkilerde sorumluluklarınızı göz ardı etmemek ve sevdiklerinizle olan bağları güçlendirmek ön plana çıkabilir. Maddi konularla ilgili alacağınız kararlar, geleceğiniz açısından belirleyici bir rol oynayacaktır. Duygusal derinliklere inmeyi ve içsel sorgulamalar yapmayı gerektiren bir dönemdesiniz. Kendinizi ifade etme biçiminiz, duygusal dengeyi sağlamaya yardımcı olabilir. Unutmayın, istikrarı sağlamak ve hedeflerinize odaklanmak, yolculuğunuzun en önemli parçalarıdır.
İletişim becerilerin üzerinde parlayan bir ışık var ve bu, etrafındaki insanlarla olan bağlarını güçlendirme fırsatı sunuyor. Fikirlerini ifade etmekte daha cesur olabilirsin, bu sayede grup dinamiklerinde liderlik rolü üstlenme şansın doğuyor. Ancak hızlı kararlar vermekten kaçınmakta fayda var; bir adım geri atıp durumu değerlendirmek sana büyük avantaj sağlayabilir. Sosyal yaşamında yeni tanışmalar ve bağlantılar kurma fırsatları karşında beliriyor. Gözlemlerin ve analizlerin seni daha derin bir anlayışa yönlendirecek. Kişisel projelerin için yaratıcı enerjini kullanarak fark yaratabilir, içsel huzurunu bulmak adına yeni aktiviteler keşfedebilirsin. Unutma, düşündüğün kadar hızlı hareket etmek, bazen zihin yorgunluğuna yol açabilir. Rahatla ve akışa bırak, ilhamın seni yönlendirmesine izin ver.
Duygusal derinliklerin ve sezgilerin ön plana çıkacağı bir gün. Geçmişle ilgili düşünceler aklını sarabilir; anılara dalmak, eski dostluklar veya ilişkiler üzerine kafa yormak isteyebilirsin. İçsel huzurunu sağlamak için ailenle veya sevdiklerinle vakit geçirmek, duygusal bağlarını güçlendirmek faydalı olacak. Aynı zamanda, ruhsal ve fiziksel sağlığına özen göstermek için kendine zaman ayırmalısın. Gözlem gücün yüksek, bu yüzden çevrendeki insanlar arasındaki dinamikleri anlamak ve empati kurmak senin için kolay olacak. Bu fırsatı değerlendirerek, ilişkilerinde daha derin bir bağ oluşturabilirsin. Unutma, yaratıcılığın da artıyor, sanat ve estetik ile uğraşmak ruhuna iyi gelecek. Karamsarlık hissettiğin anlarda, içindeki umut ışığını bulmak için kendini ifade etmekten çekinmemelisin.
Güçlü bir karizma ve liderlik yetenekleriyle dolu bir günde, çevrendekiler üzerindeki etkin hemen hissedilecek. Yaratıcı projelere yönelmek, fikirlerini hayata geçirmek için ideal bir zaman. Kendini ifade etme arzusu ve özgüvenin yüksek olduğu bir dönemdesin. Sosyal çevrende dikkatleri üzerine çekecek, ilgi odağı olacaksın. Risk alabilir, cesur adımlar atabilirsin; bu, büyüme ve yeni fırsatlar getirebilir. Duygusal olarak, sevdiklerinle olan bağlarını güçlendirmek için harika bir zaman. Ancak, aşırı gurur ve ego tuzaklarına dikkat etmelisin; samimi ve açık olmak, ilişkilerini derinleştirecek. Bugün, enerjini doğru yönlendirerek kendi potansiyelini keşfetmeye odaklanmalısın.
Detaycılık ve analiz yeteneği bugün ön plana çıkıyor. Etrafındaki karmaşanın içinde bile pür dikkat kesilip, doğru çözümler bulabilirsin. Sosyal etkileşimler önem kazanıyor; bazı ilişkiler yeniden değerlendirilmeli. Hislerin daha güçlü bir şekilde yüzeye çıkabilir, bu yüzden içsel huzurunu korumaya özen göstermelisin. İş yerinde ya da projelerinde, ekip çalışmasına odaklanmak verimliliği artırabilir. Sağlık konularında da dikkati elden bırakmamak önemli; zihinsel ve fiziksel dengeyi sağlamak için spora zaman ayırmalısın. Kendi sınırlarını zorlayabilirsen, beklemediğin kapılar açılabilir. Şimdi, ruhsal ve maddi hedeflerine ulaşmak için uygun bir zamanı değerlendirmek senin ellerinde.
Sosyal ilişkilerin ve iletişimin ön planda olduğu bir gün. Kendine duyduğun güven, çevrendekilere de yansıyacak. Arkadaşlarınla olan etkileşimlerin, yeni bağlantılar kurmanı sağlayabilir. İçsel huzurun, estetik ve sanatsal konulara yönelmeni teşvik edecek. Ayrıca, gün boyunca denge arayışında olabilirsin; bu, iş ve özel hayatındaki dengeyi sağlamak adına önemli bir fırsat sunacak. Anlayışlı ve uyumlu tavrın, etrafındakilerle olan bağlarını güçlendirecek. Kendine biraz zaman ayırarak içsel düşüncelerine de odaklanmayı unutma. Bu, kendi ihtiyaçlarını daha net görmene yardımcı olacak.
Gizli tutma yeteneğin ve derin duygusal kavrayışın güçlü bir şekilde ortaya çıkacak. İnsanların arka plandaki motivasyonlarını anlama becerin, seni sosyal ortamlarda dikkat çekici kılacak. İçsel sezgilerinle hareket edersen, etrafındaki olayları daha iyi yönetme fırsatına sahip olabilirsin. Duygusal bağlantıların derinleşmesi, özel bir biriyle arandaki bağı güçlendirebilir. İş hayatında ise, projelere olan tutkun ve kararlılığın, seni önemli başarılara götürebilir. Parasal konularda dikkatli olman gereken bir dönemdesin; harcamalarını gözden geçirmek, gelecekteki planların için faydalı olacaktır. Kendi iç yolculuğuna çıkmak, sana birçok yeni içgörü kazandıracak ve ruhsal anlamda yenilenmeni sağlayacak. Hislerini ifade etmekten çekinme; bazen samimi bir paylaşım, ilişkilerin derinleşmesine yol açabilir. Kendine güvenin, önüne çıkacak fırsatları elde etmede büyük rol oynayacak.
Hayatında yeni ufuklara açılmak için harika bir gün. Keşif ruhun, seni bilinmeyenlere yönlendirirken, içsel merakının peşinden gitmek senin için bir ihtiyaç haline geliyor. Öğrenme isteği, yeni deneyimler ve farklı insanlar tanıma arzusuyla birleşiyor. Bu dönemde iletişimde cesur olmalı ve duygularını açıkça ifade etmelisin. Geçmişte kalan düşünceler, bu yeni yolculuğunu gölgede bırakabilir. Esneklik göstererek, hayal gücünü kullanmalı ve hayatta iz bırakma şansını değerlendirmelisin. Bu gün, kendinle barış yapmanın, içsel sesini dinlemenin ve kendine olan inancını tazelemenin tam zamanı. Düşüncelerini eyleme dökerek, yaratıcılık potansiyelini açığa çıkarmalısın. Gözlerin daima ileriye, hayal ettiğin gelecek için umutla dolu!
Bugün kararlılık ve disiplinle ilerleme zamanı. Hedeflerinizi net bir şekilde belirleyip, onlara ulaşmak için sağlam adımlar atabilirsiniz. Sorumluluk duygunuz güçlenecek ve çevrenizdeki insanlara güven vermek için fırsatlar doğacak. Finansal konularda dikkatli adımlar atmalısınız; bütçeniz üzerinde kontrol sağlamak için biraz daha özverili olmalısınız. İş yerindeki projelere dair yapıcı yaklaşımlar sergilemek, otorite figürleriyle olumlu ilişkiler kurmanıza yardımcı olacak. Duygusal ilişkilerde ise, iletişim gücünüz artacak; içten samimiyetle karşılıklı anlayış geliştirebilirsiniz. Kendi içsel bağlarınıza dönerek, ruhsal denge arayışınızı destekleyen aktivitelerle zaman geçirmenizde fayda var. Kendi potansiyelinizi değerlendirmek için harika bir gün, gelişime açık olun.
Sosyal çevrenle olan ilişkilerin güçlendiği, iletişim ve etkileşimlerin yoğunlaştığı bir dönemdesin. İçinde bulunduğun gruplar ve topluluklarla olan bağlarının derinleşmesi, seni daha önce düşünmediğin yeni fikirlere yönlendirebilir. Yenilikçilik ve özgürlüğe olan tutkun, yaratıcı projelerinde kendini ifade etmene olanak tanıyacak. Duygusal olarak daha bağımsız hissetme arzusu, kişisel ilişkilerde belirsizlikleri sorgulamana neden olabilir. Cesur ol, hislerini açıkça dile getir; bu, kalbinin sesini duyurmanı sağlayacak. Ancak, ani değişikliklere karşı dikkatli ol ve aceleci kararlar almaktan kaçın. Günü, kendine ayırabileceğin zamanlar yaratmak için değerlendirmeyi unutma; bu, zihnini tazelemen için faydalı olacak.
Sezgilerinin oldukça güçlü olduğu bir dönemdesin. İçsel bir yolculuğa çıkmak, ruhsal derinleşmek için uygun bir zaman. Özellikle sanatsal yeteneklerin ön plana çıkabilir, bu alanlarda yaratıcı projelere yönelmek heyecan verici olabilir. Duygusal derinliklerin, başkaları ile olan ilişkilerinde daha fazla empati ve anlayış sergilemeni sağlayacak. Belirsizliklere karşı daha sabırlı yaklaşabilir, içsel huzuru aramak için zaman ayırabilirsin. Maddi konularda dikkatli olman, ani harcamalardan kaçınmanı gerektirebilir. Yeni fikirler ve ilhamlar peşindeyken, sezgilerini dinlemekten çekinme; içsel rehberin seni doğru yola yönlendirecek. Gün içerisinde karşılaşacağın bazı sürprizler, beklenmedik gelişmelerle kendini yeniden gözden geçirme fırsatı sunabilir. Arkadaşlarının, destek ve motivasyon sağladığını hissedebilir, onlarla geçireceğin zaman neşeni artıracaktır.