1
Günümüzde Moğolistan’ın Arhangay’da eyaletinde bulunan ve Türklerin tarihi başkenti olan Ötüken; Hunlara, Göktürklere ve Uygurlara merkez oldu.
Türklerin ilk başkenti olarak kabul edilen Ötüken’i Yeditepe Üniversitesi Tarih Bölümü Başkanı Prof. Dr. Ahmet Taşağıl TRT Haber’e anlattı.
“Bütün Moğolistan’da en yaşanabilir yer Ötüken”
Ötüken’in bulunduğu Arhangay, Hangay’ın arkası demek.
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, bu bölgenin Hangay Dağları’nın arkasındaki yer anlamına geldiğini söylüyor.
“Bütün Moğolistan içinde en yaşanabilir, en verimli veya en sulu topraklara, bol otlara sahip yani hayvancı toplulukların yaşayacağı alan Arhangay eyaleti yani Ötüken. O bölgede Türklere ait binlerce geyikli resim, Orhun Yazıtları, kerek surlar, Hoyt Tamır Yazıtları, kurganlar bulunuyor. Bu yüzden Türklerin tarihi, ilk başkenti diyoruz.”
Türkçe yazıtlarda da Ötüken’in bulunduğu bölgenin önemi anlatılıyor.
(5).jpg)
Dağın çukurunda kurulmuş bir şehir olan ve günümüzde Ötüken’in ortasında yer alan Çiçeklik şehri, yaşamaya son derece müsait, özellikle kışlamaya yani kışın orada yaşamaya sonra derece elverişli bir alan.
“Orhun Yazıtlarıyla Tonyukuk arasından 400 kilometre mesafe var”
Tonyukuk Yazıtı’nın Orhun Yazıtları’ndan daha uzak bir yerde olduğuna ilişkin sorumuza Ahmet Taşağıl şu yanıtı verdi:
“Orhun Yazıtları ile Tonyukuk Yazıtı arasından kuş uçuşu yaklaşık 400 kilometre mesafe bulunuyor. Tonyukuk Yazıtı, Moğolistan’ın başkenti Ulan Batur’dan kara yolu ile 59 kilometre mesafede bulunan bir yerde. Orhun Yazıtları ise Ötüken bölgesinin doğu sınırında yer alıyor.”
.jpg)
Ötüken’in tarihi ve günümüzdeki konumunun neresi olduğu merak edilen hususlardan biri. Ahmet Taşağıl, Ötüken’in yerinin aynı olduğunu vurguladı ve şunları ifade etti:
“Gerek Türk kaynaklarında, yazıtlarında gerekse Çin kaynaklarında anlatılan belge ve bilgilerle bugünkü bizim bildiğimiz Ötüken’in yeri aynı. Bugün haritaya baktığımız zaman Ötüken’i aşağı yukarı belirleyebiliyoruz. Zaten bölgedeki diğer Türk şehirleri; Ordubalık, Baybalık, Karabalasagun ,Kutluk Kağan’ın kurganının bulunduğu yer, geyikli taş, Bayan Çor’un Yazıtı yine aynı bölgede yer alıyor.”
Ötüken Ormanı mı Ötüken Dağı mı?
Çincede “Ötüken Ormanı”na “Ötüken Dağı” deniliyor. Prof. Dr. Ahmet Taşağıl bunun nedenini şu şekilde anlattı:
“Çincede Ötüken Dağı denilen bölgeye Türkçede Ötüken yış yani Ötüken Ormanı deniliyor. Bu bölge, diğer bölgelere nazaran daha ormanlık bir alan. Çinlilerin Ötüken Dağı demesinin sebebi; Hangay Dağlar’ının kuzeyinde dağlık bir alan olarak nitelendirmiş olmaları ki bu doğru yanlış değil.”
.jpeg)
Peki ya “Ötüken Yeri” kavramı?
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, “Bayan Çor Yazıtı’nda, ‘Gittim çitimi vurdurdum.’ yani, ‘duvarları belirledim ve şehirleri kurdum’ diyor. Ötüken yeri demek de doğru. Ayrıca bu yazıtta verilen bilgilerden hareketle ve diğer Türk şehirlerinin konumlarından dolayı Ötüken’in sınırlarını tespit edebilmemiz mümkün.” dedi.
Orhun Irmağı nerede?
Bize göre bölgenin en meşhur ırmağı olan ve çağlayanından başlayarak Selangayla birleşen ardından Baykal Gölü’ne dökülen Orhun Irmağı, Ötüken bölgesinin doğusunda yer alıyor.
.jpeg)
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, bölgede yer alan Tamır Irmağı’nı çok önemsediğini söylüyor:
“Damar anlamına gelen Tamır’da, damarlar gibi küçük küçük ırmaklar birleşir. Bu ırmak boylarının her birinde boy (topluluk) vardır ve onlar da kuzeyde birleşirlerere Orhun’a katılırlar. Ardından Selangay’a ulaşırlar.”
.jpeg)
“Türklerin nüfusu anlatılanlardan çok daha fazla”
Tarihi başkent Ötüken sayesinde Türklerin nüfusu hakkında da bilgi sahibi olabiliyoruz. Çin kaynaklarında Türklerin nüfusu ve asker sayısı olarak bazı rakamlar yer alıyor.
Prof. Dr. Taşağıl, Türklerin nüfusu hakkında, “Zamanında bu rakamların abartıldığını fakat o bölgeyi gördükten ve fark ettikten sonra gerçek anlamıyla Türklerin nüfusunun, kaynaklarda anlatılanlardan çok daha fazla olduğunu gördüm” dedi.
Türklerin taşa yazması
Orhun Yazıtları; Bilge Kağan, Tonyukuk, Kültigin, Hoyt Tamır Yazıtı ve onlarcası…
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, Türklerin ellerindeki imkanın taşa yazmak olduğunu belirterek, “Mısırlı papirüsü buldu yazdı, Sümerler kil tabletlere yazdı, Çinliler ipeği buldu bambuya, çubuğa yazdı. Türkler ise üç şeye yazmaya çalıştı. Bunlar; taş, deri ve ağaçlar. Ağaç ve deriler günümüze ulaşamadı ve yok oldu. Ancak taşlar günümüze kadar geldi.” değerlendirmesini yaptı.
Yazıtlardan bize kalanlar
“Yazıtlardan, Türklerin iç dünyasını, şifrelerini öğrenebiliyoruz” diyen Prof. Dr. Taşağıl, yabancı kaynakların Türklerin iç dünyasını aydınlatamadığının, bizlerin bunları ancak Türklerin kendi dilleriyle, kendi kelimeleriyle oluşturdukları cümlelerden anlayabildiğini vurguladı.
Prof. Dr. Ahmet Taşağıl sözlerini şu şekilde bitirdi:
“Moğolistan, Türk tarihine çok fazla malzeme katan bir yer. Bugün Kuzey Çin’de yani İç Moğolistan’da da Türklere ait çok fazla kurgan, heykel ve eserler olduğunu görüyoruz. Türk kültür tarihinin, ayrıca arkeolojik kalıntılarının ve şehirciliğinin en önemli delillerini bize yaşatıyor ve gösteriyor.”
Bugün, içsel enerjin yüksek ve çevrendekilere liderlik etme isteği içerisinde olabilirsin. Eğlenceli faaliyetlere katılmak ve yeni insanlarla tanışmak için mükemmel bir zaman. Cesaretin, seni zorlandığın durumların üstesinden gelmekte güçlendirecek. Ancak, düşünmeden hareket etmemeye dikkat et, aceleci kararlar alabilir ve sonradan pişman olabilirsin. İlişkilerinde açık ve dürüst olman, başkalarıyla olan bağlarını güçlendirecek. Hayatındaki değişimlere karşı açık ol. Taze bir bakış açısı, yeni fırsatların kapısını aralayabilir. Enerjini doğru yönlendirmek, gününü daha verimli geçirmeni sağlayacak. Kendinle barışık ol ve iç sesini dinle!
Bugün kendinizi oldukça kararlı ve güçlü hissedeceksiniz. İçsel huzurunuz, çevrenizdekilere de yansıyacak. Maddi konularda beklenmedik fırsatlarla karşılaşabilirsiniz; akıllıca değerlendirmek önemli. İlişkilerde ise sıcak ve samimi bir iletişim kurma isteği ön plana çıkacak. Sevdiğiniz insanlarla vakit geçirebilir, kalp bağlarını daha da derinleştirebilirsiniz. Kendinize odaklanmak, ruhsal anlamda güçlenmenizi sağlayacak. Sanat ya da yaratıcılıkla ilgili bir aktivite, sizde yeni kapılar açabilir. Duygusal derinliklere inme isteğiniz, bazı görünmez engellerle karşılaşmanıza neden olabilir; bu nedenle iç sesinizi dinlemekte fayda var. Kendinize güvenin ve akışa bırakın.
sık sık fikir değiştirme eğiliminde olabilirsin. Bu, bazı insanlarla anlaşmazlıklara yol açabilir. Hislerini ifade ederken daha dikkatli ve ölçülü olman, iletişimdeki dengenin korunmasına yardımcı olur. Aşk hayatında sürprizler kapıda; belirsizliklerin üstesinden gelmek için açık sözlü olman faydalı olabilir. Kendini ifade etmekten çekinme, bu sayede duygusal bağları güçlendirebilirsin. Genel olarak, yaratıcılığını ortaya koymak için mükemmel bir dönemdesin, bu fırsatı değerlendirmek için papatya tarlasında koşuyor gibi hisset.
Duygusal derinlikler, bugünlerde içsel bir yolculuğa çıkmanıza olanak tanıyor. Sevdiklerinizle olan bağlarınızı güçlendirmek, ruhsal tatmin sağlayacak. Anlık duygusal dalgalanmalar yaşayabilirsiniz; bu, geçmiş anılarınızı yüzeye çıkarabilir. Kendinize nazik davranmayı unutmayın. Evle ilgili konular, belki küçük bir yeniden düzenleme veya bakım, bugünkü enerjinizle uyumlu. Daha önce ertelediğiniz projelere yönelmek, yaratıcılığınızı harekete geçirebilir. Başkalarının ihtiyaçlarına duyarlılığınız, sizi doğal bir destek noktası haline getirecek. Unutmayın, duygusal dengenizi korumak, başkalarına sunacağınız yardımların kalitesini artırır. İçsel sesinize kulak vermek, bugünün en büyük öğretisi olabilir.
Bugün enerjinin zirveye ulaştığı bir gün. Kendini daha yaratıcı ve heyecanlı hissediyorsun. İçinde fırtınalar kopan bir tutku var, bu da seni cesur adımlar atmaya itebilir. Sözlerin ve fikirlerin başkaları üzerinde etkili olabilir; bu yüzden düşüncelerini açıkça ifade etmekten çekinme. Sosyal hayatında ilgi odağı olabileceğin durumlar ortaya çıkacak. Yakın arkadaşlarınla yapacağın sohbetler, seni derinlemesine düşündürebilir. Beklenmedik sürprizlerle karşılaşabilirsin, bu da seni daha da heyecanlandıracak. Fakat dikkat et, aşırı kendine güven kalabalığın içinde kaybolmana neden olabilir. İçsel sesine kulak ver; kendi sınırlarını aşmakla birlikte, başkalarının duygularına da saygı göster. Bugün tüm renklerin bir araya geldiği bir tablo gibi; yüreğinle hissederek bu tabloyu yaratabilirsin. Unutma, senin cesaretin ve kararlılığın, başarılarının temel taşı olacak.
Detaylara verdiğin önemi göz önünde bulundurursak, bu gün hassasiyetin biraz artabilir. Karşılaştığın durumları incelemek ve analiz etmek için harika bir zihin açıklığına sahip olabilirsin. Ancak, mükemmeliyetçi yapın seni bazı gereksiz kaygılara sürükleyebilir. İş yerinde veya günlük yaşamda bir şeyleri düzeltme isteğin, etrafındaki insanların duygularını göz ardı etme riskini doğurabilir. Uzun zamandır üzerinde düşündüğün projelerde yapıcı adımlar atma fırsatın doğabilir. Kendine karşı nazik olmayı unutma, bu günde içsel huzurunu sağlamak için biraz durup nefes almak faydalı olabilir. Sosyal ilişkilerinde samimiyete önem ver, bir arkadaşınla veya sevdiğin birisiyle derin bir sohbet, bağlılığınızı artırabilir. Unutma, içsel dengeni bulmak, çevrendeki karmaşayı daha iyi yönetmene yardımcı olacaktır.
Bugün sosyal ilişkilerin ve iletişim becerilerinin ön planda olduğu bir gün. Çevrendeki insanlarla kuracağın diyaloglar, sana yeni fırsatlar ve projeler sunabilir. Duygusal denge arayışında, kendini ifade etme yollarını keşfetmekte fayda var. Özellikle sanatsal veya estetik konulara yönelmek, içsel huzurunu artırabilir. Ancak, başkalarının düşüncelerine fazla odaklanma riski taşıyabilirsin; kendi isteklerini de göz önünde bulundurmalısın. Kendini rahat hissettiğin ortamlara yönelmek, ruh halini olumlu yönde etkileyecek. Kendi sınırlarını korumayı unutmadan, sevgi ve anlayış dolu bir gün geçirebilirsin.
Sırların derinliğine inmeyi seven bir ruh halindesin. Duygusal yoğunluk, seni bazı kararlara yönlendirebilir. Bugün içsel hislerinle hareket etmen, daha fazla netlik sağlayacak. Kendini yeniden keşfetme fırsatların var; unutulmuş tutkuların, hayallerin ve isteklerin için zaman ayırabilirsin. İletişim kurarken sezgilerine güven, başkalarının niyetlerini anlamakta özel bir yeteneğin var. Duygusal bağların güçlenebilir, samimi paylaşımlar yapma ihtiyacı hissedebilirsin. Ancak, geçmişle yüzleşmekten çekinmemelisin; bu, sana büyük bir liberasyon getirebilir. Basit durumların karmaşık hale gelmesine izin verme; olayları olduğu gibi kabul etmek, seni daha huzurlu kılabilir. Bugün, içsel gücünü artıracak anlar yaşamak mümkündür. Sosyal ilişkilerde dikkatli ol; gizli kalmış hislerin dile gelebilir, bu da seni yeni bağlantılara sürükleyebilir. Hakkında düşündüğün değişim ve dönüşüm yolunda emin adımlarla ilerleyebilirsin.
Yeni başlangıçlara ve maceralara açık bir ruh hali içindesin. İçsel özgürlüğün ve keşfetme arzun seni heyecan verici fırsatlara yönlendirebilir. Yakın çevrenden bazı kişilere ilham katabilir, anlayış ve destek sunarak onların da kendi potansiyellerini keşfetmelerine yardımcı olabilirsin. Sosyal ilişkilerdeki sıcaklığın, seni çekici kılacak ve insanları etrafında toplamana yardımcı olacaktır. Duygusal derinliklere inmeye hazır olabilirsin, bu da bazen beklenmedik yüzleşmelere neden olabilir. Ancak, bu durumlarla başa çıkma yeteneğin, ruhsal ve zihinsel olarak senden bekleneni aşma şansı sunar. Kendini ifade etmeye yönelik fırsatları kaçırmamalısın; yazılı ya da sanatsal projelere yönelerek içsel sesini daha güçlü bir şekilde duyurabilirsin. Sınırlarını zorlamaktan çekinme, bu süreç sana büyüme ve gelişme şansı sağlayacak.
Kararlılığın ve disiplini, seni hedeflerine bir adım daha yaklaştıracak. Bugün, sorumluluklarını yerine getirirken içsel bir tatmin duygusu bulacaksın. İş ortamında, otorite figürleriyle olan ilişkilerin özel bir önem taşıyacak; saygı ve güven, işbirliğinizi güçlendirecek. İş projelerine olan yaklaşımında yenilikçi fikirlerinle fark yaratabilirsin. Kişisel yaşamında yakın ilişkilerde ise, samimi iletişimler kurmak sana iyi gelecek. Sevgi dolu anların yanı sıra, geçmişle olan hesaplaşmalarını yapma fırsatın olacak; bu, sana ruhsal bir hafiflik getirecek. Duygusal zekânı kullanarak çatışmalardan kaçınabilir, daha derin bir anlayış geliştirebilirsin. Sağlığına dikkat et, bedenine gereken özeni göster. Günün sonunda, huzurlu bir ruh hali seni bekliyor.
Bugün, içindeki yenilik ve özgürlük arzusunun daha da belirginleşeceği bir gün. Sanat ve yaratıcılık alanında yeni fikirler aklını meşgul edebilir. Farklı düşünme yeteneğinle çevrendekileri etkilemek için harika bir zaman. Sosyal çevrende güçlü bağlantılar kurma fırsatı var; insanlarla derin ve anlamlı sohbetler yapabilirsin. Toplumsal konulardaki duyarlılığın ön plana çıkıyor, bu sebeple adalet ve eşitlik için bir şeyler yapmak isteyebilirsin. Kendini ifade etme şeklin, başkalarına ilham verebilir. Yine de, kişisel alanına saygı duyan insanlarla zaman geçirmek, içsel huzurunu artırman için önemli olacak. Belki biraz yalnız kalmak, düşüncelerini toparlaman için gerekli olabilir. Kendi değerlerine sadık kalmayı unutma; bu dönemde içsel rehberliğine güvenmek, seni doğru yöne yönlendirecek.
Duygusal derinliğin ve sezgisel yeteneklerinin ön planda olacağı bir gün. İçsel hislerin, çevrendeki olaylara karşı daha duyarlı olmanı sağlayacak. Etrafındaki insanlarla kuracağın bağlantılarda merhametin ve empatin çok önemli bir rol oynayacak. Sanatsal ve yaratıcı yönlerin, ilham verici projelere yönelmeni teşvik ederken, ruhsal olarak da kendini yenileyebilirsin. Ancak, sınırlarını korumayı unutma; başkalarının duygularına fazla kaptırmak, kendi duygusal dengenini sarsabilir. Yeni bağlantılara açılmak, sosyal çevreni genişletmek için güzel fırsatlar bulacaksın. Kendini ifade etmekte zorlanıyorsan, sakin bir ortamda yalnız kalmak, düşüncelerini netleştirmene yardımcı olabilir. Kendi ihtiyaçlarını anlamak ve onlara saygı göstermek, bu geçiş döneminde önemli. Unutma, hayallerini gerçeğe dönüştürmek için doğru zaman ve ortamı bulmak da önemli bir adımdır.
