Eserleriyle hem kendi dönemini hem de kendinden sonra gelen edebiyatçıları etkiledi. Türkçenin kullanımına ayrı bir önem verdi, özellikle ‘İnce Memed’ romanıyla unutulmazlar arasına girdi. Anadolu insanını en iyi anlatan öykücülerden Necati Güngör’ün deyişiyle ‘Türkçenin rüzgar tanrısı’ Yaşar Kemal, 98. yaş gününde edebiyatseverler tarafından anılıyor.
Gerçek adı Kemal Sadık Gökçeli olan Yaşar Kemal, Nigar Hanım ile çiftçi Sadık Efendi’nin oğlu olarak, Adana sınırları içerisindeki Osmaniye’de 6 Ekim 1923’te dünyaya geldi. Yazarın doğum günü, Behçet Necatigil tarafından yazılan Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü’nde 1922; Tuba Tarcar Çandar tarafından hazırlanan Yaşar Kemal Fotobiyografi’sinde Ocak 1923 olarak belirtilir. Doğum tarihinin nüfus cüzdanında 1926 yazdığını söyleyen Yaşar Kemal ise nüfus cüzdanını ilkokulu bitirdikten sonra aldığını, kendi hesaplarına göre doğum tarihinin 1923 olduğunu ifade eder. Yaşar Kemal’in Van-Ercişli olan ailesi, 1. Dünya Savaşı yıllarında sırasıyla Diyarbakır, Urfa ve Antep’e gitti, son olarak da Adana’ya yerleşti.
Üç buçuk yaşlarında iken bir kurban kesimi sırasında, halasının kocasının elindeki bıçağın kayarak gözüne saplanması sonucu sağ gözünü kaybetti. Dört buçuk yaşındayken, babası camide namaz kıldığı sırada, Van’dan göç ederken ölümden kurtarıp besleyip büyüttüğü ve evlat edindiği Yusuf adlı çocuk tarafından öldürüldü. Bu olaydan sonra 12 yaşına kadar kekemeliğe tutuldu. Küçük yaşta doğaya, insanlara ve topluma karşı ilgi duyarak eserlerinin temelini oluşturdu. Kendi anlatımına göre bir Türkmen köyünde tek Kürt ailenin çocuğu olarak doğup büyüyen Yaşar Kemal, evde Kürtçe, köyde ise Türkçe konuşurdu.
Babasının öldürülmesinden sonra annesi Nigâr Hanım, yazarın amcası Tahir Efendi ile evlendi. 8 yaşındayken köye gelen çerçinin köy kadınlarının borcunu bir deftere yazdığını gördü ve yazılanın yazı olduğunu öğrendi. Dokuz yaşındayken Adana’nın Burhanlı köyündeki ilkokula giderek üç ayda okuma ve yazmayı öğrendi. Ortaokul ikinci sınıftayken sınavla Türk Maarif Cemiyeti’nde yatılı olarak okumaya başladı fakat üç ayı bulan devamsızlığından ötürü yatılı okuma hakkını kaybetti. Son sınıftayken okuldan tasdikname ile ayrılarak çeşitli işlerde çalıştı. Kuzucuoğlu Pamuk Üretme Çiftliği’nde ırgat kâtipliği (1941), Adana Halkevi Ramazanoğlu kitaplığında memurluk (1942), Zirai Mücadele’de ırgatbaşlığı, daha sonra Kadirli’nin Bahçe köyünde öğretmen vekilliği (1941-42), pamuk tarlalarında, batozlarda ırgatlık, traktör sürücülüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük yaptı.
Ortaokuldan ayrıldıktan sonra folklor derlemelerine başladı. 16 yaşındayken 1939’da ilk şiiri “Seyhan”ı Görüşler adlı Adana halkevleri dergisinde yayımladı. 1940-1941 yılları arasında Çukurova’dan ile Toroslardan derlediği ağıtları içeren ilk kitabı olan Ağıtlar, Adana Halkevi tarafından 1943 yılında yayımladı.
1944 yılında ilk hikâyesi Pis Hikâye’yi yayımladı. Bunu, Kayseri’de askerlik yaparken yazmıştı. 1940’larda Adana’da çıkan Çığ dergisi çevresinde Pertev Naili Boratav, Nurullah Ataç, Güzin Dino gibi isimlerle tanıştı. Özellikle, ressam Abidin Dino’nun ağabeyi Arif Dino’yla kurduğu yakınlık onun düşün ve yazın dünyasının gelişimini önemli bir ölçüde etkiledi. Bebek, Dükkâncı, Memet ile Memet öyküleri 1950’lerde yayımlandı.
Kemal Sadık Göğceli adı ile çeşitli yayımlarda yazarken Yaşar Kemal adını Cumhuriyet gazetesine girince kullanmaya başladı ve 1951-1963 yılları arasında gazetede fıkra ve röportaj yazarı olarak çalıştı. 1952 yılında yayımlanan ilk öykü kitabı olan Sarı Sıcak’ta da yer alan Bebek öyküsü burada tefrika edildi. 1947’de İnce Memed’i yazdı fakat yarım bıraktı ve 1953-54’te bitirdi. Romanı yazma nedeni eşkiya olan ve dağda vurulan amcasının oğlunun vurulması olduğunu 1987 yılındaki bir söyleşisinde belirtti. Ayrıca aynı söyleşide, çocukluğunun eşkiyalığın içinde geçtiğini, dayısının “en büyük” eşkiyalardan biri olduğunu, o çevrede 1936’lara kadar beş yüze yakın eşkiya bulunduğunu ve bunlardan birinin de Kurtuluş Savaşı’nda Kadirli’yi ilk örgütleyenlerden olan Karamüftüoğlu ailesinden ünlü Remzi Bey olduğunu söyledi.
Yaşar Kemal’in dünyada ilk kez yayımlanan eseri, Bebek öyküsü oldu ve bu eser önce Fransızcaya, sonra İngilizceye, İtalyancaya, Rusçaya, Romenceye ve diğer dillere çevrildi.
17 yaşından ölümüne kadar sosyalist politikanın içinde yer aldı. 1950’de komünizm propagandası yaptığı iddiasıyla tutuklanıp Kozan Cezaevi’nde bir sene boyunca tutuldu ve 1951 yılında serbest bırakıldı. 1961 Anayasası’ndan sonra kurulan Türkiye İşçi Partisi’ne (TİP) 1962’de katıldı. Emekçi sınıfının tamamen yönetime gelmesini isteyen Kemal, TİP’de sekiz yıl çalıştı ve partinin yöneticilerinden birisi oldu. 1987’deki bir söyleşisinde Türkiye’de bir Marksist partiye ihtiyaç olduğunu belirtti. TİP’ten ayrılan yazar, nedenini partinin niteliğini yitirmesine, bürokratların eline geçmesine ve emekçilerden kopmasına bağladı. Sovyetler Birliği çökmesinin, sosyalizmin de çökmesi değil, tam tersine dünya sosyalizminin zaferi olduğunu 1993’teki bir söyleşisinde dile getirmişti.
Yaşar Kemal, ilki 1973’te olmak üzere pek çok kez Nobel’e aday gösterilmesine rağmen bir türlü Nobel ödülünü alamadı. Nobel’e aday gösterilen Türk edebiyatındaki ilk yazar olan Kemal, verdiği bir röportajda “Ölene kadar da aday olacağım” şeklinde görüşlerini dile getirdi.
Yaşar Kemal, solunum yetmezliği şikayetiyle tedavi gördüğü hastanede, çoklu organ yetersizliği ve kalp ritim bozukluğu sebebiyle 28 Şubat 2015’de 92 yaşında vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.
Adana Çukurova’da yazı hayatına başlayan Yaşar Kemal’e, 1993’de Kültür ve Turizm Bakanlığı Büyük Ödülü, 2008’de ise edebiyat dalında “Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü” takdim edildi. Ödül konuşmasında “Anadolu sayesinde dünya kültürüne katkı sağlayacağız. Kitaplarımı okuyanlar barışçı olsunlar. Yoksa zahmet etmesinler” ifadelerini kullanmıştı.
Yurt dışında da birçok ödüle layık görülen Kemal, “Uluslararası Cino del Duca ödülü”, “Legion d’Honneur nişanı”, “Commandeur payesi”, “Fransız Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres Nişanı”, “Premi Internacional Catalunya”, Fransa tarafından verilen “Legion d’Honneur Grand Officier rütbesi”, Alman Kitapçılar Birliği’nin verdiği “Frankfurt Kitap Fuarı Barış Ödülü”nün de bulunduğu 20’yi aşkın ödül, ikisi yurt dışında olmak üzere, 7 fahri doktorluk payesi aldı.
Öykü
Sarı Sıcak, İst.: Varlık, 1952
Bütün Hikâyeler, İst.: Cem, 1975.
Roman
İnce Memed, I. Cilt, İst., 1955
Teneke, İst.: Varlık, 1955
Orta Direk, İst.: Remzi, 1960
Yer Demir Gök Bakır, İst.: Güven, 1963
Ölmez Otu, İst.: Ant, 1968
İnce Memed, II. Cilt, İst., 1969
Akçasazın Ağaları/Demirciler Çarşısı Cinayeti, İst.: Cem, 1974
Akçasazın Ağaları/Yusufcuk Yusuf, İst.: Cem, 1975
Yılanı Öldürseler, İst.: Cem, 1976
Al Gözüm Seyreyle Salih, İst.: Cem, 1976
Kuşlar da Gitti, (uzun öykü) İst.: Milliyet, 1978
Deniz Küstü, İst.: Milliyet, 1978
Yağmurcuk Kuşu/Kimsecik I, İst.: Toros, 1980
Hüyükteki Nar Ağacı, İst.: Toros, 1982
İnce Memed, III. Cilt, İst., 1984
Kale Kapısı/Kimsecik II, İst.: Toros, 1985
İnce Memed, IV. Cilt, 1987
Kanın Sesi/Kimsecik III, İst.: Toros, 1991
Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana/Bir Ada Hikayesi I, İst.: Adam, 1997
Karıncanın Su İçtiği/Bir Ada Hikayesi II, İst.: Adam, 2002
Tanyeri Horozları/Bir Ada Hikayesi III, İst.: Adam, 2002
Çıplak Deniz Çıplak Ada/Bir Ada Hikayesi IV, İst.: YKY, 2012
Tek Kanatlı Bir Kuş, İst.: YKY, 2013.
Çocuk Romanı
Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca, İst.: Cem, 1977.
Çeviri
Ayışığı Kuyumcuları (A. Vidalie; Thilda Kemal ile), İst.: Adam, 1977.
Röportaj
Yanan Ormanlarda 50 Gün, İst.: Türkiye Ormancılar Cemiyeti, 1955
Çukurova Yana Yana, İst.: Yeditepe, 1955
Peri Bacaları, İst.: Varlık, 1957
Bu Diyar Baştan Başa, İst.: Cem, 1971
Bir Bulut Kaynıyor, İst.: Cem, 1974
Allahın Askerleri, İst.: Milliyet, 1978
Röportaj Yazarlığında 60 Yıl, İst.: YKY, 2011
Çocuklar İnsandır, İst.: YKY, 2013.
Deneme-Derleme
Ağıtlar, Adana: Halkevi, 1943
Taş Çatlasa, İst.: Ataç, 1961
Baldaki Tuz, (1959-74 gazete yazıları) İst.: Cem, 1974
Gökyüzü Mavi Kaldı, (halk edebiyatından seçmeler, S. Eyüboğlu ile)
Ağacın Çürüğü: Yazılar – Konuşmalar, (der. Alpay Kabacalı) İst.: Milliyet, 1980
Yayımlanmamış 10 Ağıt, İst.: Anadolu Sanat, 1985
Sarı Defterdekiler: Folklor Derlemeleri, (haz. Alpay Kabacalı) İst.: YKY, 1997
Ustadır Arı, İst.: Can, 1995
Zulmün Artsın, İst.: Can, 1995
Binbir Çiçekli Bahçe, İst.: YKY, 2009.
Destansı roman
Üç Anadolu Efsanesi, İst.: Ararat, 1967
Ağrıdağı Efsanesi, İst.: Cem, 1970
Binboğalar Efsanesi, İst.: Cem, 1971
Çakırcalı Efe, İst.: Ararat, 1972.
Şiir
Bugünlere Bahar İndi, İst.: YKY, 2010.
Enerjinizin yükseldiği, yeni başlangıçlar için heyecan duyduğunuz bir dönemdesiniz. İlişkilerde daha cesur adımlar atma isteği kendini gösterebilir. Arkadaş çevrenizden destek alarak, grup çalışmaları veya sosyal etkinliklerde başarılı olabilirsiniz. Yalnız hissettiğiniz anlar olsa da, içsel gücünüzü daha iyi tanıyıp kullanma fırsatını yakalayacaksınız. Kendinize olan güveniniz artarken, yeni projelere yönelme isteği geliştirebilir, hayallerinizi gerçekleştirmek için harekete geçebilirsiniz. Sağlığınıza özen göstermek önemli, fiziksel aktivitelerle ruhunuzu besleyebilirsiniz. Hayatınıza daha fazla renk katmak için sanatsal uğraşlara yönelmek de faydalı olabilir. Aşkta sıcak ve tutkulu bir atmosfer sizi bekliyor. Duygularınızı açıkça ifade etmekten çekinmemelisiniz; bu, bağlarınızı güçlendirecek.
Bugün, içinizdeki güven duygusu daha da belirginleşiyor. Planlarınızı gerçekleştirmek için kararlı adımlar atma arzunuz artıyor. Maddi konulardaki ince eleyip sık dokuma tutumunuz, sizi ilerlemenizde destekleyecek. Kendinize olan özsaygınızı artıracak fırsatlar karşınıza çıkabilir. Aniden gelen ilhamlar, yaratıcılığınızı tetikleyecek, size yeni projelerde cesaret verecek. Duygusal ilişkilerinizde samimiyet ön planda. Sevdiklerinizle olan bağlarınızda daha açık ve dürüst bir iletişim kurma fırsatını değerlendirin. Dışarıdan gelebilecek baskılara karşı daha dikkatli olun; içsel sesinizi dinlemekte fayda var. Günün sonunda kendinize küçük bir ödül vermeyi unutmayın, mutluluğunuzu artıracak detayları gözden kaçırmayın.
Sosyal enerjinin zirveye ulaşacağı bir gün. Yeni insanlarla tanışabilir, ilginç tartışmalara katılabilirsin. Zihinsel olarak canlanmış hissedeceksin; yaratıcı projelere yönelmek için harika bir zaman. İletişimde açıklık dikkat çekici bir öncelik kazanmış. Duygusal bağlarda derinleşme isteği içindesin. Esprili ve eğlenceli yaklaşımın sayesinde kalabalıklar arasında parlayacaksın. Kararlar alırken, başkalarının görüşlerine de yer vermek önemli olabilir; içgüdüsel hislerinle mantığını dengede tutmalısın. Dikkat çekici fırsatlar karşına çıkabilir, bunları değerlendirmek için cesur olmalısın. Enerjini pozitif mecralara yönlendirerek, hem kendin hem de çevren için faydalı olabilirsin. Bugün, kendini ifade etme konusunda oldukça hevesli hissedeceksin. İkili ilişkileri güçlendirecek dostluklar kurma olasılığı yüksek. Açık fikirliliğin sayesinde, karşılaşacağın zorluklardan büyüyerek çıkabilirsin. Bunların yanı sıra, geçmişten gelen bazı anılar tekrar gündeme gelebilir; duygusal yüklerini hafifletmek için bunlarla yüzleşmek faydalı olacaktır. Kendine zaman ayırmayı unutma, içsel dengeyi bulmak için meditasyon veya doğa yürüyüşleri iyi bir seçenek. Bugünün sunduğu tüm fırsatları kucakla!
Bugün duygusal derinliklere dalma ihtiyacı hissedebilirsin. İçsel sıkıntılarında ve geçmişle yüzleşme anlarında, kendini oldukça savunmasız hissedebilirsin. Ailevi ilişkiler ön planda; sevdiklerinle arandaki bağı güçlendirmek için güzel fırsatlar var. Hatta belki de huzuru bulduğun yerin, birlikte vakit geçirdiğin kişiler olduğunu fark edeceksin. Sanatsal yeteneklerin ve yaratıcılığın, ruh halini olumlu yönde etkileyebilir. İçgüdülerine güvenmekte fayda var; sezgilerin sana doğru yolu gösterebilir. Kendinle barışık olmak, geçmişteki olayları affetmek ve yeni başlangıçlar yapmak için mükemmel bir zaman. Kendine tanıdığın alan, ruhunu besleyecek ve sana yeni ilhamlar sunacak. Güneşin ışığında, kendini bulmanın keyfini çıkarabilirsin.
Bugün kendini sahnede gibi hissedeceksin; ışıkların altında olmanın verdiği o heyecan sarmalayacak çevreni. İnsanların ilgisi üzerinde, bu durumu kullanarak etrafındaki fırsatları değerlendirebilirsin. Yaratıcılığın ve özgüvenin zirveye ulaşacak. Cesur adımlar atmak isteyebilirsin, ancak aceleci olmaktan kaçınmalısın. Sevdiğin insanlarla olan ilişkilerin kuvvetlenecek, onların desteğiyle daha da yükselebilirsin. Duygusal anlamda içsel bir yolculuğa çıkabilir, kendi değerini sorgulayabilirsin. Bugün, dinlenmek ve kendinle barışmak için de zaman ayırmayı unutma; kalbinin sesine kulak ver, sana rehberlik edecektir.
Bugün, analitik düşünce yapınızın ve detaylara olan dikkatinizin büyük fayda sağlayacağı bir gün. Önünüze gelecek olan fırsatlar, dikkatlice incelediğinizde gerçek potansiyeline ulaşacaktır. İş veya günlük sorumluluklarınızda, mükemmeliyetçilik anlayışınızı dengelemeye odaklanmalısınız; zira aşırı titizlik, ilerlemenizi engelleyebilir. İletişim konularında açık ve net olmanız, çevrenizdeki insanlarla olan ilişkilerinizi güçlendirecek. Sağlıkla ilgili konulara özel bir özen göstermeniz, ruh halinizi olumlu etkileyecektir. Ayrıca, sevdiklerinize karşı duyduğunuz saygı ve sevginizi göstermek için bir fırsat yaratmayı ihmal etmeyin. Kendinizi ifade ederken içsel sesinize kulak vermek, fikrinizi daha özgürce dile getirmenize yardımcı olabilir. Bugünü, küçük ama anlamlı değişiklikler yaparak değerlendirmek için ideal bir zaman.
Harmoni ve denge arayışın bugün daha da belirginleşebilir. Başkalarıyla uyum içinde olma isteğin, sosyal ilişkilerini güçlendirmek için fırsatlar sunuyor. Yalnızca görüntü ve yüzeysel olanla yetinmediğin bir dönemdesin; derin, anlamlı bağlantılar kurmak istiyorsun. Empati kapasiten artarken, sevdiklerinin ihtiyaçlarına duyarlılığın da artabilir. Sanatsal yeteneklerin harekete geçebilir; yaratıcı projelere yönelmek için ilham bulabilirsin. Fakat, karar verme aşamasında başkalarının fikirlerine aşırı kaptırmaktan kaçınmalısın. Kendi iç sesini dinleyerek, özgünlüğünü korumayı unutma. Bugün, duygusal dengeyi sağlamak ve kendi ihtiyaçlarını öne çıkarmak için uygun bir gün. İlişkilerde karşılıklı anlayışa dayalı bir iletişim kurmak, huzur ve mutluluğu beraberinde getirir.
Bugün içsel derinliklerine yolculuk yapmak için mükemmel bir zaman. Duygularını keşfetmek, bastırılmış hislerle yüzleşmek ve kişisel dönüşüm süreçlerine odaklanmak için harika fırsatlar karşına çıkacak. İlişkilerinde samimiyet arayışın daha belirgin hale gelecek, bu da sağlıklı bağlar kurmanı kolaylaştıracak. İş hayatında ise gizli kalmış bir yeteneğin ortaya çıkabilir; bu yeteneği değerlendirmek için cesur adımlar atmak önemli. Öğrenmeye açık olmalı ve sezgilerine güvenmelisin. Yaratıcılığın yüksek, bu yüzden sanatsal projeler için harika fırsatlar bulabilirsin. Kendi içsel sesine kulak vererek, belirsizliklerle dolu alanlarda bile kararlılıkla ilerleme gücünü bulacaksın. Kendine zaman ayırmayı unutma; ruhsal ve fiziksel olarak yenilenmeye ihtiyaç duyabilirsin.
Macera arayışın, bugün daha da baskın çıkacak. Yeni deneyimlere açık olacağın bir gün. Sosyal çevrende farklı kişilerle tanışabilir, ilginç sohbetler yapabilirsin. Yeni bir aktiviteye katılmak ya da bir yolculuğa çıkmak ruhunu besleyecek. İçinde gizli bir tutku var ve bu sayede kendini ifade etme fırsatı bulacaksın. Ancak, plansız ilerlemenin getirebileceği belirsizliklere dikkat etmelisin. Zihnindeki soruların artışı, sana içsel bir yolculuk yapma imkanı verebilir. Yine de, karamsar düşüncelerden uzak durmak ruh halini artıracak ve gelişim süreçlerine odaklanmanı sağlayacak. Özgür ruhunla dünyayı keşfetmeye kararlı bir tavırla ilerle.
Bugün kendine güvenin artıyor; yeteneklerini ve becerilerini daha iyi değerlendirebilirsin. Karşılaştığın zorluklar, sana güçlü bir direnç kazandırdı. Çalışkanlığın ve azmin ön plana çıkıyor; bu, hedeflerine bir adım daha yaklaşmanı sağlayacak. Mali konularda dikkatli olman gereken bir gündesin; harcamalarını kontrol etmeyi unutma. Sosyal ilişkilerde belirgin bir gelişim var; sevgi dolu anlar yaşaman mümkün. Sevdiklerinle olan bağlarını derinleştirirken, güven ortamının da pekiştiğini hissedeceksin. Kendi iç dünyanı keşfetme isteği seni sarabilir; meditasyon veya günlük tutma gibi pratiklere yönelmek, zihnini rahatlatmana yardımcı olabilir. Gelecek beklentilerin yüksek; ama ayaklarını yere sağlam basmayı ihmal etme. Sabırlı ve kararlı olman, senin en büyük güçlerin.
Sosyal çevrenle olan etkileşimlerinde alışılmışın dışında, yenilikçi fikirlerle dolu bir gün seni bekliyor. İçindeki yaratıcı ruhun, başkalarını etkileyebilme kapasiteni artıracak. İletişim konularında biraz daha cesur olman, senin için büyük fırsatlar doğurabilir. Arkadaşların ya da toplulukların içinde öne çıkmak isteyeceksin. Bununla birlikte, bazı belirsizliklerle karşılaşabilirsin. Duygusal anlamda derin bir sorgulama içine girmeye yatkın bir dönemdesin. Yeni düşünceler, yeni bağlantılar oluşturabilmen için zemin hazırlayabilir. Kendini ifade etme biçiminde farklılaşmalar kaydedebilir, sıradışı bir yaklaşım benimseyebilirsin. Bu süreçte, insanlarla olan etkileşimlerin karşılıklı anlayışı artırmanı sağlayacak. Kendine güven ve cesaretin, bu dönemde sana rehberlik edecek. Bugün, içsel dünyanda yaşanacak değişimler, dışarıya yansıyan enerjinle birleşerek seni daha özgür ve yaratıcı bir havaya sokabilir. Adım attığın her yeni sahne, hayatına anlam katacak detaylar sunacak.
Duygusal derinliklerin keşfine çıkacağın bir gün. İç dünyanda hissettiğin dalgalanmalar, sanatsal yaratıcılığını besleyecek. Kalbinin sesine kulak vermek, seni doğru yola yönlendirecek. Hayal gücün ve sezgilerin oldukça güçlü, bu da senin için önemli fırsatlar yaratabilir. İlişkilerinde empati yapma kabiliyetin artarken, başkalarının duygusal ihtiyaçlarına duyarlılığınla öne çıkacaksın. Kendini ifade ederken içtenliğini korumak, karşındakiyle derin bir bağ kurmanı sağlayacak. Ayrıca, ruhsal sağlığına dikkat etmeni öneririm; meditasyon ya da doğa ile iç içe zaman geçirme bu açıdan faydalı olabilir. Gün, ruhuyla bir bütün olan sanatsal işler veya hobiler için elverişli. Gözlemlerine dikkat et, çünkü evrenden gelen mesajlar gün boyunca seninle olacak.