1
Tiyatro sektörü, şimdiye kadar mevcut mali yasa ve yönetmelikler çerçevesinde ticari faaliyetlerini sürdürmekle birlikte Maliye Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı gibi kamu otoritelerinin yeterli ilgisine ve desteğine mazhar olamayan bir sektör oldu. Özellikle ülkemizde kavram karmaşası nedeniyle faaliyetleri 90 NACE kodu ile sınıflandırılan bu sektör, birçok hibe ve teşvik kalemlerinden de yararlanamıyor.
Tiyatromuz yaşasın inisiyatifi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile diğer sivil toplum örgütlerinin de katılımıyla sektör gündemini ele alan görüşmelerin yanı sıra önce bakanlık ve ticaret odaları nezdinde birincil olarak tiyatro faaliyetinde bulunan işletmeleri ayrıştırabilmek için NACE kodlarının düzenlenmesi çalışmalarını başlattı. İkinci adım olarak da sektörün tam bir fotoğrafını çekebilmek ve ekonomik büyüklüğünü rakamlarla ortaya koyabilmek için hem kayıt içi ve kayıt dışı kaç tiyatro emekçisi ve kaç tiyatro işletmesinin olduğunu, mevcut tiyatro salonlarının kapasiteleri ve sahip oldukları teknik altyapıları kapsayan bir envanter çalışması yaptı.
Önümüzdeki günlerde Anadolu’da görünür olamayan amatör ve profesyonel sanatçı ve kumpanyaların yerelde yüklendiği misyonu, gelişimini ve bugünkü durumunu tespite yönelik sözlü tarih çalışmaları ve belgesel filmlerin yapımına yönelik fon arayışına girdi. İnisiyatif, sektöre ilişkin kurumsal hafızanın güçlendirilmesi için bu çalışmaların dijitale aktarılarak arşivlenmesi ve geleceğe kayıt düşülmesi gerektiğini savunuyor.
Bununla birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde bir “Tiyatro Yasası” hazırlığı yönünde çalışmalarımız başlayacak.
Tiyatromuz Yaşasın İnisiyatifi Geçici Yürütme Kurulu üyesi, Tiyatro Eleştirmeni Ragıp Ertuğrul ile sürecin ayrıntılarını konuştuk.
– Tiyatrolar, özellikle de özel tiyatrolar, pandemi öncesinde yeterli desteği alamıyordu. Pandemi sürecinde ise çok daha zor durumdalar. Devletin nasıl bir politika izlemesi gerekirdi ve nasıl bir destek politikası uygulamalı?
Öncelikle Atatürk’ün evrensel değerlere dayanan, kültürel mirasımızın devamını sağlayan stratejilerini belirlediği, kurumlarını inşa ettiği, kültür insanlarını yetiştirdiği, Devlet güvencesi altına aldığı ancak maalesef zamanla zayıflatılan kültür politikasının dışında şimdiye kadar hiçbir devlet yönetimi bu şekilde kapsayıcı bir politikayı oluşturma cihetine gitmedi ki halen bir “Tiyatro Yasası”nın olmaması bunun en önemli göstergesi.
O nedenle kültürün sahiplenilmesi ve yaşatılması her zaman, değişen iktidarların insafına kaldı. Tiyatro sektörü de pandemi krizine makus talihine uygun olarak zayıf, korunmasız, güvencesiz yakalandı.
Bu dönemde özellikle Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Mehmet Nuri Ersoy’un diyaloğa açık yaklaşımını, bürokrasi tarafından çerçevelenmiş uygulamaları devam ettirmek yerine çözüm odaklı arayışlarını ve deneyimli bakanlık bürokratlarının da aslında tiyatro sektörünün sorunlarını ve çıkmazlarını iyi bildiğini; bunları bertaraf etme yönünde sınırlı da olsa gayret gösterdiğini gördük. 2020 ve 2021 yılları için özel tiyatroların projelerine yapılan yardımlar karşılığında alınan taahhütlere toleranslı davranılması, bakanlık koordinasyonunda bir tiyatro çalışma grubu kurulması, Özel Tiyatroların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik’te sektörün istek ve beklentileri doğrultusunda değişikliğe gidilmesi sektöre güven veren adımlar. Çoğu hizmet sektörüyle birlikte tiyatro biletlerine de getirilen vergi indirimlerinin sürekli kılınması zaruridir.
– Sanata erişim lüks sayılır durumda malesef ülkemizde.
Zira sanata erişim, lüks bir tüketim değil, sağlık gibi eğitim gibi toplumun tüm bireylerinin sahip olduğu anayasal bir haktır. Çağrıda bulunulan dijital arşiv, sesli oyun ve turne desteği projeleriyle ödeneksiz tiyatrolara can suyu olabilecek kaynaklar yaratılması da göz ardı edilmemesi ve mutlaka artarak devam etmesi gereken uygulamalar. Öte yandan vergi ve SGK borcu gibi ekonomik kriterler veya faaliyet kodlarının teşvik kapsamı dışında kalması, vergi mükellefi birçok tiyatro işletmesinin, devletin hibe ve teşvik kalemlerinden yararlanamamasına sebep oldu. Ekonomik kaygılardan ötürü yevmiyeye dayalı gelir paylaşımının yani kayıt dışı çalışmanın yaygın olduğu sektör, kısa çalışma ödeneğinden de yararlanamadığı gibi esnafa yapılan maddi yardımlardan da yoksun kalıyor. Salonu olan tiyatro işletmeleri ise bu süreci en ağır yaşayanlardan oldu. Faaliyetler durmuşken, seyirciden uzak kalınmışken salon kira borçları birikmeye devam ediyor ve henüz bu konuya bir çözüm bulunamadı. Günlük ihtiyaçların karşılanmasında bile yaşanan zorluk ve uygun hijyen koşullarına sahip mekânların bulunmaması tiyatroların yeni oyunların provasına girmesinin, yeni projelerin üretmesinin önünde çok büyük engel.
– Tiyatro yasasından bahseder misiniz?
Yukarıda bahsettiğimiz tiyatro sektörünün maruz kaldığı tüm sorunların çözümü için gelip takıldığımız nokta; aslında bir “Tiyatro Yasası”nın olmaması. Sektörde kayıt dışılığın önüne geçecek olan yasadır. Sahne arkası çalışanlarının çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve mesleki gelişimlerinin sağlanması başta olmak üzere tüm tiyatro emekçilerini sosyal güvenceye kavuşturacak olan yasadır.
Sektörde planlı bir istihdam politikası yürütülmesini sağlayacak olan yasadır. Türkiye coğrafyasında profesyonel veya amatör, geleneksel veya çağdaş, gerçek veya tüzelkişi, salonlu veya salonsuz tüm tiyatro emekçilerinin ve kumpanyaların, toplumun kültürel gelişiminde büyük oranda kamusal hizmet verdiği gerçeği, bir yasa ile teyid edilmelidir. Bu yasa, sektörde fırsat eşitliğinin de hem ekonomik hem de sosyokültürel açıdan tesis edilmesini sağlayacaktır.
Kültür endüstrileri için katma değer yaratan tüm eser ve tasarımlar da dahil olmak üzere bir bütün olarak doğrudan teşvikler ve vergi kolaylıkları, dağıtım kanallarının yaygınlaştırılması, bu alanda KOBİ ve “startup”ların desteklenmesi, bankacılık sektörünün kültür girişimlerine kredi imkânları sağlamaya yönelik yeni ürünler geliştirmek üzere bilgilendirilmesi, sanat ve sanat eğitimi kurumlarına vergi avantajları sağlanması ve sponsorluğun sahne sanatlarını geliştirici ve kalkındırıcı şekilde düzenlenmesi gibi ekonomik uygulamalar yasanın kazanımları olacaktır.
Sektörün kamusal alanları kullanımı, kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilişkileri, Türkiye’nin yurtdışında temsil edilmesi söz konusu olduğunda sanatçıların maddi olarak desteklenmesi, bürokratik işlemlerde kolaylıklar gösterilmesi, uluslararası sanatsal işbirlikleri için teşvik edilmeleri, bir kamu hizmeti sunmalarından dolayı reklam ve tanıtım olanaklarında önceliklendirilmesi tiyatro yasası kapsamında ele alınabilecek önemli konulardır.
Pandemi döneminin başında, bağımsız tiyatroları sosyal ve ekonomik çöküntüden kurtarabilecek, yaşamasını sağlayabilecek 7 maddelik talepleri içeren “Tiyatromuz Yaşasın” başlıklı kampanyanın 35 bine yakın imzayla desteklenmesinin ardından, tüm Türkiye’den 600’e yakın bağımsız tiyatronun gönüllü katılımıyla Tiyatromuz Yaşasın İnisiyatifi hareket etmeye başladı.
İnisiyatif, tüm bölgelerden de temsilcilerin bulunduğu yürütme kurulu ile tiyatroların hak temelli mücadelesini kamu otoriteleri nezdinde yürütüyor; sektörün, bu zorlu süreçten sağ çıkmasının ötesinde kayıt altına alınıp her türlü sosyal güvence, teşvik ve tesis edilecek bir “Tiyatro Yasası” ile AB standartlarına uyumlu bir sektör haline gelmesini hedefliyor.
Enerjinin zirveye ulaştığı bir gündesin. İnisiyatif alma konusunda oldukça cesur ve kararlısın. Yaratıcılığın yüksek, bu nedenle fikirlerini paylaşmaktan çekinme; başkaları üzerinde olumlu bir etki bırakabilirsin. Ancak, aceleci davranma eğiliminde olabilirsin, bu yüzden kararlarını düşünerek vermen önemli. İletişim konusunda avantajlısın, çevrendekilerle sağlam bağlantılar kurabilirsin. Ayrıca, kişisel hedeflerine yönelik adımlar atmak için uygun bir zaman. Sağlığını ihmal etme; aktivitelere biraz daha zaman ayırmak, hem bedenen hem zihnen tazelenmeni sağlayacak. Aşk hayatında tutku ön planda; sevdiğinle olan ilişkiniz güçlenebilir. Kısacası, cesaretin ve enerjinle dolu dolu bir gün geçirmen mümkün.
Stabilite arayışında olduğun bir dönemdesin. Maddi konularında daha dikkatli olman gerekecek; harcamalarını gözden geçirip gereksiz yüklerden kurtulmak sana iyi gelebilir. İlişkilerinde ise samimiyetin ön planda olması, duygusal bağlılıklarını güçlendirecek. Kendini ifade etmekte zorlandığın durumlarda, içsel sesini dinlemen önem taşıyor. Doğa ile iç içe olmak, zihnindeki karmaşayı hafifletebilir. Bu dönemde yaratıcılığını keşfetmek, hobi veya sanatsal bir faaliyet aracılığıyla seni besleyecek. Gelecek için planlar yapmak adına içeride birikmiş düşüncelerini netleştirmelisin, bu sayede hedeflerine daha sağlam adımlarla yaklaşabilirsin. Unutma, senin çevrendeki güzellikleri görme yeteneğin, karşılaştığın zorlukları aşmanı kolaylaştıracak.
Sosyal ilişkilerinde hareketlilik söz konusu, yeni tanışmalar ve mevcut bağlantıların derinleşmesi açısından verimli bir gün. İletişim becerilerin, etrafındaki insanları etkileme konusunda önemli bir rol oynayacak. İçsel düşüncelerin ve fikirlerin, dışavurum yolu bulacak; bu da seni hem yaratıcı hem de zihinsel olarak uyaracak. İkili ilişkilerdeki dengeyi kurmak için daha fazla empati göstermeye özen göstermelisin. İş ve projelerde eleştirel düşünme yeteneğin ön plana çıkarken, işbirliğine açık olmak sana avantaj sağlayacak. Ayrıca, bugünün getireceği ani fırsatlar sayesinde, uzun zamandır düşündüğün bir planı hayata geçirme şansı yakalayabilirsin. Kendine güvenmeli, içgüdülerini takip etmelisin. Gördüğün ve duyduğun her şeyden ders çıkarma olanağı bulacak; bu durum seni daha da olgunlaştıracaktır. Hayatının her alanında değişim rüzgarlarını hissetmen mümkün. Yeni deneyimlere açık ol ve yolculuğun tadını çıkar!
Bugün duygusal derinliklerinizde kaybolmayı deneyimleyebilir, aile ve evle ilgili konulara odaklanabilirsiniz. İçsel huzur arayışınız kuvvetlenirken, sevdiklerinizle birlikte olmanın getirdiği mutlulukları daha fazla hissedeceksiniz. Kendinizi yetersiz hissettiğiniz anlarda, destek bulabileceğiniz kişileri yanınıza davet edin. Yaratıcı yeteneklerinizi keşfetmek için harika bir gün. İlham veren düşünceler zihninizde dolaşırken, bunu sanat ya da yazı aracılığıyla ifade edebilirsiniz. Geçmişe dair anıların gün yüzüne çıkması, duygusal bir yeniden değerlendirme yapmanıza olanak tanıyabilir. Kalbinizin sesini dinleyin, içsel sezgileriniz sizi doğru yere yönlendirecektir. Sağlığınıza dikkat edin, bedeninizin ihtiyaçlarına kulak verin. Kendinize karşı nazik olun, ruhsal ve fiziksel dengeyi sağlamayı unutmayın. Yengeç'in güçlü koruma içgüdüsü, sevdikleriniz için bir sığınak oluşturmanızı sağlayacak.
İçinde bulunduğun dönem, yaratıcılığını ön plana çıkarma ve kendini ifade etme konusunda büyük bir fırsat sunuyor. Çevrendeki insanlarla olan ilişkilerin, öz güveninle daha güçlü hale gelecek. Bir projeye ya da sanatsal bir çalışmaya başlayabilirsin; bu, kendi potansiyelini keşfetmene yardımcı olacak. Sosyal ortamlarda parlayacak, dikkatleri üzerine çekeceksin. Ancak, başkalarının fikirlerine de kulak vermekte fayda var; bazen, fazla kendine kapalı olmak, iş birliğini zorlaştırabilir. Duygusal olarak kendini neşeli hissedeceksin, fakat sabırsız davranmamaya dikkat et. İlerlemek istediğin alanlarda kararlı adımlar atmak için doğru anı beklemelisin. Sevgi ilişkilerinde tutku dolu anlar seni bekliyor; sevdiğinle anlayış dolu bir iletişim içinde olabilirsin. Farklı deneyimler arayarak içsel huzurunu yenileyebilirsin. Bu gün, kendine olan inancını tazelemek için harika bir zaman.
Bugün, detaylara olan düşkünlüğün ve analitik düşünme becerin ön plana çıkacak. Gün içinde karşılaşabileceğin zorluklar karşısında sergileyeceğin pratik yaklaşım, seni birçok sorunun üstesinden gelmene yardımcı olacak. İş yerinde veya günlük yaşamında, başkalarının gözünden kaçan ayrıntılara dikkat etmek, sana avantaj sağlayabilir.Kendini ifade etme konusunda istekli olman gerekebilir; içsel düşüncelerini paylaşmak, ilişkilerini güçlendirebilir. Ancak, aşırı eleştirel bir tutum sergilemekten kaçınmalısın. Kendine ve başkalarına karşı daha nazik olman, olumlu bir atmosfer yaratacak. Sağlığınla ilgili yapmayı düşündüğün değişiklikler için harekete geçmek için de uygun bir zaman. Kendini toparlamak ve yenilemek adına küçük ama etkili adımlar atabilirsin. Rutinine dahil edeceğin yeni alışkanlıklar, hem fiziksel hem de zihinsel sağlığını olumlu etkileyecek. Anlık mutlulukları yakalamayı unutma; küçük şeylere odaklanmak, gününü aydınlatacak.
Duyguların bir denge içinde olduğu, sosyal ilişkilerin ön plana çıktığı bir gün. Cercislerinizi açıp insanlarla bağlantı kurmak, paylaşımlarınızı güçlendirmek için harika bir zamandasınız. Etrafınızdaki insanlarla kuracağınız iletişimlerin derinliği, içsel huzurunuzu artırabilir. Özellikle estetik ve sanatsal yönlerinize odaklanmak size ilham verecek. Bugün, başkalarına karşı duyduğunuz empati sayesinde sürpriz dostluklar ortaya çıkabilir. Karar alma süreçlerinizde bir denge bulmak, başkalarının fikirlerine açık olmak, sizi daha kolay bir yola götürecek. İçinde bulunduğunuz durumlar hakkında daha fazla düşünmek ve analiz yapmak, yaşamınızdaki önemli sorunları çözümlemenizde yardımcı olacak. Sakin kalmayı başardıkça, içsel dengeyi sağlama konusunda daha çok yol alacaksınız. Sizi yoran konulardan uzaklaşmak ve biraz nefes almak da iyi gelecektir. Bu dönemde öz bakımınıza önem vermeyi unutmayın.
Bugün içsel sezgilerinle derin bağlantılar kurabileceğin bir gün. Hislerin, çevrendeki insanlarla olan ilişkilerini şekillendirebilir; bu duygusal derinliği anlamak, senin için önemli bir fırsat sunuyor. İnsanlarla aranda kuracağın güçlü bağlantılar, beklenmedik yollar açabilir. İş hayatında gizli kalmış detaylar gün yüzüne çıkabilir; dikkatle takip etmekte fayda var. Etrafındakilerin düşünceleri ve duygularıyla empati kurmak, sana yeni anlayışların kapılarını aralayabilir.Aşk hayatında ise tutkulu anlara zemin hazırlayacak bir atmosfer var. Duygusal yoğunluk, ilişkini besleyecek şekilde canlanabilir; bu duygusal yoğunluğu açıkça ifade etmekten çekinme, karşındaki kişiyle daha derin bir bağ kurma fırsatını yakalayabilirsin. Kendini ifade ediş tarzında samimiyet, kararlılık ve tutku ön planda olacak. Arkadaşlarınla geçireceğin zaman, destek ve motivasyon kaynağı olabilir; onları dinlemek, ilişkilerdeki dengeyi sağlamak için önemli. Sosyal etkileşimlerin kalbinin derinliklerini de açığa çıkarabilir; bu anlamda sürprizlerle dolu bir gün seni bekliyor.
Bugün, bağımsızlık ve özgürlük arayışında olduğun bir süreçtesin. Yeni maceralara atılmak için mükemmel bir zaman. İçsel motivasyonların yükseliyor; bu da seni yeni fikirlere ve deneyimlere yönlendiriyor. Sosyal çevrenle olan etkileşimlerinde samimi ve cesur olabilirsin. Yeni insanlarla tanışmak, ufkunu açacak fırsatlar yaratabilir. Ancak, detaylara dikkat etmen gerekebilir; sevdiklerinle olan iletişiminde yanlış anlaşılmalara yer vermemek için açık olmalısın. İçsel huzurunu korumak adına doğayla bağ kurmak ya da yaratıcı aktivitelerle uğraşmak keyif verebilir. Geleceğe dair umutlu ve hevesli bir tutum sergilemek, senin pozitif enerjini artıracak. Abartılı beklentilerden uzak durmalısın; ziyadesiyle özgürlük hissi seni başıboş hissettirebilir. İçgüdülerine güvenerek atılacak adımlar, yolunu aydınlatacak.
Sorumlulukların üzerine bir yük gibi çökmüş hissedebilirsin. Ancak bu durum, seni durdurmak yerine güçlendirebilir. İş veya sosyal çevrende yaşanan gerginlikler, sabırlı ve kararlı yaklaşımınla aşılabilecek. İkili ilişkilerinde, kendini ifade etme biçimine dikkat etmen gerekecek. Yüz ifadelerin ve beden dilin, söylediklerinden daha fazlasını anlatabilir. Bu nedenle, duygularını açık bir şekilde dile getirmekten kaçınma. Öğrenmeye ve gelişmeye açık olman, yaratıcılığını besleyecek bir ortam yaratabilir. Kendine zaman ayırarak içsel huzurunu bulabilir ve bu dengeyi sağladığın sürece çevrendeki insanlar için de bir ilham kaynağı olabilirsin. Yeniliklere açık ol, karanlık düşüncelerinle yüzleşmek, seni özgür kılacak. Günün sonunda, kazandıkların ve öğrendiklerinle kendini çok daha sağlıklı hissedeceksin.
Hayal gücünüzün sınırlarını zorlayabileceğiniz ve yeni fikirlerin peşinden koşabileceğiniz bir gün. Özgürlük duygunuzun yüksek olduğu bu dönemde, toplumsal konulara dair duyarlılığınız artacak. Akrabalarınız veya yakın arkadaşlarınızla yapacağınız tartışmalar, bakış açınızı genişletme fırsatı sunabilir. İçsel değişimlere açılabilirsiniz, bu durum, kendinizi daha otantik hissetmenizi sağlayacak. Sezgilerinizin kuvvetli olduğu bu gün, içsel rehberlik arayışınıza yön verebilir. Sosyal ortamlarda ve grup çalışmalarında kendinizi rahatça ifade edebilirsiniz. Unutmayın, cesaret göstererek sıradanlıktan uzaklaşmak büyük tatmin sağlayacak. Bugün, başkalarının ihtiyaçlarına duyarlılığınız ve toplumsal sorumluluk hisleriniz ön planda. Yeni bağlantılar kurmak, tanıdıklarınızı güçlendirmek için harika bir zaman dilimi. Ruhsal olarak ise, derin soluk alarak zihin rahatlatma pratiği yapmayı düşünebilirsiniz. İyimser bakış açınızı koruyun ve yeni ufuklara açılmaktan çekinmeyin.
Hayal gücün bugün seni farklı dünyalara taşıyacak. Sanatsal yeteneklerin ön plana çıkarken, içsel duygularını ifade etme arayışında olabilirsin. Sevgi hayatında derin bir bağlantı kurma isteği ön plana çıkabilir; duygusal derinliklere inmen, ilişkilerini yeniden değerlendirmeni sağlayabilir. Kendini açma cesaretini gösterirsen, karşındaki kişiyle arandaki bağ güçlenebilir. Amaçlarını belirlemen ve sezgilerine güvenmen, karşılaştığın zorlukları aşmanda büyük rol oynayacak. Günün ruhsal enerjisi, manevi alanlarda ufak daha huzur verici değişimler yaratma fırsatları sunuyor. Kalbini dinle ve içsel rehberliğine güven, sana yol gösterecektir.
1
2
3
4
5
6
