1
Tiyatro sektörü, şimdiye kadar mevcut mali yasa ve yönetmelikler çerçevesinde ticari faaliyetlerini sürdürmekle birlikte Maliye Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı gibi kamu otoritelerinin yeterli ilgisine ve desteğine mazhar olamayan bir sektör oldu. Özellikle ülkemizde kavram karmaşası nedeniyle faaliyetleri 90 NACE kodu ile sınıflandırılan bu sektör, birçok hibe ve teşvik kalemlerinden de yararlanamıyor.
Tiyatromuz yaşasın inisiyatifi, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile diğer sivil toplum örgütlerinin de katılımıyla sektör gündemini ele alan görüşmelerin yanı sıra önce bakanlık ve ticaret odaları nezdinde birincil olarak tiyatro faaliyetinde bulunan işletmeleri ayrıştırabilmek için NACE kodlarının düzenlenmesi çalışmalarını başlattı. İkinci adım olarak da sektörün tam bir fotoğrafını çekebilmek ve ekonomik büyüklüğünü rakamlarla ortaya koyabilmek için hem kayıt içi ve kayıt dışı kaç tiyatro emekçisi ve kaç tiyatro işletmesinin olduğunu, mevcut tiyatro salonlarının kapasiteleri ve sahip oldukları teknik altyapıları kapsayan bir envanter çalışması yaptı.
Önümüzdeki günlerde Anadolu’da görünür olamayan amatör ve profesyonel sanatçı ve kumpanyaların yerelde yüklendiği misyonu, gelişimini ve bugünkü durumunu tespite yönelik sözlü tarih çalışmaları ve belgesel filmlerin yapımına yönelik fon arayışına girdi. İnisiyatif, sektöre ilişkin kurumsal hafızanın güçlendirilmesi için bu çalışmaların dijitale aktarılarak arşivlenmesi ve geleceğe kayıt düşülmesi gerektiğini savunuyor.
Bununla birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığı nezdinde bir “Tiyatro Yasası” hazırlığı yönünde çalışmalarımız başlayacak.
Tiyatromuz Yaşasın İnisiyatifi Geçici Yürütme Kurulu üyesi, Tiyatro Eleştirmeni Ragıp Ertuğrul ile sürecin ayrıntılarını konuştuk.
– Tiyatrolar, özellikle de özel tiyatrolar, pandemi öncesinde yeterli desteği alamıyordu. Pandemi sürecinde ise çok daha zor durumdalar. Devletin nasıl bir politika izlemesi gerekirdi ve nasıl bir destek politikası uygulamalı?
Öncelikle Atatürk’ün evrensel değerlere dayanan, kültürel mirasımızın devamını sağlayan stratejilerini belirlediği, kurumlarını inşa ettiği, kültür insanlarını yetiştirdiği, Devlet güvencesi altına aldığı ancak maalesef zamanla zayıflatılan kültür politikasının dışında şimdiye kadar hiçbir devlet yönetimi bu şekilde kapsayıcı bir politikayı oluşturma cihetine gitmedi ki halen bir “Tiyatro Yasası”nın olmaması bunun en önemli göstergesi.
O nedenle kültürün sahiplenilmesi ve yaşatılması her zaman, değişen iktidarların insafına kaldı. Tiyatro sektörü de pandemi krizine makus talihine uygun olarak zayıf, korunmasız, güvencesiz yakalandı.
Bu dönemde özellikle Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Mehmet Nuri Ersoy’un diyaloğa açık yaklaşımını, bürokrasi tarafından çerçevelenmiş uygulamaları devam ettirmek yerine çözüm odaklı arayışlarını ve deneyimli bakanlık bürokratlarının da aslında tiyatro sektörünün sorunlarını ve çıkmazlarını iyi bildiğini; bunları bertaraf etme yönünde sınırlı da olsa gayret gösterdiğini gördük. 2020 ve 2021 yılları için özel tiyatroların projelerine yapılan yardımlar karşılığında alınan taahhütlere toleranslı davranılması, bakanlık koordinasyonunda bir tiyatro çalışma grubu kurulması, Özel Tiyatroların Projelerine Yapılacak Yardımlara İlişkin Yönetmelik’te sektörün istek ve beklentileri doğrultusunda değişikliğe gidilmesi sektöre güven veren adımlar. Çoğu hizmet sektörüyle birlikte tiyatro biletlerine de getirilen vergi indirimlerinin sürekli kılınması zaruridir.
– Sanata erişim lüks sayılır durumda malesef ülkemizde.
Zira sanata erişim, lüks bir tüketim değil, sağlık gibi eğitim gibi toplumun tüm bireylerinin sahip olduğu anayasal bir haktır. Çağrıda bulunulan dijital arşiv, sesli oyun ve turne desteği projeleriyle ödeneksiz tiyatrolara can suyu olabilecek kaynaklar yaratılması da göz ardı edilmemesi ve mutlaka artarak devam etmesi gereken uygulamalar. Öte yandan vergi ve SGK borcu gibi ekonomik kriterler veya faaliyet kodlarının teşvik kapsamı dışında kalması, vergi mükellefi birçok tiyatro işletmesinin, devletin hibe ve teşvik kalemlerinden yararlanamamasına sebep oldu. Ekonomik kaygılardan ötürü yevmiyeye dayalı gelir paylaşımının yani kayıt dışı çalışmanın yaygın olduğu sektör, kısa çalışma ödeneğinden de yararlanamadığı gibi esnafa yapılan maddi yardımlardan da yoksun kalıyor. Salonu olan tiyatro işletmeleri ise bu süreci en ağır yaşayanlardan oldu. Faaliyetler durmuşken, seyirciden uzak kalınmışken salon kira borçları birikmeye devam ediyor ve henüz bu konuya bir çözüm bulunamadı. Günlük ihtiyaçların karşılanmasında bile yaşanan zorluk ve uygun hijyen koşullarına sahip mekânların bulunmaması tiyatroların yeni oyunların provasına girmesinin, yeni projelerin üretmesinin önünde çok büyük engel.
– Tiyatro yasasından bahseder misiniz?
Yukarıda bahsettiğimiz tiyatro sektörünün maruz kaldığı tüm sorunların çözümü için gelip takıldığımız nokta; aslında bir “Tiyatro Yasası”nın olmaması. Sektörde kayıt dışılığın önüne geçecek olan yasadır. Sahne arkası çalışanlarının çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve mesleki gelişimlerinin sağlanması başta olmak üzere tüm tiyatro emekçilerini sosyal güvenceye kavuşturacak olan yasadır.
Sektörde planlı bir istihdam politikası yürütülmesini sağlayacak olan yasadır. Türkiye coğrafyasında profesyonel veya amatör, geleneksel veya çağdaş, gerçek veya tüzelkişi, salonlu veya salonsuz tüm tiyatro emekçilerinin ve kumpanyaların, toplumun kültürel gelişiminde büyük oranda kamusal hizmet verdiği gerçeği, bir yasa ile teyid edilmelidir. Bu yasa, sektörde fırsat eşitliğinin de hem ekonomik hem de sosyokültürel açıdan tesis edilmesini sağlayacaktır.
Kültür endüstrileri için katma değer yaratan tüm eser ve tasarımlar da dahil olmak üzere bir bütün olarak doğrudan teşvikler ve vergi kolaylıkları, dağıtım kanallarının yaygınlaştırılması, bu alanda KOBİ ve “startup”ların desteklenmesi, bankacılık sektörünün kültür girişimlerine kredi imkânları sağlamaya yönelik yeni ürünler geliştirmek üzere bilgilendirilmesi, sanat ve sanat eğitimi kurumlarına vergi avantajları sağlanması ve sponsorluğun sahne sanatlarını geliştirici ve kalkındırıcı şekilde düzenlenmesi gibi ekonomik uygulamalar yasanın kazanımları olacaktır.
Sektörün kamusal alanları kullanımı, kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilişkileri, Türkiye’nin yurtdışında temsil edilmesi söz konusu olduğunda sanatçıların maddi olarak desteklenmesi, bürokratik işlemlerde kolaylıklar gösterilmesi, uluslararası sanatsal işbirlikleri için teşvik edilmeleri, bir kamu hizmeti sunmalarından dolayı reklam ve tanıtım olanaklarında önceliklendirilmesi tiyatro yasası kapsamında ele alınabilecek önemli konulardır.
Pandemi döneminin başında, bağımsız tiyatroları sosyal ve ekonomik çöküntüden kurtarabilecek, yaşamasını sağlayabilecek 7 maddelik talepleri içeren “Tiyatromuz Yaşasın” başlıklı kampanyanın 35 bine yakın imzayla desteklenmesinin ardından, tüm Türkiye’den 600’e yakın bağımsız tiyatronun gönüllü katılımıyla Tiyatromuz Yaşasın İnisiyatifi hareket etmeye başladı.
İnisiyatif, tüm bölgelerden de temsilcilerin bulunduğu yürütme kurulu ile tiyatroların hak temelli mücadelesini kamu otoriteleri nezdinde yürütüyor; sektörün, bu zorlu süreçten sağ çıkmasının ötesinde kayıt altına alınıp her türlü sosyal güvence, teşvik ve tesis edilecek bir “Tiyatro Yasası” ile AB standartlarına uyumlu bir sektör haline gelmesini hedefliyor.
Bugün enerjinin oldukça yüksek olduğu bir gün; kendini cesurca ifade etme ve yeni girişimlerde bulunma isteği içinde olacaksın. İletişim becerilerin ön plana çıkacak, çevrendekilerle etkili bir şekilde bağlantı kurabilme yeteneğin sayesinde güçlü ilişkiler geliştirebilirsin. Ancak, ani kararlar almaktan kaçınmalısın; düşünmeden hamle yapmak, plana sadık kalmanı zorlaştırabilir. İş ve özel yaşamında yeniliklere açık olmalı, dengeyi sağlamak için sabırlı davranmalısın. Zaman zaman biraz öngörüsüz davranmaktan kaçınarak, stratejik adımlar atmalısın. Bugün kendine güvenin artacak; bu da yeni fırsatlarla karşılaşmanı sağlayabilir. Sosyal çevrende liderlik vasıflarını sergileyebilir, başkalarına ilham verebilirsin. Ancak, başkalarının fikirlerine de açık olmalı, empati kurarak dinlemeyi unutmamalısın. Genel olarak, bu dönem yeni başlangıçlar için uygun, ancak ayrıntılara dikkat etmek temel kuralın olmalı.
Bugün, maddi konularla ilgili yeni fırsatlar kapıda. Sabırlı yaklaşımın, kazançlarını artırmada anahtar rol oynayacak. İkna kabiliyetin, iş ortamında seninle aynı amaçları güden kişilerle güçlü işbirlikleri kurmanı sağlayabilir. Sosyal ilişkilerde duygusal bir bağ kurma isteği ön planda. Sevdiklerinle yapacağın samimi bir sohbet, iletişimini derinleştirebilir. Kendine dönük, içsel huzuru sağlamayı hedeflemelisin. Planetlerin bir araya gelmesi, seni yeni deneyimlere yönlendirecek; değişikliklere açık ol. Unutma, rahat bir yaşam için bazen konfor alanından çıkmak gerekmekte.
Bugün, zihin gücünüzün üstünlüğü ön planda. Fikirlerinizi paylaşma isteği yoğunlaşırken, iletişim becerileriniz dikkat çekici şekilde parlayacak. Sosyal çevrenizle bağlantı kurmak için harika bir dönemdesiniz; yeni insanlarla tanışabilir, ilgi alanlarınızı zenginleştirecek tartışmalara girebilirsiniz. Ancak, bazı durumlarda dikkatinizin dağılması söz konusu olabilir. Bu nedenle, planlarınızı iyi organize etmeli ve ayrıntılara dikkat etmelisiniz. Öğrenmeye ve keşfetmeye açık olduğunuz bu zaman diliminde, geçmişte biriktirdiğiniz bilgileri aktif olarak kullanabileceksiniz. Kısa seyahatler veya yolculuklar, zihninizi dinlendirebilir ve yeni deneyimler sunabilir. Unutmayın, meraklı ruhunuz her zaman sizi yeni fırsatlara yönlendirebilir. Duygularınızı ifade etmekte ve başkalarıyla bağ kurmakta tutkulu olacaksınız; bu, insanlarla olan ilişkilerinizi güçlendirdiği kadar, kendi içsel yolculuğunuza da katkı sağlar. Unutmayın, esnekliğiniz ve adaptasyon yeteneğiniz bugün büyük bir avantaj oluşturacak, bu da sizi birçok karmaşadan çekip çıkarabilir. Gökyüzündeki etkileşimlerin boğucu hissettirebilecek, ama sonuçları yaşamınızı dönüştürecek kadar etkili olacak.
Duygusal derinliklerinle yüzleşebileceğin bir gün. İçsel huzurunu sağlamak için yalnız kalmayı tercih edebilirsin. Aile ve sevdiklerinle geçireceğin zaman, ruhsal olarak kendini yenilemeni sağlayacak. Duygusal ihtiyaçlarını göz ardı etmemek, ilişkilerine olumlu yansıyacak. İçindeki şefkat ve yardımlaşma duygusu, çevrendekilere ilham verebilir. Ayrıca, kendini ifade ederken daha cesur olman gereken anlar yaşayabilirsin. Yenilikler peşindeyken, geçmişten gelen anıların seni etkileyebilir. Dengeyi sağlamak adına geçmişle barışmalısın. Maddi konularda dikkatli olmalısın, ani kararlar almaktan kaçınmalısın.
Kendini sahnede parlayan bir yıldız gibi hissedeceksin, bu da cesaret ve güven gerektiren fırsatları karşına çıkarabilir. Yaratıcılığın doruk noktasında olacak, ilhamın akışına kapılabilirsin. Ancak, dikkat etmen gereken nokta, egonun seni baskılar altında bırakmasına izin vermemek. Sosyal çevrendeki ilişkilerde eşitlik sağladığın sürece, arkadaşlarınla olan bağların güçlenecek. Sevgiyi ve takdiri dolu dolu hissetme şansına sahip olacaksın. Özgüvenin yüksek; bu, karşına çıkan zorlukları aşmanı kolaylaştıracak. Kendinle dış dünyayı bir denge içinde tutabilmelisin. Bu dönemde doğru kararlar almak, sana uzun vadede fayda sağlayacak. Unutma ki, kalbinin ve aklının sesine kulak vermek, seni hayalini gerçekleştirmeye bir adım daha yaklaştıracak.
Bugün detaylara olan dikkatiniz öne çıkıyor; küçük işlerde bile belirgin bir titizlikle hareket edeceksiniz. Belki küçük bir düzenleme ya da organizasyon yapma isteği duymakta olabilirsiniz. Bazı konularda eleştirel yaklaşma eğiliminiz artabilir; bu durum, iletişimde sınırları zorlamanıza neden olabilir. Duygularınızı ifade etmekte zorlanırsanız, içsel sakinliğinizi korumak için derin nefes almayı ihmal etmeyin. Sosyal ilişkilerinizde samimiyet arayışında olacaksınız; güven duyduğunuz insanlarla zaman geçirebilmek için planlar yapabilirsiniz. Sağlık konularına yönelik daha dikkatli ve özenli olma konusunda kendinizi motive edebilirsiniz; belki yeni bir egzersiz programına başlamak için uygun bir zaman. Her şeyin yoluna gireceğine dair duyduğunuz inanç, sizi hem güçlü kılacak hem de çevrenizdekilere destek olmanızı sağlayacaktır.
Huzur arayışın bugün daha fazla belirgin hale gelebilir. Sosyal ortamlarda bulunma isteği artıyor. İlişkilerde dengeleri korumak için elinden geleni yaparken, bazı çevrelerde uyum sağlamakta zorlanabilirsin. İçsel huzurunu bulmak adına yalnız kalmak isteyebilirsin. Bu dönem, güzellik ve estetik konularına yönelmek için uygun. Sanatsal yeteneklerini sergileme fırsatı bulabilirsin. Kendine karşı nazik ol ve sevdiğin şeylere yönelmek için fırsatları değerlendirmeyi unutma. Akşam saatlerinde samimi paylaşımlar, seni daha iyi hissettirecek. Duygularını ifade etme fırsatlarını kaçırmaman faydalı olabilir.
Duygusal derinlikler ve gizli hisler, bugün ön planda. İçsel dönüşümler söz konusu, kendini yeniden keşfetme ihtiyacı doğabilir. Başkalarının düşüncelerinden çok, kendi iç sesine odaklanmakta fayda var. Güçlü sezgilerinle, karanlık açılara ışık tutabilirsin. İletişimlerde samimiyet, gerilimleri azaltacak. İlişkilerdeki tutku ve bağlılık, yüzeye çıkabilir; duygusal bağların kuvvetleniyor. Bir şeyi geride bırakma veya yeni bir başlangıç yapma konusunda cesur olabilirsin. Finansal konularda dikkatli olmalı, neye yatırım yaptığını iyice tartmalısın. Sürprizler ve beklenmedik değişimlere hazırlıklı ol; bu, yeni fırsatlar doğurabilir. Kendi iç dünyanda barış sağlamak, ruhsal ve bedensel sağlığına iyi gelecektir. Gözlemlerini derinleştir ve hislerine güven, doğru yönü bulmana yardımcı olacak. Sosyal çevrende bazı kişilerle derin ve anlamlı bağlantılar kurabilirsin. Kendini ifade etmekten çekinme; sana iyi gelen insanlarla bir araya gelmek, ruhunu besleyecek.
Bugün enerjin yüksek, yeni deneyimlere açık olmanın tam zamanı. Seyahat etme isteğin artabilir; belki de kısa bir yolculuk yapma fırsatını değerlendirebilirsen. Sosyal çevrenle bağlantı kurmak, özellikle ilginç insanlarla tanışmak için harika bir gün. İçinde birikmiş düşünceler var, bunları paylaşmak için cesaret bulabilirsin.Çalışmalarında daha yaratıcı ve özgür bir yaklaşım benimseyebilirsin, bu da seni daha verimli kılabilir. Aşk hayatında ise sürprizler kapıda; belki de beklemediğin biri, kalbini çalabilir. Kendine güven ve içsel sesini dinle, tüm bunlar seni daha ileriye götürecek. Kendini ifade etme biçiminde farklılıklara açık ol. Bu süreçte hem kendine hem de çevrendekilere ilham verebilirsin. Merak duygun, yeni kapılar açar.
Planlarında bir değişiklik yapma ihtiyacı hissedebilirsin. Bugün, uzun vadeli hedeflerine odaklanmak ve onlara ulaşmak için gerekli adımları atman gereken bir dönemdesin. İş ve kariyer odaklı düşüncelerle dolup taşarken, duygusal tarafını ihmal etmemek önemli. Ailevi ilişkilerde daha şefkatli ve anlayışlı olmaya özen göster. Esneklik göstermek, bu dönemde karşılaşabileceğin zorlukların üstesinden gelmene yardımcı olacak. Yaratıcılığını kullanmak için harika bir zaman; içindeki sanatsal yönü ortaya çıkarabilirsin. Gizli kalmış yeteneklerini sergilemekten çekinme. Sosyal çevrende yapacağın bir konuşma, yeni fırsatların kapısını aralayabilir. Sağlığınla ilgili konulara dikkat etmeyi unutma; spor yapma isteğin artabilir. Kendine olan güvenini pekiştirirken, başkalarının görüşlerine de kulak vermek faydalı olacak. Başarıya ulaşmak için gereken kararlılık ve disiplin seninle.
Bugün, yenilikçi fikirlerin ve özgür ruhun ön plana çıkıyor. Sıradanlıktan uzaklaşma arzusu, çevrendeki insanlarla olan etkileşimlerini canlandırabilir. Düşüncelerini cesurca ifade etmek, seni beklediğin ilgiyi çekmeye yaklaştırıyor. İnovatif projelere yönelmek ve toplumsal konularda söz sahibi olmak için harika bir zaman. Arkadaş çevrendeki bazı kişilerle görüş alışverişin, daha önce fark etmediğin perspektifleri açığa çıkarabilir. Duygusal anlamda ise, içsel huzurunu sağlamak için yalnız kalmak isteyebilirsin. Dokunsal deneyimler sana iyi gelecek; doğayla zaman geçirmek veya sanatsal bir hobi ile uğraşmak ruhunu besleyecek. Unutma, özgürlük arayışın, kendi benzersizliğini bulmana yardımcı olacak.
Hayal gücünün zirveye çıkacağı, içsel derinliklerine dalma arzusuyla dolu bir gün. Duyguların yoğunluğu seni etkileyecek, bu nedenle sanatsal yönlerini keşfetmek veya ruhsal pratiklerle meşgul olmak için harika bir zaman. Sevdiklerinle olan ilişkilerin ön plana çıkacak; onlara karşı duyduğun bağlılık ve şefkat, aranızdaki bağı daha da güçlendirebilir. Bir dost veya aile üyesiyle derin bir sohbet gerçekleştirebilirsin, bu da aranızdaki bağı derinleştirecek. Önündeki zorluklar karşısında sezgilerin güçlü olacak; iç sesine kulak vermen, doğru kararlar almanı sağlayacak. Kendini ifade etme biçiminde bir değişim hissedebilirsin, yeniliklere açık ol. Ancak, aşırı duygusal tepkiler vermekten kaçınmalısın. İçsel huzurunu sağlamak adına yalnız kalabileceğin anlara ihtiyacın var. Sonuç olarak, ruhsal ve duygusal derinlikler seni bekliyor, bu yolculukta kendini bulabilirsin.
1
2
3
4
5
6
