1
Tilda Tezman, çocukluğundan bu yana ilgi duyduğu tiyatroya tutkuyla bağlanmış. Öyle ki yıllardır tüm seyahatlerinin rotasını, hep görmek istediği oyunların sahne takvimine göre ayarlamış. Tabii bu deneyimlerini de tiyatroseverlerle paylaşmayı ihmal etmemiş. Tilda Tezman ilk kitabı ‘Oyunname’nin ardından okurlarıyla bu kez İnkılap Yayınları’ndan çıkardığı ‘Oyunname II’ ile buluştu. Yeni kitabının 2012 ile 2020 yılları arasında dünyanın dört bir yanında izlediği oyunlarla ilgili yazılarından oluştuğunu belirten Tilda Tezman ile hem tiyatroyu hem de kitabını konuştuk…
‘PANDEMİDE BOŞ DURMADIM’
■ Tiyatro neler kattı yaşamınıza?
Tiyatro ışığı ve sevdası çocukluğumdan bu yana yaşamımı aydınlatıyor ve beni besliyor. Tiyatronun şiiri, imgeleri, fısıltıları, maskları, gölgeleri, alkışları, sihri… Hepsi bir arada bana hayal kurmayı ve yaşamı sorgulamayı öğretti. Benim için tiyatro zamansız ve evrensel bir mucize. Sonu olmayan bayramlar tadında bir yolculuk. Hayat devam ettikçe de tiyatro tutkum adına benim için perde hiç kapanmayacak.
Kitapta sahne sanatları alanındaki birikimler ve kritiklere, sade bir üslup ve oyunlara ait ilham veren fotoğraflar eşlik ediyor.
■ Hayatı sanatla iç içe yaşayan biri olarak salgın sizi nasıl etkiledi?
Kapandığımız kabus dolu bir yıldı. Sevdiklerimizden ayrı düşmenin yanında, hayatımızın her alanda kısıtlanması hepimiz için büyük kayıplara ve yıkımlara neden oldu. Bu dönemi bütün kötülüklerinin yanında iyi bir amaca çevirmek için boş durmadım Oyunname II kitabımı derledim ve tiyatroseverlerle buluşturabildim.
■ Pandemiden en çok zarar gören sanat dallarından biri de tiyatro oldu. Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Geçtiğimiz yıl, hayatın her alanında olduğu gibi tiyatro için de kötü bir yıl oldu. Hâlâ tiyatroların, operaların, dans, bale gösterilerinin kapalı olması, bu sektörde çalışanlar için büyük bir yıkım oldu. Sadece bu sektörün yaratıcıları için değil, tüm sanatseverler için de yeni oyunlara, gösterilere ulaşamamak büyük bir eksiklik. İnanıyorum ki, bu zor pandemi döneminin yaralarını sanatçılar ve seyirciler el ele saracak. En kısa zamanda göz göze, oyuncu–seyirci iş birliği ile bu kara günlerin üstesinden gelinecek ve açılacak eski-yeni salonlardan yine alkış sesleri kesilmeyecek.
MEKTUPLARI KİTAP OLDU
■ İlk kitabınız Oyunname’nin çıkış öyküsü nedir?
Ben tiyatro ile çok küçük yaşlarda tanıştım ve büyüsüne kapıldım. Çocukluğumdan itibaren izlediğim oyunlar üstüne notlar alırdım, bir tür mektup diyebiliriz. Özellikle yurtdışında izlediğim oyunlar hakkında yazdığım bu mektuplardan da “Oyunname” ortaya çıktı. Kitaplarımdaki her yazı benim o oyunlarda geçirdiğim 2-3 saatin hatıra defteridir. Meraklıları için aynı zamanda dünya tiyatrosunun değişim sürecine de ışık tutar.
■ Oyunname II nasıl oluştu?
İkinci kitabımı derlemeye başladığımda aklımda tek bir yol haritası vardı: O da tiyatronun bir ifade özgürlüğü platformu olduğunun altını kalın çizgilerle çizmekti. Bu amaçla bir seçki oluşturdum. İlk kitabımdan sonra izlediğim yüzlerce performans arasından her alandan ifade özgürlüğüne vurgu yapan 70’e yakın oyunu derledim. Çok değil, yaşadığımız yüzyılın son 20 yılına hızlı bir bakış atsak, dünyadaki toplumsal ve siyasi çalkantılar, farklı cinsel kimliklere sahip bireylerin varoluş mücadeleleri, cinsiyet ve ırk eşitliği söylemleriyle bile başımız dönebilir. Bütün bunlardan tiyatro da etkilendi ve cesur duruşuyla bütün bu değişimleri özgürce sahnelerinde sergiledi ve sergilemeye devam ediyor. Dünyadaki politik değişimleri, farklı kimlikleri, değişik cinsel tercihleri, otizmi, kadına şiddeti, varoluş sancılarını, doğaya saygıyı benzersiz yorumlarla sahneleyen oyunlardan oluşuyor kitabım.
Tilda Tezman
‘3 BİNİN ÜSTÜNDE OYUN İZLEDİM’
■ Bugüne kadar kaç oyun izlediniz?
Elli yıla yaklaşan bir sürede, kesintisiz bir tiyatro izleyicisi olarak gururla söylemek isterim ki üç binin üstünde oyun izledim.
■ Türk tiyatrosunu dünya tiyatrolarıyla mukayese etmenizi istesem…
Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tiyatro dönüşüyor. Tiyatroya daha modern bir yorum getirme çabaları var. Farklı disiplinlerle harmanlanıyor tiyatro; müzik, dans, dijital sanatlarla desteklenen oyunlar, güncel bir dil ve farklı bakış açıları ile sahnelenen dünya klasiklerinin modern yorumları olağanüstü performanslarla sergileniyor. Sonuçta değişim kaçınılmaz. Ayrıca büyük ve ödenekli tiyatroların yanında daha küçük ölçekli cep tiyatroları veya oda tiyatroları yükselişte. Bu da çeşitliliğe ve daha cesur bir dünyaya doğru ilerlememizi sağlayacak en önemli gelişmeler arasında bence…
■ Yeni projeleriniz var mı?
Ben büyük bir sinemaseverim aynı zamanda. New York Film Akademisi’nde eğitim gördüm. Sık sık yeni gelen senaryoları okuyorum ve kafa yoruyorum. Sevgili dostum yönetmen Abdullah Oğuz’la bir proje üzerine hummalı bir şekilde çalışıyoruz; en kısa zamanda bu projemizi hayata geçirmeyi hedefliyoruz.
Bugün enerji dolu ve cesur bir tavır sergilemekte, çevrendeki insanlara liderlik etme isteği içinde olabilirsin. Farklı düşünceler ve projeler zihninde yankılanabilir; bunları hayata geçirmek için harekete geçmekte acele etme. İletişimin güçlü, net ve etkili olma potansiyelin yüksek, bu nedenle çevrendekilerle sağlıklı bir diyalog geliştirebilirsin. İçsel motivasyonun, kararsızlıkları geride bırakmana yardımcı olacak. Aşkta tutkulu anlar yaşanabilir; hislerin yoğunlaşabilir ve bu, ilişkin zeminini güçlendirebilir. Ayrıca, fiziksel aktivitelere yönelmek sağlığın için faydalı olabilir; spor yapmak ve doğada zaman geçirmek ruhunu yenileyebilir. Kendine güvenin yüksek, fakat dikkatli adımlar atmayı ihmal etme; aceleci davranmak bazı fırsatları kaçırmana neden olabilir.
Bugün, içsel huzurunuzu sağlamaya yönelik adımlar atmanız gereken bir dönemdesiniz. Duygusal ve maddi güvenlik arayışınız ön planda. İlişkilerinizde sağlam ve kalıcı bağlar kurmak isteyeceksiniz; bu nedenle sevdiklerinizle bir araya gelmek, iletişimi güçlendirmek için güzel fırsatlar sunulacak. Estetik ve sanatsal unsurlara daha fazla yönelmeniz, yaratıcılığınızı ortaya çıkarma isteğinizi besleyecek. Kendinizi ifade etmek için farklı yollar arayışında olabilirsiniz. Duygusal olarak derinleşme ve içsel dünya ile barışma arzusu, hayata bakış açınızı zenginleştirecek. Karar alma süreçlerinizde sabırlı olun; düşünmeden hareket etmemek, özellikle maddi konularda daha sağlıklı tercihler yapmanızı sağlayacak. Unutmayın ki kararlılığınız ve iradeniz, sizi istediğiniz noktaya ulaştırabilir. Dikkatinizi dağıtan unsurlardan uzak durmak, hedeflerinizi belirlemenizde fayda sağlayacak.
Bugün sosyal etkileşimlerde heyecan verici bir atmosfer hakim. Arkadaşlarla bir araya gelmek ve yeni insanlarla tanışmak için harika bir zaman. İletişim yeteneklerinizi en üst seviyeye çıkaracak projelere katılabilirsiniz. Fikirlerinizi paylaşmak, grup içinde liderlik etmek için mükemmel bir fırsat var. Ancak bazen dikkatinizi dağıtacak olaylar yaşayabilirsiniz, bu yüzden odaklanmaya çalışın. İçsel duygularınıza yönelik derin bir anlayış geliştirebilir, zihinsel olarak huzur bulma yolunda adımlar atabilirsiniz. İş veya eğitimle ilgili konularda beklenmedik gelişmeler yaşanabilir, bu süreçte esnek kalmak kritik olacak. Kendinizi ifade ederken, düşüncelerinizin derinliğine inin, yüzeysel kalmamaya çalışın. Kısacası, gününüz sosyal bağlantılar, öğrenme fırsatları ve içsel keşiflerle dolu.
Duygusal derinliklerin ve hassasiyetlerin ön planda olduğu bir dönemdesin. İçsel dünyanınla bağlantın güçleniyor, bu da birçok içsel düşünce ve hisle yüzleşmene yardımcı olabilir. Sevgi ve aile bağlarına olan ihtiyacın artıyor; sevdiklerinle vakit geçirmeye, onlara destek olmaya yöneliyorsun. Ancak dikkat etmen gereken, duygusal yüklerinin başkaları üzerinde olumsuz bir etki yaratmaması. Kendine zaman ayırmak, ruhsal sağlık açısından önemli. Ayrıca, iş veya projelerle ilgili kararlar alırken duygularını çok fazla öne çıkarmamaya çalış. Mantığın ve sezgilerin arasında gidip gelirken, dengeyi bulmak seni ileriye taşıyacak. Kendini ifade etme isteğin artıyor; sanatsal veya yaratıcı bir aktiviteyle meşgul olabilirsin. Bugün, içsel sesine kulak vermek ve hissettiğin şeyleri derinlemesine keşfetmek için mükemmel bir fırsat.
Bugün, yaratıcı enerjilerle dolup taşacaksın. İçsel gücünü keşfetmek ve özgüvenini artırmak için harika bir fırsat sunuluyor. Sanatsal ya da eğlence ile ilgili projelere yönelmek, kendini ifade etmenin en iyi yollarından biri olacak. İnsanların dikkatini üzerine çekmek ve onlarla iletişim kurmak için ideal bir zaman. Sağlık ve enerji seviyen yüksek, spor yapmak ya da açık havada vakit geçirmek zihnini açacak ve ruh halini yükseltecek. Duygusal ilişkilerde sıcaklık ve samimiyet ön planda; sevgi dolu anlar seni bekliyor. Kendine güvenmek, önünü açacak önemli bir adım. Şu anki ilişkilerin ve sosyal çevren, hayatında yeni kapılar aralayabilir. Yeniliklere açık ol ve kalbinin sesini dinle.
Detaylara dikkat etme yeteneğin bu gün iyice öne çıkıyor. İş yerindeki projelerdeki titizliğin ve analitik yaklaşımın, başarıyı getirecek. Arkadaşlarınla olan ilişkilerde ise, samimi ve içten bir iletişim içinde olmalısın; küçük bir tartışma büyük bir sorun haline gelebilir. Sağlık konusunda, bedenine dikkat etmen gereken bir zaman. Dengeli beslenmek ve düzenli egzersiz, içsel huzurunu güçlendirecektir. Geliştirmek istediğin yaratıcı bir hobin varsa, bu gün bu alanda seremoni yapabilirsin, hayal gücünü serbest bırak. Kendine karşı nazik ol, hata yaptığında eleştirmek yerine öğrenmeye odaklan. Tüm bunlar, içsel dengeyi bulmana ve etraftaki enerjiyi en iyi şekilde yönetmene yardımcı olacak. Unutma, her şey senin kontrolünde.
Sosyal etkileşimlerin ön planda olacağı bir gün seni bekliyor. İlişkilerin üzerinde durmak, iletişim bilincini artırmak ve sevdiklerinle keyifli anlar paylaşmak için harika bir zaman. Kendi içsel dengeyi bulmak, başkalarıyla olan ilişkilerinde daha uyumlu ve anlayışlı olmanı sağlayacak. Farklı bakış açılarıyla tanışmanın getirdiği zenginlik, hem kişisel gelişimine katkıda bulunacak hem de çevrenle olan bağlılığını kuvvetlendirecek. Duygusal olarak daha derin bir bağ kurma arzusunda hissedebilirsin; bunu yaratıcılığınla harmanlamak, içsel huzuru sağlamana yardımcı olacak. Kendini ifade etme biçimin bugün özellikle dikkat çekici olacak.
Bugün derin duygular ve sezgiler ön planda. İçsel dünyanda yaşanan değişimler, zihninde karmaşık düşüncelere yol açabilir. Sezgilerine güvenmek, alacak olduğun kararlar için önem taşıyor. Sosyal ortamlarda bulunduğunda, insanları anlama yeteneğin yükselebilir; bu nedenle çevrendeki insanlarla güçlü bağlar kurabilirsin. Ancak, bazı durumlar seni rahatsız edebilir. Hüzün ve melankoli arasında gidip gelebilir, duygularını ifade etmenin doğru yolunu arayışta olabilirsin. İlişkilerde dikkatli olman gereken bir dönemdesin. Kendi içsel çatışmalarını aşmak için, biraz yalnız kalmakta fayda var. Yaratıcılığın artacak, bu da sanatsal veya yazınsal projeler için ideal bir zaman dilimi sunuyor. Kendi sınırlarını zorlayarak kendini keşfetmek için fırsatlar da karşına çıkabilir. Bugün karşılaşabileceğin sürprizlere gönlünü aç.
Seyahat ve keşif arzusu, içindekini dışa vuracak. Yeni deneyimler peşindesin, belki de ufak bir kaçamak yapma ihtiyacı hissedebilirsin. Fikirlerini özgürce ifade etmeye odaklan, etrafındaki insanları etkilemek için cesur olun. Zihinsel genişleme arayışında, eğitim veya öğrenim fırsatları karşına çıkabilir. Ancak, tüm bunları yaparken sabırlı olman da önemli, aceleci davranmak sonuçlarını etkileyebilir. İkili ilişkilerde samimiyet ve dürüstlük ön planda. İletişimde açık olmanın yanı sıra, başkalarının düşüncelerine de duyarlılık göster. Doğa ile iç içe olmak, ruh halini olumlu yönde etkileyebilir, bu yüzden yeşil alanlara yönelmekte fayda var. İçsel huzur ve denge arayışında, meditasyon veya yoga gibi pratikler seni yeniden canlandırabilir. Yeni fırsatlar seni bekliyor; onları yakalamak için hazır ol.
Disiplin ve kararlılıkla dolu bir gün. Hedeflerine giden yolda sabırlı olman, gerçekleşmelerin anahtarı. İlişkilerde ise sağlam adımlar atılmalı; belirsizlikten uzak durup iletişimi güçlendirmek faydalı olacak. Yeni fırsatlar kapını çalabilir; bunları değerlendirmek için cesaret gerekecek. Çalışma ortamında ise takım ruhunu ön planda tutmak, sinerji yaratabilir. İçsel dengeni koruyarak, stres yönetimine özen göster. Yenilenme ve kişisel gelişim için fırsatlar sunulacak. Detaylara dikkat et; küçük şeyler büyük değişimlere yol açabilir.
Bugün yaratıcılığının ve yenilikçi düşüncelerinin en üst düzeye çıkacağı bir gün. Bağlantı kurma ve iletişim kurma yeteneğin, çevrendekiler üzerinde güçlü bir etki bırakacak. Sosyal çevrende yenilikçi fikirlerinle dikkat çekecek, ilham verici biri olarak öne çıkacaksın. Aynı zamanda daha önce düşünmediğin projelere ya da iş birliklerine açık olmalısın; bu, kişisel gelişimin için büyük fırsatlar sunabilir. İçsel dünyana dair bazı keşifler yapma gereği hissedebilirsin, bu da seni ruhsal anlamda derinleştirebilir. İlerlemeye odaklanırken, geçmişle olan bağlarını sorgulaman faydalı olabilir. Yarınlara daha sağlam adımlarla yürümek için bugünkü içsel dönüşüm fırsatlarını kaçırma.
Hayal gücün ve sezgilerin bugün senin en büyük müttefiklerin. Duygusal derinliklerinle başkaları üzerindeki etkini fark edeceksin. İş veya kişisel ilişkilere dair yürüttüğün projelerde yaratıcılığın ön plana çıkacak, yenilikçi fikirler geliştirmen için mükemmel bir zaman dilimi. İçsel huzurunu bulmak için meditasyon veya doğa yürüyüşleri yapmak faydalı olacak. Sevdiklerinle bağ kurmak, onların hayatındaki sorunlara duyarlılıkla yaklaşmak, ilişkileri güçlendirecek. Yeniliklere açık ol, hayatının akışına güven, karşına çıkan fırsatları değerlendir. Artık harekete geçme zamanı, içindeki potansiyeli keşfet ve hayallerinin peşinden koş.
