Tilda Tezman, çocukluğundan bu yana ilgi duyduğu tiyatroya tutkuyla bağlanmış. Öyle ki yıllardır tüm seyahatlerinin rotasını, hep görmek istediği oyunların sahne takvimine göre ayarlamış. Tabii bu deneyimlerini de tiyatroseverlerle paylaşmayı ihmal etmemiş. Tilda Tezman ilk kitabı ‘Oyunname’nin ardından okurlarıyla bu kez İnkılap Yayınları’ndan çıkardığı ‘Oyunname II’ ile buluştu. Yeni kitabının 2012 ile 2020 yılları arasında dünyanın dört bir yanında izlediği oyunlarla ilgili yazılarından oluştuğunu belirten Tilda Tezman ile hem tiyatroyu hem de kitabını konuştuk…
‘PANDEMİDE BOŞ DURMADIM’
■ Tiyatro neler kattı yaşamınıza?
Tiyatro ışığı ve sevdası çocukluğumdan bu yana yaşamımı aydınlatıyor ve beni besliyor. Tiyatronun şiiri, imgeleri, fısıltıları, maskları, gölgeleri, alkışları, sihri… Hepsi bir arada bana hayal kurmayı ve yaşamı sorgulamayı öğretti. Benim için tiyatro zamansız ve evrensel bir mucize. Sonu olmayan bayramlar tadında bir yolculuk. Hayat devam ettikçe de tiyatro tutkum adına benim için perde hiç kapanmayacak.
■ Hayatı sanatla iç içe yaşayan biri olarak salgın sizi nasıl etkiledi?
Kapandığımız kabus dolu bir yıldı. Sevdiklerimizden ayrı düşmenin yanında, hayatımızın her alanda kısıtlanması hepimiz için büyük kayıplara ve yıkımlara neden oldu. Bu dönemi bütün kötülüklerinin yanında iyi bir amaca çevirmek için boş durmadım Oyunname II kitabımı derledim ve tiyatroseverlerle buluşturabildim.
■ Pandemiden en çok zarar gören sanat dallarından biri de tiyatro oldu. Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Geçtiğimiz yıl, hayatın her alanında olduğu gibi tiyatro için de kötü bir yıl oldu. Hâlâ tiyatroların, operaların, dans, bale gösterilerinin kapalı olması, bu sektörde çalışanlar için büyük bir yıkım oldu. Sadece bu sektörün yaratıcıları için değil, tüm sanatseverler için de yeni oyunlara, gösterilere ulaşamamak büyük bir eksiklik. İnanıyorum ki, bu zor pandemi döneminin yaralarını sanatçılar ve seyirciler el ele saracak. En kısa zamanda göz göze, oyuncu–seyirci iş birliği ile bu kara günlerin üstesinden gelinecek ve açılacak eski-yeni salonlardan yine alkış sesleri kesilmeyecek.
MEKTUPLARI KİTAP OLDU
■ İlk kitabınız Oyunname’nin çıkış öyküsü nedir?
Ben tiyatro ile çok küçük yaşlarda tanıştım ve büyüsüne kapıldım. Çocukluğumdan itibaren izlediğim oyunlar üstüne notlar alırdım, bir tür mektup diyebiliriz. Özellikle yurtdışında izlediğim oyunlar hakkında yazdığım bu mektuplardan da “Oyunname” ortaya çıktı. Kitaplarımdaki her yazı benim o oyunlarda geçirdiğim 2-3 saatin hatıra defteridir. Meraklıları için aynı zamanda dünya tiyatrosunun değişim sürecine de ışık tutar.
■ Oyunname II nasıl oluştu?
İkinci kitabımı derlemeye başladığımda aklımda tek bir yol haritası vardı: O da tiyatronun bir ifade özgürlüğü platformu olduğunun altını kalın çizgilerle çizmekti. Bu amaçla bir seçki oluşturdum. İlk kitabımdan sonra izlediğim yüzlerce performans arasından her alandan ifade özgürlüğüne vurgu yapan 70’e yakın oyunu derledim. Çok değil, yaşadığımız yüzyılın son 20 yılına hızlı bir bakış atsak, dünyadaki toplumsal ve siyasi çalkantılar, farklı cinsel kimliklere sahip bireylerin varoluş mücadeleleri, cinsiyet ve ırk eşitliği söylemleriyle bile başımız dönebilir. Bütün bunlardan tiyatro da etkilendi ve cesur duruşuyla bütün bu değişimleri özgürce sahnelerinde sergiledi ve sergilemeye devam ediyor. Dünyadaki politik değişimleri, farklı kimlikleri, değişik cinsel tercihleri, otizmi, kadına şiddeti, varoluş sancılarını, doğaya saygıyı benzersiz yorumlarla sahneleyen oyunlardan oluşuyor kitabım.
‘3 BİNİN ÜSTÜNDE OYUN İZLEDİM’
■ Bugüne kadar kaç oyun izlediniz?
Elli yıla yaklaşan bir sürede, kesintisiz bir tiyatro izleyicisi olarak gururla söylemek isterim ki üç binin üstünde oyun izledim.
■ Türk tiyatrosunu dünya tiyatrolarıyla mukayese etmenizi istesem…
Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tiyatro dönüşüyor. Tiyatroya daha modern bir yorum getirme çabaları var. Farklı disiplinlerle harmanlanıyor tiyatro; müzik, dans, dijital sanatlarla desteklenen oyunlar, güncel bir dil ve farklı bakış açıları ile sahnelenen dünya klasiklerinin modern yorumları olağanüstü performanslarla sergileniyor. Sonuçta değişim kaçınılmaz. Ayrıca büyük ve ödenekli tiyatroların yanında daha küçük ölçekli cep tiyatroları veya oda tiyatroları yükselişte. Bu da çeşitliliğe ve daha cesur bir dünyaya doğru ilerlememizi sağlayacak en önemli gelişmeler arasında bence…
■ Yeni projeleriniz var mı?
Ben büyük bir sinemaseverim aynı zamanda. New York Film Akademisi’nde eğitim gördüm. Sık sık yeni gelen senaryoları okuyorum ve kafa yoruyorum. Sevgili dostum yönetmen Abdullah Oğuz’la bir proje üzerine hummalı bir şekilde çalışıyoruz; en kısa zamanda bu projemizi hayata geçirmeyi hedefliyoruz.
Bugün enerjin yüksek, yaratıcı fikirlerin aklında dolanıyor. Cesaretin seni yeni fırsatlara yönlendirebilir. Özgüvenin, başkalarında ilham yaratacağın bir etki yaratacak. Öncelikli hedeflerini belirlemekte fayda var; böylece enerjini daha verimli kullanabilirsin. Aşk ve ilişkilere dair yaşanabilecek bir dönüşüm anı, duygusal derinlikler yaşatabilir. İkili ilişkilerde iletişim becerilerini ön plana çıkarmak önem kazanıyor. Bununla birlikte, sağlığına dikkat etmelisin; fiziksel aktivitelerle zindeliğini artırabilirsin. Bugün, alışılmadık deneyimlere açık olman, yeni kapılar açabilir. Hayallerini gerçeğe dönüştürme hevesin yaratıcılığını beslerken, risk almayı göze almak seni daha da ileri taşıyacak.
Bugün yaşam alanında konfor arayışın ön planda. Huzurlu bir ortam kurmak için çaba sarf edebilirsin. Aile üyeleriyle olan ilişkilerine önem verme zamanı. Duygusal destek almak, beraber vakit geçirmek seni güçlü kılacak. Finansal konularda dikkatli ol; ani harcamalardan kaçınman gerektiğini hissetmeye başlayabilirsin. İş yerindeki projelere daha fazla odaklanman gerektiği bir dönemdesin, kararlılıkla ilerlediğinde istediğin sonuçları elde edeceksin. Kendine zaman ayırmayı da unutmamalısın; ruhsal ve bedensel sağlığına özen göstermek, dengeyi sağlamana yardımcı olacak. Sosyal ilişkilerin de canlanacak; uzun zamandır görüşmediğin bir arkadaşınla buluşmak sana iyi gelebilir. Aşk hayatında samimiyet isteği ön plana çıkıyor. Açık iletişim tüm sorunların üstesinden gelmeni sağlayacak. Bugün, kendini ifade etme ve hayallerini gerçekleştirme fırsatını değerlendirmelisin.
Bugün sosyal etkileşimlerde canlılık söz konusu. Farklı insanlarla tanışma ve yeni fikirler paylaşma fırsatları karşına çıkacak. Merakın ve öğrenme isteğin, ilginç diyaloglar doğuracak. Esnek düşünebilme yeteneğin sayesinde zor durumlarla başa çıkmakta avantajlı olacaksın. Ancak, dikkatini toplamakta zorlanabilir, bu yüzden planlarını yaparken mümkün olduğunca net ol. Aşk hayatında heyecan dolu anlar peşinde koşabilirsin; yeni bir ilişkiye adım atmak ya da var olan bir ilişkiye farklı bir soluk kazandırmak için harika bir zaman. İş hayatında ise, yaratıcı fikirlerin ve çözümlerinin takdir edileceği bir gün. Yine de, detaylara dikkat etmeyi unutma; küçük gözden kaçırmalar büyük sorunlara yol açabilir. Gün boyunca enerjini yüksek tutmak için kısa molalar vermek faydalı olacak. Kendini ifade etme biçiminde özgür ol; fikirlerini cesurca paylaşmaktan çekinme.
Bugün duygusal dünyanda dalgalanmalar olabilir, içsel huzuru yakalamak için biraz zaman ayırman önemlidir. Ailenle ve sevdiğin insanlarla olan ilişkilerine odaklanmalı, onları dinlemeye ve anlamaya çalışmalısın. Cömertliğin ve empatinle çevrendeki insanlara destek olacaksın. Ancak, kendi ihtiyaçlarını da göz ardı etmemelisin; sana iyi gelen aktiviteleri yaparak enerji toplayabilirsin. İçgüdülerin güçlenmiş durumda, bu nedenle sezgilerine güvenmekte fayda var. Ayrıca, yaratıcı projelerin için ilham alabileceğin bir atmosfer söz konusu; düşüncelerini özgürce ifade etmelisin. Unutma, iç huzurun sağlanmadığı sürece dış dünyadaki tüm güzellikler bile yeterli gelmeyebilir. Kendine karşı nazik olmayı unutma!
Yaratıcılığının doruklarına ulaşacak, hayal gücünün sınırlarını zorlayacaksın. İçinde bulunduğun sosyal çevre, zihin açıcı fikirler ve ilham verici sohbetlerle dolup taşacak. Kendini ifade etme arzusu, seni çeşitli projelere yönlendirebilir. Bu süreçte, karşına çıkacak fırsatlar, uzun vadeli hedeflerin için zemin hazırlayacak. Kendine güvenin, özgüveninle birleşerek başkalarının dikkatini çekecek; bu da seni liderlik rolleri için ideal bir konuma getirebilir. İlişkilerde bazı gerilimler yaşanabilir; bu durumları, yapıcı bir diyalogla aşman önemli olacak. Unutma ki, sezgilerin güçlü; içgüdülerine güvenerek hareket etmek, seni istediğin sonuçlara bir adım daha yaklaştıracak. Kendine zaman ayırmayı ihmal etme; ruhsal dinginlik, bu yoğun günlerin anahtarı.
Bugün detaylara odaklanmak ve analiz yeteneğini geliştirmek için mükemmel bir fırsat sunuyor. Etrafındaki insanların ihtiyaçlarını anlamakta ve onlara yardımcı olmakta son derece yetkinsin. Sosyal ilişkilerde, ince ayrıntılara dikkat ederek güvenilir bir destek sağlayabilirsin. Ayrıca, günlük işlerinle ilgili bazı düzenlemeler yapman faydalı olacak, belki de bir proje üzerinde çalışarak kendini daha verimli hissetmen mümkün. İçsel huzurunu bulmak adına kendine zaman ayırmayı unutma; meditasyon veya doğada vakit geçirmek seni yenileyebilir. Duygusal konularda ise, açık ve dürüst bir iletişim sağlaman önemli. İçindeki gelişimi dışa vurmak için fırsatları değerlendirmekten çekinme. Kendinle barışık olmak, çevrendekilere de daha olumlu bir enerji vermeni sağlayacak.
Denge ve uyum arayışın bu dönemde ön plana çıkıyor. Sosyal ilişkilerdeki dinamikler seni daha da etkileyecek. İletişimdeki incelikler, karşılaştığın sorunları kolayca aşmanı sağlayacak. Ancak, başkalarının beklentileri seni zorlayabilir. Sadece kendi isteklerine odaklanmak, iç huzurunu bulmanı kolaylaştıracak. Sanatsal yönlerin ortaya çıkacak; yaratıcı projeler için harika bir zaman. Kalbinin sesine kulak vermeli ve içsel duygularını ifade etmelisin. İlişkilerdeki karmaşık durumları çözmek için yapıcı bir yaklaşım benimsemek, aradığın dengeyi bulmana yardımcı olacak. Sabırlı ol, her şeyin yoluna girdiğini göreceksin.
Duygusal derinliklerinle yüzleşme zamanı. İçsel zindeliğini sağlamak için kendine alan yaratmalısın. Duyguların yoğun bir şekilde ortaya çıkabilir; bu durum, çevrendekilerle olan ilişkilerini derinleştirirken, aynı zamanda gizli kalmış hislerinle yüzleşmene de olanak tanıyacak. İçsel muhasebe yaparken, geçmişteki hatalarını gözden geçirip yeniden değerlendirmek önem kazanıyor. Merak ettiğin konularda cesur sorular sormak ve kararlar almak için uygun bir dönemdesin. İletişimde samimiyet ve açıklık, güven ilişkilerini pekiştirebilir. Kendini daha özgür bir şekilde ifade etme fırsatın oluşacak. Geçmişteki deneyimlerinden ders alarak, geleceğe dair daha sağlam adımlar atabilirsin.Finansal konularla ilgili dikkatli olman gerekebilir; harcamalarını kontrol altında tutmak, beklenmedik durumlara karşı hazırlıklı olmanı sağlayacak. Kendi içindeki güç ve kararlılığı kullanarak, yaşamına yön verebilir, hedeflerine ulaşmanda önemli adımlar atabilirsin. Aşk hayatında tutku dolu anlar seni bekliyor; duygusal bir bağ hissettiğin birisiyle derinleşen bir bağ oluşturabilirsin.
Macera arayışın bu gün daha da belirginleşecek. Cesaretin, yeni fırsatlarla karşılaşmanı sağlayacak. Yalnız kalmayı sevmiyorsun; sosyal etkileşimler, ruh halini aydınlatacak. Özellikle arkadaşlarınla yapılan planlar, keyif verici sürprizlerle dolu olabilir. Ancak, ani değişimlere açık olmalısın; belki de planların bir anda değişebilir. Duygusal ilişkilerde ise içtenliğin seni öne çıkaracak, iletişimini güçlendirebilirsin. Ama dikkatli ol, aşırı iyimserlik bazı durumları göz ardı etmene yol açabilir. Bugün, özgürlüğünü hisset ve korkusuzca hayal ettiğin şeyler için adımlar at. Doğa, yeni fikirler ve ilham kaynağı olarak karşına çıkabilir, bu fırsatı değerlendir. Yaratıcılığını ortaya çıkaracak aktivitelerle meşgul olmak, ruhuna iyi gelecek.
Kararlılığı ve disiplin duygusunu derinlemesine hissedeceğin bir dönemdesin. Hedeflerine ulaşma konusunda içsel bir motivasyonla dolup taşacaksın. Gökyüzündeki etkiler, sana yeni fırsatlar sunacak, bu nedenle kendine güvenerek adım atmalısın. İş ve kariyer alanında ilerleme kaydetme potansiyelin oldukça yüksek. Bugün, uzun süredir ertelediğin projelere el atma veya yeni bir işbirliği yapmak için uygun bir zaman. İletişim becerilerin artarken, sosyal bağlantıların da güçlenecek.Duygusal ilişkilerde bazı geçmiş meseleler su yüzüne çıkabilir. Bu durum, içgörülerini geliştirmen ve ilişkilerini güçlendirmen için bir fırsat olacak. Sevdiklerinle açık ve dürüst bir iletişim kurman, kalp yaralarını iyileştirmen adına önemli. Kendi sınırlarını belirlemeye yönelik içsel bir yolculuğa çıkabilirsin, bu da sana sağlıklı ilişkiler kurma konusunda yeni perspektifler kazandıracak. Kendine biraz mola vermek, ruhsal ve fiziksel sağlığın için hayati öneme sahip. Yürüyüş yapmak, hayatına daha fazla hareket katmak için harika bir gün. Zihnini ferahlatacak aktivitelerde bulunarak enerjini dengeleyebilirsin. Sakinleşmek ve iç huzuru bulmak için zaman ayırmayı unutma.
Sosyal etkileşimlerin ön planda olduğu, yeni bağlantılar kurabileceğin bir dönemdesin. Düşünce yapının özgünlüğü, çevrendekiler üzerinde etkileyici bir iz bırakacak. Yaratıcılığını sergileyebileceğin projelere yönelebilirsin; bu, senin için tazelenme ve yenilik hissi verecek. İçsel dünyanda bazı derin sorgulamalar yapabilirsin. Duygusal ilişkilerinde ise empati yeteneğin öne çıkacak; başkalarının hislerine duyarlılık göstererek güçlü bağlar inşa etmek mümkün. Farklı bakış açıları seni heyecanlandırabilir; bu yüzden yeni deneyimlere açık olman yararına olacak. Unutma, kalp sesini dinleyerek ilerlemek, sana en doğru yolu gösterecek.
Duyguların derinliklerinde dolanan Balık, bugün içsel huzur arayışında olağanüstü bir çaba içinde olacak. Yoğun bir empati kapasitesine sahip olduğun için başkalarının hislerine duyduğun hassasiyet, belki de gerektiğinden fazla canını sıkabilir. Arkadaşlarından ya da yakınlarından biri, duygusal destek arayışında olabilir; ona göstereceğin anlayış sayesinde ilişkilerin derinleşecektir. Kendini yaratıcı faaliyetlere yönlendirmen, ruh halini dengelemene yardımcı olacaktır. Sanatsal bir ifade biçimi, zihnindeki karmaşayı azaltırken, huzurlu bir kaçış alanı olarak işlev görecektir. İç sesine kulak vermek için meditasyon veya doğada zaman geçirmek iyi bir seçenek olabilir. Duygusal anlamda biraz savunmasız hissedebilirsin; bu durumda kendine nazik davranmak önemlidir. Gün sonunda düzenli bir değerlendirme yapmak, hislerini anlamlandırmana olanak tanıyacak. Kendi iç yolculuğuna odaklanarak, aslında ne aradığını keşfetme fırsatını yakalayabilirsin.