1
Tilda Tezman, çocukluğundan bu yana ilgi duyduğu tiyatroya tutkuyla bağlanmış. Öyle ki yıllardır tüm seyahatlerinin rotasını, hep görmek istediği oyunların sahne takvimine göre ayarlamış. Tabii bu deneyimlerini de tiyatroseverlerle paylaşmayı ihmal etmemiş. Tilda Tezman ilk kitabı ‘Oyunname’nin ardından okurlarıyla bu kez İnkılap Yayınları’ndan çıkardığı ‘Oyunname II’ ile buluştu. Yeni kitabının 2012 ile 2020 yılları arasında dünyanın dört bir yanında izlediği oyunlarla ilgili yazılarından oluştuğunu belirten Tilda Tezman ile hem tiyatroyu hem de kitabını konuştuk…
‘PANDEMİDE BOŞ DURMADIM’
■ Tiyatro neler kattı yaşamınıza?
Tiyatro ışığı ve sevdası çocukluğumdan bu yana yaşamımı aydınlatıyor ve beni besliyor. Tiyatronun şiiri, imgeleri, fısıltıları, maskları, gölgeleri, alkışları, sihri… Hepsi bir arada bana hayal kurmayı ve yaşamı sorgulamayı öğretti. Benim için tiyatro zamansız ve evrensel bir mucize. Sonu olmayan bayramlar tadında bir yolculuk. Hayat devam ettikçe de tiyatro tutkum adına benim için perde hiç kapanmayacak.
Kitapta sahne sanatları alanındaki birikimler ve kritiklere, sade bir üslup ve oyunlara ait ilham veren fotoğraflar eşlik ediyor.
■ Hayatı sanatla iç içe yaşayan biri olarak salgın sizi nasıl etkiledi?
Kapandığımız kabus dolu bir yıldı. Sevdiklerimizden ayrı düşmenin yanında, hayatımızın her alanda kısıtlanması hepimiz için büyük kayıplara ve yıkımlara neden oldu. Bu dönemi bütün kötülüklerinin yanında iyi bir amaca çevirmek için boş durmadım Oyunname II kitabımı derledim ve tiyatroseverlerle buluşturabildim.
■ Pandemiden en çok zarar gören sanat dallarından biri de tiyatro oldu. Bu konuda neler söylemek istersiniz?
Geçtiğimiz yıl, hayatın her alanında olduğu gibi tiyatro için de kötü bir yıl oldu. Hâlâ tiyatroların, operaların, dans, bale gösterilerinin kapalı olması, bu sektörde çalışanlar için büyük bir yıkım oldu. Sadece bu sektörün yaratıcıları için değil, tüm sanatseverler için de yeni oyunlara, gösterilere ulaşamamak büyük bir eksiklik. İnanıyorum ki, bu zor pandemi döneminin yaralarını sanatçılar ve seyirciler el ele saracak. En kısa zamanda göz göze, oyuncu–seyirci iş birliği ile bu kara günlerin üstesinden gelinecek ve açılacak eski-yeni salonlardan yine alkış sesleri kesilmeyecek.
MEKTUPLARI KİTAP OLDU
■ İlk kitabınız Oyunname’nin çıkış öyküsü nedir?
Ben tiyatro ile çok küçük yaşlarda tanıştım ve büyüsüne kapıldım. Çocukluğumdan itibaren izlediğim oyunlar üstüne notlar alırdım, bir tür mektup diyebiliriz. Özellikle yurtdışında izlediğim oyunlar hakkında yazdığım bu mektuplardan da “Oyunname” ortaya çıktı. Kitaplarımdaki her yazı benim o oyunlarda geçirdiğim 2-3 saatin hatıra defteridir. Meraklıları için aynı zamanda dünya tiyatrosunun değişim sürecine de ışık tutar.
■ Oyunname II nasıl oluştu?
İkinci kitabımı derlemeye başladığımda aklımda tek bir yol haritası vardı: O da tiyatronun bir ifade özgürlüğü platformu olduğunun altını kalın çizgilerle çizmekti. Bu amaçla bir seçki oluşturdum. İlk kitabımdan sonra izlediğim yüzlerce performans arasından her alandan ifade özgürlüğüne vurgu yapan 70’e yakın oyunu derledim. Çok değil, yaşadığımız yüzyılın son 20 yılına hızlı bir bakış atsak, dünyadaki toplumsal ve siyasi çalkantılar, farklı cinsel kimliklere sahip bireylerin varoluş mücadeleleri, cinsiyet ve ırk eşitliği söylemleriyle bile başımız dönebilir. Bütün bunlardan tiyatro da etkilendi ve cesur duruşuyla bütün bu değişimleri özgürce sahnelerinde sergiledi ve sergilemeye devam ediyor. Dünyadaki politik değişimleri, farklı kimlikleri, değişik cinsel tercihleri, otizmi, kadına şiddeti, varoluş sancılarını, doğaya saygıyı benzersiz yorumlarla sahneleyen oyunlardan oluşuyor kitabım.
Tilda Tezman
‘3 BİNİN ÜSTÜNDE OYUN İZLEDİM’
■ Bugüne kadar kaç oyun izlediniz?
Elli yıla yaklaşan bir sürede, kesintisiz bir tiyatro izleyicisi olarak gururla söylemek isterim ki üç binin üstünde oyun izledim.
■ Türk tiyatrosunu dünya tiyatrolarıyla mukayese etmenizi istesem…
Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de tiyatro dönüşüyor. Tiyatroya daha modern bir yorum getirme çabaları var. Farklı disiplinlerle harmanlanıyor tiyatro; müzik, dans, dijital sanatlarla desteklenen oyunlar, güncel bir dil ve farklı bakış açıları ile sahnelenen dünya klasiklerinin modern yorumları olağanüstü performanslarla sergileniyor. Sonuçta değişim kaçınılmaz. Ayrıca büyük ve ödenekli tiyatroların yanında daha küçük ölçekli cep tiyatroları veya oda tiyatroları yükselişte. Bu da çeşitliliğe ve daha cesur bir dünyaya doğru ilerlememizi sağlayacak en önemli gelişmeler arasında bence…
■ Yeni projeleriniz var mı?
Ben büyük bir sinemaseverim aynı zamanda. New York Film Akademisi’nde eğitim gördüm. Sık sık yeni gelen senaryoları okuyorum ve kafa yoruyorum. Sevgili dostum yönetmen Abdullah Oğuz’la bir proje üzerine hummalı bir şekilde çalışıyoruz; en kısa zamanda bu projemizi hayata geçirmeyi hedefliyoruz.
Bugün enerji dolu bir gün seni bekliyor. Ateş elementinin getirdiği coşku, iş ve sosyal alanlarda kendini ön plana çıkarmana yardımcı olacak. Cesaretin ve kararlılığın, etrafındaki insanları etkileyecek. Yeni projelere adım atmak için mükemmel bir zaman. İçsel motivasyonu yüksek tutarak, belirlediğin hedeflere odaklanmalısın. İletişimde açık ve net olma yeteneğin, bazı sorunları çözmene yardımcı olabilir. Duygusal ve sosyal ilişkilerde samimi bir yaklaşım sergilemek, beklenmedik kazançlar sağlayabilir. Ancak, sabırsız tavırlarından kaçınmak, seni olumlu bir bakış açısıyla destekleyecektir. Fırsatlar kapıda, harekete geçme zamanı!
Bugün, huzur arayışında olabilirsin. Duygusal denge ve güven arayışın ön planda. Ailevi konular ve ev içindeki ilişkilerinde sakin bir atmosfer oluşturma isteği dikkat çekiyor. İletişimde netlik sağlamak, ilişkilerini güçlendirebilir. Mali konularda kararlı adımlar atmak için uygun bir zaman. Gelecek planların için cesur ve kararlı olmalısın. Sosyal çevrenle kurduğun bağları beslemek, sana mutluluk getirecektir. Kendine zaman ayırmayı ihmal etme; doğayla baş başa kalmak, ruhsal dinginliğini artırabilir. Her adımında kendine güvenerek ilerlemen önemli.
İkizler, zihinsel merakın zirveye çıkacağı bir gün seni bekliyor. İletişim kurma yeteneğin ve sosyal becerilerin, etrafındaki insanları etkileyebilir. Fikirlerinle ilham kaynağı olabilirsin. Eski arkadaşlarla yeniden bağlantı kurmak ya da yeni insanlarla tanışmak için harika bir zaman. İkna kabiliyetin güçlü; bu, istediğin her şeyi hedeflerine taşıyabilme potansiyeline sahip olduğunu gösteriyor.Aynı zamanda duygusal dünyanda da hareketlilik hissedileceği bir dönemdesin. Duygularını ifade etmekte zorlanabilirsin, ancak içsel duygularınla yüzleşmek, sana rahatlık getirebilir. Yaratıcılığın, özellikle sanatsal veya edebi projelerde ortaya çıkacak. Hareketli bir gün geçirebilir, çeşitli etkinliklere katılabilirsin. Zihninin en aktif dönemlerinden birindesin; bu nedenle, düşündüğün her şeyi not almayı unutma.
Duygusal derinliğin bugünlerde daha da belirginleşiyor. Sevdiklerinle bağlarını güçlendirmek, onları anladığını ve önemsediğini hissettirmen için mükemmel bir zaman. Ailevi meseleler gündeme gelebilir, geçmişte bıraktığın konularla yüzleşmek zorunda kalabilirsin. Kendini ifade etme, duygularını açığa çıkarma arzun artıyor; bu nedenle sadece kendin için değil, başkalarıyla kurduğun bağlantılarda da samimiyet ve açıklık büyük önem taşıyor.İş ortamında biraz daha dikkatli olman gerekebilir. Başkalarıyla olan iletişiminde yanlış anlaşılmalar yaşanabilir, bu nedenle söylediklerine dikkat et. Ancak bu, bir yandan da takım çalışmasına olan yeteneğini sergileme fırsatı sunuyor. Gözlem yeteneğini kullanarak, çevrendekilerin ihtiyaçlarını kolaylıkla anlayabilir ve onların hayatlarına olumlu bir katkıda bulunabilirsin.Aşk hayatında ise yoğun hisler ve romantizm ön planda. Partnerinle arandaki bağı derinleştirmek ve huzurlu anlar yaşamak için harika bir gün. Yeni bir başlangıç yapmak ya da ilişkini yeniden sorgulamak için uygun bir zaman dilimi. Unutma ki, duygusal güvenliğini sağlamak, bu süreçte sana çok şey katacak.Ancak bütün bu yoğun duygular arasında kendine de zaman ayırmayı unutmamalısın. İçsel huzurunu sağlamak, zihnini dinlendirmek ve kendi ihtiyaçlarını karşılamak, genel mutluluğunu artıracak. Kendinle barışık olmak, etrafındaki insanlara da pozitif bir etki yaratacaktır.
Bugün içindeki liderlik ve yaratıcılık alevleniyor. Kendini ifade etme arzun artıyor; bu, sanatsal projelere yönelmek için mükemmel bir zaman. Sosyal çevrende dikkat çekmek, ilgi odağı olmak senin için doğal bir eğilim. Ancak unutma ki, alçakgönüllülüğün gücünü kullanmak, başkalarıyla olan ilişkilerini derinleştirir. Aşk hayatında, partnerine karşı ilgini ve naif duygularını ortaya koymaktan çekinme. Fakat dikkat et, egonun seni yönlendirmesine izin verme. Sağlık açısından, enerjini ve heyecanını dengede tutman önemli; açık hava aktiviteleriyle ruhsal dengeyi koruyabilirsin. Bugün kendine zaman ayırmak, içsel enerji ve motivasyonunu artıracak.
Gün, detaylara odaklanman için mükemmel bir fırsat sunuyor. Hayatındaki küçük ama önemli şeylere dikkat etme zamanı. İş veya kişisel alanında organize olma arzunu gerçekleştirebilir, projelerini süratle hayata geçirebilirsin. Etrafındaki insanlara karşı ince düşünceli yaklaşımı, ilişkilerini güçlendirecek. Fakat aşırı mükemmeliyetçilik seni bazı zorlayıcı durumlarla karşı karşıya bırakabilir; bu nedenle biraz esnek olmaya çalışmak faydalı olabilir. İçsel huzuru sağlamak için doğayla bütünleşmek veya meditasyon gibi aktivitelere yönelmek iyi gelecek. Sağlığını ihmal etme; dengeli beslenmeye ve yeterince dinlenmeye özen göstermelisin. önemli bir mesele gündeme gelebilir ve bu durumla başa çıkarken analitik zihnini kullanman gerekecek. Duygusal açıdan kendini ifade etme fırsatın olacak, yapıcı iletişim kurarak kalbini hafifletebilirsin.
İlişkilerde uyum arayışın öne çıkıyor. Sosyal çevrende yeni bağlantılar kurmak, beklenmedik fırsatlar yaratmanı sağlayabilir. Karşıt fikirlerle karşılaşabilirsin; bu, öncelikle bakış açını genişletmene yardımcı olacak. Kendini ifade etmekte zorlandığın anlar yaşanabilir; bu nedenle hislerini açıklıkla paylaşmak, başkalarıyla olan iletişimini güçlendirebilir. Sanat ve estetik konularında ilham verici deneyimler yaşayabilirsin, yaratıcılığını ortaya koyma imkanı bulabilirsin. Duygusal olarak denge arayışında, sana huzur veren şeylere yönelmek faydalı olacak. Unutma, ilişkilerde dengeyi sağlamak için gerektiğinde fedakarlık yapman da önemli.
Tutkulu ve derin düşünceli bir gün seni bekliyor. Duyguların yoğunlaşacak, içsel bir yolculuğa çıkmaya ihtiyacın olacak. Kalbinin sesini dinlemek, ruhsal anlamda kendini yenilemeni sağlayabilir. Çevrendeki insanlarla olan iletişimine dikkat et, zira gizli saklı duyguların açığa çıkabilir. İkili ilişkilerde tutku ve samimiyet ön planda olacak, ancak kıskançlık ve sahiplenme duygularını kontrol altında tutmalısın. İş veya kariyer alanında yeni fırsatlar kapıda, bunları değerlendirmek için cesur adımlar atabilirsin. Kendi içsel gücüne güvenerek, seni destekleyen insanlarla bir araya gelmek, projelerine ivme kazandıracak. Unutma ki karanlıkta gizli ışıklar bulunur; içsel keşiflerin sana yeni bir perspektif kazandırabilir.
Serbest ruhun ve macera aşkın, yeni olanaklarla dolu bir gündesin. Hayatına heyecan katacak fırsatlar karşına çıkabilir. Yaratıcılığın, sana ilham veren yeni projelere yönelmeni sağlayacak. Sosyal çevrendeki insanlarla iletişimin güçleniyor; arkadaşlarınla keyifli anlar paylaşabilir, yeni tanışmalarla zenginleşebilirsin. İçsel dengeni bulduğun bu dönemde, duygusal olarak kendini daha özgür hissedeceksin. Geleceğe dair düşüncelerinde cesur adımlar atma isteği seni yönlendirebilir; içsel sesini dinlemekten çekinme. Belki de uluslararası konular veya uzak yolculuklar, ilgini çekecek ve zihninde yeni ufuklar açacak. Hayat sana sunduğu sürprizleri kucakla ve cesaretle ilerlemeye devam et.
Bugün disiplin ve kararlılık ön planda. Hedeflerine odaklanmak için harika bir zaman. İçsel sesine kulak vererek hayatındaki değişiklikleri daha rahat kabul edebilirsin. İş veya kariyerle ilgili önemli gelişmeler kapıda; yeni fırsatlar karşına çıkabilir. Duygusal olarak kendini biraz yalnız hissedebilirsin, ancak bu süreçte çevrendeki insanlarla bağlantı kurmaya özen göster. Sağlık konusuna dikkat et; stres yönetimi sana iyi gelecek. Uzun vadeli planlar yapmak için ideal bir gün; hedeflerini netleştir ve adım atmaktan çekinme. Bağlı olduğun insanlarla olan ilişkilerini güçlendir. Koşullar ne olursa olsun, kararlı adımlar atmaya devam et!
Sosyal ilişkilerde hareketlilik ön planda; yeni insanlarla tanışabilir, çevrende oluşan dinamiklerden faydalanabilirsin. Bugün özgürlüğüne düşkünlüğün aynı zamanda bağlayıcı ilişkilere yönelmeni de sağlayabilir. İçsel motivasyonun artacak, yenilikçi fikirlerinle dikkat çekebilirsin. Bazı projelerini hayata geçirme yolunda ilk adımları atmak için uygun bir zaman. Ancak, duygusal paylaşımlarında dikkatli olmalısın; ani tepkilerinden kaçınarak kalp kırıcı durumlar yaratmamaya özen göster. Hedeflerine odaklan ve samimi bir şekilde iletişim kur. Kendine olan güvenin, zorlukların üstesinden gelmende sana büyük yardımcı olacak.
Duygusal derinlikler, içsel arayışlar ve sezgisel güçler ön planda. Bugün, içsel hislerine güvenerek önemli kararlar alabilirsin. Hayal gücün oldukça güçlü; sanatsal projelere veya yaratıcı çalışmalara yönelmek için harika bir zaman. İlişkilerde empati göstermek, sorunların üstesinden gelmene yardımcı olacak. Duygusal bağlar güçlenebilir, sevginin ve anlayışın dili sayesinde çevrendekilerle daha derin bir bağ kurabilirsin. Kendini ifade ederken içtenliğini korumak, iletişimin akışını hızlandıracak. Ancak, sınırlarını korumayı unutma; başkalarının beklentileri seni yıpratabilir. Biraz kendine zaman ayırmak, ruhsal dengenin sağlanmasına yardımcı olacak. Şans ve fırsatlar, kendi iç yolculuğunu tamamladığında karşına çıkacak; sabırlı ol.
