1
Gençlik yıllarında satranca bir süre kafayı takmış, Tepebaşı’ndaki Satranç Derneği’ne ara ara gidip, bir kaç turnuvaya katılmış biri olarak “The Queen’s Gambit”in beni özellikle cezbettiğini saklayacak değilim. Ama ilk yaptığım şey satrancı konu alan (ya da içinde satranç geçen) tüm film ve dizilere uyguladığım basit bir testti. Şöyle; satranca dair ilk öğrendiğim şeylerden biri tahtanın başına oturduğunuzda sağ alt köşedeki karenin beyaz olması gerektiğidir. Ve inanır mısınız bu ayrıntıyı öyle herkes bilmez ve izlediğim sayısız film ve dizide bu test çoğunlukla o dizi ya da filmi çekenlerin satrançla olan alakalarının ve satranca dair bilgilerinin gerçek bir göstergesi olmuştur. O kadar çok yanlış yakaladım ki geçen yıllar boyunca, bazı filmlerden soğuduğumu bile hatırlıyorum sırf bu yüzden. Ve fakat “The Queen’s Gambit”in 7 bölümü boyunca hemen her sahnede uyguladığım bu test bir kez bile yanlış çıkmadı ve bu da benim diziyi ayrıca sevmeme ve en azından işin bu kısmıyla ilgilenen kişi ya da kişileri özel olarak takdir etmeme sebep oldu. Bunu bir kenara koyalım öncelikle.
Satranç meraklıları bana katılacaktır; kadın satranççı denince akla gelen ilk isim Macar Büyükusta Judit Polgar’dır. 15 yaşında Büyükusta ünvanını alarak o zaman için bir rekora imza atan (ki bir önceki rekor Amerikan satrancının en büyük efsanesi Bobby Fischer’a aitti) ve aralarında Kasparov, Karpov, Spassky, Carlsen, Anand gibi isimlerin de olduğu birçok şampiyonu yenme başarısı gösteren Judit Polgar Netflix dizisi “The Queen’s Gambit” için bir ilham kaynağı mıdır diye merak etmedim değil açıkçası, ama dizinin uyarlandığı roman 1983’te yayımlanmış olduğu için bu ihtimali hemen bıraktım bir kenara, zira Polgar Büyükusta olduğunda 1991 yılıydı ve roman çıkalı yıllar olmuştu. Zaten romanın yazarı Walter Tevis de ilham kaynaklarının Bobby Fischer, Boris Spassky ve Anatoli Karpov gibi isimler olduğunu açıklamıştı romanın önsözünde. Bu arada şunu da hemen not olarak düşeyim, Tevis 1984 yılında, yani romanın yayımlanışından bir yıl kadar sonra hayata veda etmiş, 56 yaşında. Ayrıca bilmeyenler için ekleyeyim, Walter Tevis başrolünü Paul Newman’ın üstlendiği “The Hustler” (ki bu da bilardo sporu üzerine yapılmış en etkileyici filmlerdendir) ve devamı niteliğindeki “The Color of Money” (bunda da Paul Newman başrolü Tom Cruise ile paylaşmıştı) filmlerinin kaynak romanlarının da yazarı. Tevis’in sinemaya uyarlanan bir diğer romanının da “The Man Who Fell to Earth” olduğunu söylersem belki kafanızda daha bütünlüklü bir portre oluşur.
Deha ve bağımlılık ikilisi üzerine çokça kafa yorduğu belli olan Walter Tevis’in aynı adlı romanından uyarlanan “The Queen’s Gambit” küçük yaşta yetimhaneye verilen ve buradaki hademeden 9 yaşında satranç öğrenen Beth Harmon’ın hikâyesini anlatıyor. Tevis’in romanı yazarken önemli ilham kaynaklarından biri olan Bobby Fischer ve onun 1972’de Dünya Şampiyonluğu için Rus satranççı Boris Spassky ile yaptığı Dünya Satranç Şampiyonluğu ünvan maçı tarihteki en heyecan verici gerçek hikayelerden biridir şüphesiz. “The Queen’s Gambit” gerçi 50’li ve 60’lı yılları konu ediniyor ve elbette soğuk savaş zamanı olduğu için bu politik atmosfer de kendini alttan alta hissettiriyor. Fischer da bilindiği gibi soğuk savaşın etkisinden pek çıkamamış, akli dengesi gitgide bozulduğu gibi satrançta ona büyük zaferler getiren deha düzeyindeki zekası bir süre sonra akılalmaz komplo teorileri üretmeye başlamıştı. Neyse ki “The Queen’s Gambit” işin bu yanını çok fazla vurgulamak yerine daha çok bağımılık meselesi üzerine yoğunlaşmış ve çok daha doğru bir yaklaşımla merkeze bir kadını koyarak tüm hikayeye farklı bir ton kazandırmış. Özellikle romanın yazıldığı yıllarda ve öncesinde satrançta kadınların neredeyse hiç ciddiye alınmadığı düşünülürse Tevis’in herhangi bir erkek satranççı yerine Beth Harmon gibi kadın bir karakteri kahramanlaştırması o gün olduğu kadar bugün de son derece anlamlı. 90’lardan bu yana Judit Polgar önüne gelen erkek satranç ustasını yenerek cinsiyet eşitsizliği meselesini en azından satranç sporunda yerle bir etti belki ama başka birçok alanda bu eşitsizlik sürüyor ve böylesi ilham verici kahramanlara hala ihtiyaç var. Bu anlamda satrancı yeniden sevdiren kadın olarak gündeme gelen Beth Harmon birçok genç kadını ve erkeği bu spora yöneltecektir ve satranç muhtemelen yeni bir popülerlik kazanacaktır diye düşünüyorum.
Bert Harmon’ın satrançla tanıştığı yıllarda hemen hemen eşzamanlı olarak ilaç bağımlılığı edinmesi (kaldığı yetimhanede ona verilen haplarla başlayan bir alışkanlık) ve sonrasında alkol bağımlılığı ile bunu iyice ilerletmesi aslında dizinin ana çatışmasını oluşturuyor. Çok küçük yaşta annesini kaybeden Beth yetimhaneden sonra bir ailenin yanına evlatlık olarak verilir tüm enerjisini satranca vermeye başlar. Önce katıldığı okul turnuvasını kazanır ve ardından eyalet çapında bir şampiyonluk elde eder. Bu aşamada onun bu yeteneğini ve bu yeteneğin maddi kazanç boyutunu gören üvey annesi menajerliğini üstlenecek ve genç kızı birçok turnuvaya sokacaktır. Beth Harmon artık ABD çapında ünlenmiştir ve tek hedefi dünyanın en büyük satranç ustası olarak kabul edilen Rus (ya da Sovyet, tarih algınıza göre değişir) satranç şampiyonu Vasily Borgov’u alt etmektir. Toplam 7 bölümlük bir mini dizi olan (yani devamı gelmeyecek, boşuna heveslenmeyelim) “The Queen’s Gambit” dünya şampiyonluğu ünvan maçının yapılacağı gün başlıyor ve zamanda geri dönerek Beth’in çocukluğundan itibaren tüm hikayeyi kronolojik olarak anlatıyor. Dizinin işçiliği (sanat yönetimi ve yapım tasarımıyla dönem atmosferini yaratmadaki ustalığı) birinci sınıf doğrusu ve Tevis’in romanını senaryolaştırarak dizinin yönetmenliğini de üstlenen Scott Frank’in her iki alandaki mahareti de yadsınacak gibi değil. Tüm bunlara Beth Harmon’a can veren Anya Taylor-Joy’un müthiş performansı da eklenince ortaya tüm dünyada izleyicilerin favorisi olan bir iş çıkmış.
İster feminist bir okuma yapın isterseniz de bireyin kendi trajik varoluşunun üstesinden gelmek için verdiği mücadelenin bir izdüşümü olarak yorumlayın; “The Queen’s Gambit” hem ele aldığı meseleyi farklı boyutlarıyla izleyiciye sunan hem de bunun gerilimi, entrikası, duygusal iniş çıkışları gibi unsurlarını gerekli dozlarla veren birinci sınıf bir izlence. Bir oturuşta bitirmek de mümkün elbette ama biraz tadını çıkararak, arada bir kaç parti satranç oynayarak ve dizide adı geçen büyük satranç efsaneleri hakkında okumalar yaparak izlemek sanki çok daha keyifli olur, bizden söylemesi.
Bugün, içsel enerjin yüksek ve çevrendekilere liderlik etme isteği içerisinde olabilirsin. Eğlenceli faaliyetlere katılmak ve yeni insanlarla tanışmak için mükemmel bir zaman. Cesaretin, seni zorlandığın durumların üstesinden gelmekte güçlendirecek. Ancak, düşünmeden hareket etmemeye dikkat et, aceleci kararlar alabilir ve sonradan pişman olabilirsin. İlişkilerinde açık ve dürüst olman, başkalarıyla olan bağlarını güçlendirecek. Hayatındaki değişimlere karşı açık ol. Taze bir bakış açısı, yeni fırsatların kapısını aralayabilir. Enerjini doğru yönlendirmek, gününü daha verimli geçirmeni sağlayacak. Kendinle barışık ol ve iç sesini dinle!
Bugün kendinizi oldukça kararlı ve güçlü hissedeceksiniz. İçsel huzurunuz, çevrenizdekilere de yansıyacak. Maddi konularda beklenmedik fırsatlarla karşılaşabilirsiniz; akıllıca değerlendirmek önemli. İlişkilerde ise sıcak ve samimi bir iletişim kurma isteği ön plana çıkacak. Sevdiğiniz insanlarla vakit geçirebilir, kalp bağlarını daha da derinleştirebilirsiniz. Kendinize odaklanmak, ruhsal anlamda güçlenmenizi sağlayacak. Sanat ya da yaratıcılıkla ilgili bir aktivite, sizde yeni kapılar açabilir. Duygusal derinliklere inme isteğiniz, bazı görünmez engellerle karşılaşmanıza neden olabilir; bu nedenle iç sesinizi dinlemekte fayda var. Kendinize güvenin ve akışa bırakın.
sık sık fikir değiştirme eğiliminde olabilirsin. Bu, bazı insanlarla anlaşmazlıklara yol açabilir. Hislerini ifade ederken daha dikkatli ve ölçülü olman, iletişimdeki dengenin korunmasına yardımcı olur. Aşk hayatında sürprizler kapıda; belirsizliklerin üstesinden gelmek için açık sözlü olman faydalı olabilir. Kendini ifade etmekten çekinme, bu sayede duygusal bağları güçlendirebilirsin. Genel olarak, yaratıcılığını ortaya koymak için mükemmel bir dönemdesin, bu fırsatı değerlendirmek için papatya tarlasında koşuyor gibi hisset.
Duygusal derinlikler, bugünlerde içsel bir yolculuğa çıkmanıza olanak tanıyor. Sevdiklerinizle olan bağlarınızı güçlendirmek, ruhsal tatmin sağlayacak. Anlık duygusal dalgalanmalar yaşayabilirsiniz; bu, geçmiş anılarınızı yüzeye çıkarabilir. Kendinize nazik davranmayı unutmayın. Evle ilgili konular, belki küçük bir yeniden düzenleme veya bakım, bugünkü enerjinizle uyumlu. Daha önce ertelediğiniz projelere yönelmek, yaratıcılığınızı harekete geçirebilir. Başkalarının ihtiyaçlarına duyarlılığınız, sizi doğal bir destek noktası haline getirecek. Unutmayın, duygusal dengenizi korumak, başkalarına sunacağınız yardımların kalitesini artırır. İçsel sesinize kulak vermek, bugünün en büyük öğretisi olabilir.
Bugün enerjinin zirveye ulaştığı bir gün. Kendini daha yaratıcı ve heyecanlı hissediyorsun. İçinde fırtınalar kopan bir tutku var, bu da seni cesur adımlar atmaya itebilir. Sözlerin ve fikirlerin başkaları üzerinde etkili olabilir; bu yüzden düşüncelerini açıkça ifade etmekten çekinme. Sosyal hayatında ilgi odağı olabileceğin durumlar ortaya çıkacak. Yakın arkadaşlarınla yapacağın sohbetler, seni derinlemesine düşündürebilir. Beklenmedik sürprizlerle karşılaşabilirsin, bu da seni daha da heyecanlandıracak. Fakat dikkat et, aşırı kendine güven kalabalığın içinde kaybolmana neden olabilir. İçsel sesine kulak ver; kendi sınırlarını aşmakla birlikte, başkalarının duygularına da saygı göster. Bugün tüm renklerin bir araya geldiği bir tablo gibi; yüreğinle hissederek bu tabloyu yaratabilirsin. Unutma, senin cesaretin ve kararlılığın, başarılarının temel taşı olacak.
Detaylara verdiğin önemi göz önünde bulundurursak, bu gün hassasiyetin biraz artabilir. Karşılaştığın durumları incelemek ve analiz etmek için harika bir zihin açıklığına sahip olabilirsin. Ancak, mükemmeliyetçi yapın seni bazı gereksiz kaygılara sürükleyebilir. İş yerinde veya günlük yaşamda bir şeyleri düzeltme isteğin, etrafındaki insanların duygularını göz ardı etme riskini doğurabilir. Uzun zamandır üzerinde düşündüğün projelerde yapıcı adımlar atma fırsatın doğabilir. Kendine karşı nazik olmayı unutma, bu günde içsel huzurunu sağlamak için biraz durup nefes almak faydalı olabilir. Sosyal ilişkilerinde samimiyete önem ver, bir arkadaşınla veya sevdiğin birisiyle derin bir sohbet, bağlılığınızı artırabilir. Unutma, içsel dengeni bulmak, çevrendeki karmaşayı daha iyi yönetmene yardımcı olacaktır.
Bugün sosyal ilişkilerin ve iletişim becerilerinin ön planda olduğu bir gün. Çevrendeki insanlarla kuracağın diyaloglar, sana yeni fırsatlar ve projeler sunabilir. Duygusal denge arayışında, kendini ifade etme yollarını keşfetmekte fayda var. Özellikle sanatsal veya estetik konulara yönelmek, içsel huzurunu artırabilir. Ancak, başkalarının düşüncelerine fazla odaklanma riski taşıyabilirsin; kendi isteklerini de göz önünde bulundurmalısın. Kendini rahat hissettiğin ortamlara yönelmek, ruh halini olumlu yönde etkileyecek. Kendi sınırlarını korumayı unutmadan, sevgi ve anlayış dolu bir gün geçirebilirsin.
Sırların derinliğine inmeyi seven bir ruh halindesin. Duygusal yoğunluk, seni bazı kararlara yönlendirebilir. Bugün içsel hislerinle hareket etmen, daha fazla netlik sağlayacak. Kendini yeniden keşfetme fırsatların var; unutulmuş tutkuların, hayallerin ve isteklerin için zaman ayırabilirsin. İletişim kurarken sezgilerine güven, başkalarının niyetlerini anlamakta özel bir yeteneğin var. Duygusal bağların güçlenebilir, samimi paylaşımlar yapma ihtiyacı hissedebilirsin. Ancak, geçmişle yüzleşmekten çekinmemelisin; bu, sana büyük bir liberasyon getirebilir. Basit durumların karmaşık hale gelmesine izin verme; olayları olduğu gibi kabul etmek, seni daha huzurlu kılabilir. Bugün, içsel gücünü artıracak anlar yaşamak mümkündür. Sosyal ilişkilerde dikkatli ol; gizli kalmış hislerin dile gelebilir, bu da seni yeni bağlantılara sürükleyebilir. Hakkında düşündüğün değişim ve dönüşüm yolunda emin adımlarla ilerleyebilirsin.
Yeni başlangıçlara ve maceralara açık bir ruh hali içindesin. İçsel özgürlüğün ve keşfetme arzun seni heyecan verici fırsatlara yönlendirebilir. Yakın çevrenden bazı kişilere ilham katabilir, anlayış ve destek sunarak onların da kendi potansiyellerini keşfetmelerine yardımcı olabilirsin. Sosyal ilişkilerdeki sıcaklığın, seni çekici kılacak ve insanları etrafında toplamana yardımcı olacaktır. Duygusal derinliklere inmeye hazır olabilirsin, bu da bazen beklenmedik yüzleşmelere neden olabilir. Ancak, bu durumlarla başa çıkma yeteneğin, ruhsal ve zihinsel olarak senden bekleneni aşma şansı sunar. Kendini ifade etmeye yönelik fırsatları kaçırmamalısın; yazılı ya da sanatsal projelere yönelerek içsel sesini daha güçlü bir şekilde duyurabilirsin. Sınırlarını zorlamaktan çekinme, bu süreç sana büyüme ve gelişme şansı sağlayacak.
Kararlılığın ve disiplini, seni hedeflerine bir adım daha yaklaştıracak. Bugün, sorumluluklarını yerine getirirken içsel bir tatmin duygusu bulacaksın. İş ortamında, otorite figürleriyle olan ilişkilerin özel bir önem taşıyacak; saygı ve güven, işbirliğinizi güçlendirecek. İş projelerine olan yaklaşımında yenilikçi fikirlerinle fark yaratabilirsin. Kişisel yaşamında yakın ilişkilerde ise, samimi iletişimler kurmak sana iyi gelecek. Sevgi dolu anların yanı sıra, geçmişle olan hesaplaşmalarını yapma fırsatın olacak; bu, sana ruhsal bir hafiflik getirecek. Duygusal zekânı kullanarak çatışmalardan kaçınabilir, daha derin bir anlayış geliştirebilirsin. Sağlığına dikkat et, bedenine gereken özeni göster. Günün sonunda, huzurlu bir ruh hali seni bekliyor.
Bugün, içindeki yenilik ve özgürlük arzusunun daha da belirginleşeceği bir gün. Sanat ve yaratıcılık alanında yeni fikirler aklını meşgul edebilir. Farklı düşünme yeteneğinle çevrendekileri etkilemek için harika bir zaman. Sosyal çevrende güçlü bağlantılar kurma fırsatı var; insanlarla derin ve anlamlı sohbetler yapabilirsin. Toplumsal konulardaki duyarlılığın ön plana çıkıyor, bu sebeple adalet ve eşitlik için bir şeyler yapmak isteyebilirsin. Kendini ifade etme şeklin, başkalarına ilham verebilir. Yine de, kişisel alanına saygı duyan insanlarla zaman geçirmek, içsel huzurunu artırman için önemli olacak. Belki biraz yalnız kalmak, düşüncelerini toparlaman için gerekli olabilir. Kendi değerlerine sadık kalmayı unutma; bu dönemde içsel rehberliğine güvenmek, seni doğru yöne yönlendirecek.
Duygusal derinliğin ve sezgisel yeteneklerinin ön planda olacağı bir gün. İçsel hislerin, çevrendeki olaylara karşı daha duyarlı olmanı sağlayacak. Etrafındaki insanlarla kuracağın bağlantılarda merhametin ve empatin çok önemli bir rol oynayacak. Sanatsal ve yaratıcı yönlerin, ilham verici projelere yönelmeni teşvik ederken, ruhsal olarak da kendini yenileyebilirsin. Ancak, sınırlarını korumayı unutma; başkalarının duygularına fazla kaptırmak, kendi duygusal dengenini sarsabilir. Yeni bağlantılara açılmak, sosyal çevreni genişletmek için güzel fırsatlar bulacaksın. Kendini ifade etmekte zorlanıyorsan, sakin bir ortamda yalnız kalmak, düşüncelerini netleştirmene yardımcı olabilir. Kendi ihtiyaçlarını anlamak ve onlara saygı göstermek, bu geçiş döneminde önemli. Unutma, hayallerini gerçeğe dönüştürmek için doğru zaman ve ortamı bulmak da önemli bir adımdır.
