1
New York Üniversitesi’nde Davranış Bilimi ve İstatistik Profesörü olan Selçuk Şirin anne babalara rehberlik eden “Yetişin Çocuklar’ kitabının devamı olan ‘Yetişin Gençler’i birkaç ay önce çıkardı. Şirin, ‘Ergenlikten Yetişkinliğe Geçiş Kılavuzu’ alt başlığında aslında bugün tartışılan Z kuşağı gençlerini daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Başarı hikayesiyle de gençlere örnek olan Şirin, kitapta Ardahan’ın köyünden ODTÜ’ye ve ABD’ye uzanan bilim yolculuğuna da değiniyor. Şirin’e çok tartışılan Z kuşağı gençliğini sordum. Çarpıcı analizler yaptı.
ASLINDA PANDEMI KUŞAĞI…
– Neden herkes Z kuşağı gençliğini tartışıyor?
Kuşakları harfle bir kalıba sokma işi batı toplumlarındaki pazarlamacıların işine yarayan bir çerçeve. Ben gençleri anlamak için bu kavramsallıştırmayı pek kullanmam. Eğer illa bir kuşaktan söz edeceksek pandemi kuşağından söz edebiliriz. Tıpkı 68 Kuşağı, 12 Eylül kuşağı gibi şu an 10’lu ve erken 20’li yaşlarda olanlar gençliklerini ciddi manada ortak ve global bir kırılma anında yaşıyor. Şu an Z kuşağı dediğimiz 1997’den sonra doğanları temsil ediyor. Bu kuşak kendi özgürlüklerine düşkün, yaşanmışlığa yani bireyselliğe önem veriyorlar, kariyer anlamında anlamlı bir tercih peşindeler. Bu kuşak internetin içine doğdu, akıllı telefonlar onlarla aynı yaşta. Bu kuşak aynı zamanda hem refah bakımından hem de eğitim seviyesi bakımından gelmiş geçmiş en ayrıcalıklı kuşak. Bu kuşağın siyasal tercihleri de önceki kuşaklara göre daha bireysel. Geleneksel partilerin, geleneksel mesajların bu kuşağa ulaşması zor.
25 yıldır Amerika ile Türkiye arasında gidip gelerek birçok proje üreten Şirin, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Şimdi de
“Yetişin Gençler” adlı eseriyle karşımızda.
KAPİTALİZMİ KÖKÜNDEN SARSIYOR
– Bu gençlere kapitalizmin oyuncağı benzetmesi yapıldı…
Saçmalık… Gençleri aşağılamak gelmekte olanı anlamamak demektir. Dünya tarihi boyunca gençler her zaman ilerlemeyi temsil etmiştir. O nedenle de gençlik hareketleri hep devrimcidir. O bakımdan Z kuşağı kapitalizmin değil, tam tersine bu kuşak her bakımdan kapitalizmi kökünden sarsan bir kuşak olarak tarihe geçecek. Amerika’da ilk defa bu kuşak sosyalizmi bir tercih olarak çoğunlukla tercih ediyor. Biz yetişkinler bir gezegende yaşadığımız bilincine sahip olamadık ama bu gençler biraz da global sosyal medyanın etkisiyle bu bilincin içine doğdular.
– Yetişin Gençler’de ergenlikten yetişkinliğe geçişi kaleme aldınız. En zor dönem diyebilir miyiz?
Ebeveynler için en zor dönem. Gençler için ise durum biraz yaşadıkları ortama bağlı. Türkiye gibi gençlerine umut vermeyen bir sosyo politik ortamda maalesef bir kuşağı kaybetmekle karşı karşıyayız. Özellikle pandeminin dayattığı ek sorunları da hesaba katarsak Türkiye’nin her şeyi bırakıp gençlerin dertlerine odaklanması gerek. Şu an ülkemizdeki genç kuşak tarihimiz boyunca elimizde olan en kalabalık grup. Bundan sonra nüfus azalıyor, yaşlanıyor. O nedenle ya bu gençleri anlayıp onlara güzel bir gelecek kurmaları için adım atacağız ya da hem bu kuşağı hem de bu yüzyılı kaybedeceğiz. Böylesine aciliyet arzeden bir noktada ben de bu kitabı bir kılavuz olarak kaleme aldım. Amacım hem gençlere hem gençleri dert eden evebeynlere, eğitimcilere ve yöneticilere somut uygulanabilir çözümler sunmak. 10 yaşından 25 yaşına kadar geçen süreçte bir gence nerede nasıl hangi araçlarla yarımcı olunacağını kitapta sunmaya çalıştım.
TEK BAŞINA YETİŞMİYORLAR
– Kitapta gençleri anlamak için ekosistemi anlamak gerek diyorsunuz…
Maalesef bizde bazen çocuk gelişimi bireysel ve zamandan ve mekandan kopuk bir uğraş olarak algılanılıyor. Bu çok eksik bir bakış açısı. Çocuklar tek başına yetişmiyor. Çocuklar bir fanusta yetişmiyor. ‘Bir çocuğu yetiştirmek için bir köy gerek’ atasözünü işte bu yüzden çok seviyorum. Burada köy dediğimiz ekosistem, yani sosyal politik ortam. İşte bu noktada iyi ebeveynliğin ilk kuralı iyi bir yurttaş, bilinçli bir seçmen olmaktır. Çünkü ülkenin gidişatı en çok gençleri etkiliyor. Eğitim politikası, istihdam politikası en çok çocuklarımız etkiliyor. Bütün bunlara karışmadan ben çocuğumu yetiştireceğim demek biraz başını kuma gömmek demek.
YAPILAN ATAMA POLİTİK…
– Boğaziçi’nde yaşananlara yorumunuz nedir?
Çok üzgünüm. Boğaziçi sadece orada okuyanların değil bu ülkenin milli bir değeridir. Orayı hırpalamak, sadece orada okuyan ya da ders verenleri değil tüm ülkeyi yaralar. Bunu sadece itibar olarak söylemiyorum, sofradaki ekmek olarak da söylüyorum. Yapılan atama politik olduğu için bu söylediklerim boşlukta kalacak ama inanın bu atamaya alkış tutanlar da bir gün gelecek faturayı görecek. Bu çağda araştırma geliştirme olmazsa başka ülkelere mahkumsunuz. Araştırma ve geliştirmenin olması için de üniversitelerin özgür ve bağımsız olması gerek. Özgürlük yoksa sefalet vardır. 18 yaşında biat etmekten başka bir şey bilmeyen bir gencin ne kendisine ne ülkesine bir faydası olur.
– Türkiye’deki gençlerin mutsuz olduğuna değinmişsiniz. Bu mutsuzluğun kaynağı nedir?
Son bir yılda elime geçen pekçok araştırmada ortaya çıkan basit bir realite var: Gençlerimizin ezici çoğunluğu sağlıklı ve mutlu bir hayat kurmak için başka bir ülkeye yerleşmek istiyor. Buradaki yükleme dikkat. Başka bir ülkeye gidip okuyup geri gelmek, ya da orada geçici olarak kalmak değil, oraya yerleşmek istiyor. 60’larda Almanya’ya gidenler bile geri gelmek için gidiyordu. 90’larda benim gibi gidenler eğitim alıp gelme hayaliyle gitti. 2020’de ülkenin en iyi yetişmiş gençleri başka bir ülkeye yerleşip bir daha geri gelmek istemiyor. İşte beni umutsuzluğa iten tablo bu. Ne ettik de bu gençler ülkeyi terketmeyi tek çare olarak görüyor? Hepimizin üstünde durması gereken soru budur.
25 yıldır Amerika ile Türkiye arasında gidip gelerek birçok proje üreten Şirin, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Şimdi de “Yetişin Gençler” adlı eseriyle karşımızda.
– Atatürk’ün “Biz her şeyi gençliğe bırakacağız” sözüne dayanarak biz gençlere ne bırakıyoruz?
Gençlerimize ağır bir fatura bırakıyoruz. Bu fatura keşke sadece ekonomik olsaydı. Değil, onlara aynı zamanda kamplara ayrılmış bir toplum bırakıyoruz. O nedenle gençler bu tabloya bakıp umutsuzluğa kapılıyor haklı olarak. Bizim bir an önce kendimize gelip bu tabloyu değiştirmemiz gerek…
– Hayat hikayenizle siz de gençlere rol modelsiniz. Onlara tavsiyeniz neler olur?
Sözünü ettiğimiz bütün bu sorunlar insanların ortaya çıkarttığı bir tablo ve istersek değiştiririz. Bu anlamda ilham vermesi için kitapta idam fermanıyla aranan Mustafa Kemal’in 1919’da Erzurum’da bir gece yarısı arkadaşına hayallerini nasıl tek tek yazdırdığını anlattım. Koşullar zor deyip kenara çekilen hiç kimse tarihte kalıcı bir iz bırakmadı. O nedenle bu kadar kaynak içinde oturup aman koşullar çok kötü kenara çekilelim diyemeyiz. Bu ülkeye her birimizin borcu var. Elimizden gelenin en iyisini yapmak için gayret edecek, özellikle çocuklarımız ve gençler için yaşanır bir ülke kurmanın yollarını arayacağız.
Bugün, içindeki cesareti ve tutkulu ruhu daha da güçlenmiş hissedebilirsin. Yeni fırsatlarla dolu bir gün seni bekliyor, bu nedenle dikkatini onlara yönlendirmekten çekinme. İleriye dönük düşünceler ve hedefler konusunda daha net olmalısın; bu, kararlı adımlar atmanı kolaylaştıracak. Sosyal ilişkilerde, arkadaşların ve sevdiklerinle olan iletişiminde sıcak ve samimi olma isteği baskın olabilir. Ancak, düşüncelerini ve hissettiklerini ifade ederken dikkatli ol; bazı durumlar daha derin bir anlayış gerektirebilir. İş veya yaratıcılık gerektiren konularda ilham bulabilir, ilerlemek için gereken motivasyonu kolaylıkla elde edebilirsin. Fakat, gizli kaygılar ve endişelerle yüzleşmekten kaçma; içsel iyileşme, şifalanma ve güçlenme sürecinin bir parçası. Akşam saatlerinde kendine biraz zaman tanı, ruhsal olarak yenilenmeye ihtiyacın olabilir. Ve unutma, kendi iç güçlü yönlerini tanımak, seni başarıya taşıyan en büyük anahtardır.
Bugün, içsel huzurun ve istikrarın ön planda olduğunu hissedeceksin. Maddi konulardaki kararların, uzun vadede beklentilerinle örtüşebilir. Alohatta olacağın bir iletişim, resmi işler veya finansal konular üzerinde derin etkiler yaratabilir. Gözlem yeteneğini kullanarak çevrendeki fırsatları değerlendirmek, seni daha sağlam adımlar atmaya yönlendirebilir. Sosyal ilişkilerde ise, samimiyetin ön plana çıkacak, dostlarınla olan bağlarını güçlendirme fırsatı bulabilirsin. Kendine dair farkındalığın artarken, yeniliklere açık olman da önem kazanacak. İçinde bulunduğun anı değerlendirmek, ruhsal ve fiziksel olarak tazelenmene yardımcı olacak. Basit şeylerden keyif almak ve hayatın tadını çıkarmak için bir fırsat var.
Bugün zihin ve fikirlerinizin hızla akacağı bir dönemdesiniz. İletişim becerileriniz ön planda, bu sayede çevrenizle etkileşiminiz artacak. Yeni insanlarla tanışabilir, ilginç sohbetler gerçekleştirebilirsiniz. Mekânların enerjisi sizi çekebilir, sosyal etkinliklere katılmak için harika bir zaman. Ancak, dikkatli olmalısınız; dağınık düşüncelerin sizi yönlendirmesine izin vermeyin. Ayrıca, duygusal bağlarınızda samimiyet arayışında olmanız, içsel bir huzur getiriyor. Gözden kaçan detaylara dikkat ederek, dikkatli bir gözlemci olmayı unutmayın. Gelecek planlarınızı netleştirmek için bu enerji dolu günü değerlendirin.
Duygusal derinliğinle çevrendekilere ışık saçıyorsun. İçsel huzurun, sevdiklerinle paylaşılan samimi anlarla besleniyor. Bugün, içsel dünyana dair düşünceler daha belirgin hale gelirken, geçmişle yüzleşmek için uygun bir zaman dilimi içindesin. Anılar, sana yeni perspektifler sunacak. Maddi konulardaki belirsizlikler bir süreliğine dağılabilir; iş birliği yaparak çözüme gidebilirsin. Aşk hayatında, duygusal yakınlık ön planda, sevdiğin kişiyle aranızdaki bağ derinleşiyor. Kalbinin sesine kulak ver, hislerinle hareket ettiğinde kesinlikle doğru yoldasın. Aile ilişkilerinde samimiyetin artıyor. Sıcak ve sevgi dolu bir ortam seni bekliyor; bu atmosferde huzur bulmak için kendini açman yeterli. Kendine ve sevdiklerine zaman ayırmalısın, ruhsal beslenme için bu çok önemli.
Dikkat çekici bir enerji ile güne başlıyorsun. İçindeki liderlik arzusu daha da belirginleşebilir. Çevrendeki insanların dikkatini çekmek konusunda son derece başarılı olabilirsin. Yaratıcılığın ön plana çıkıyor; bu da seni sanatsal veya yaratıcı projelere yönlendirebilir. Sosyal ilişkilerinde cesur adımlar atmak için uygun bir zaman. Özellikle, yeni insanlarla tanışmak veya mevcut dostlukları derinleştirmek için harekete geçebilirsin. Üst düzey bir motivasyon ve ilham kaynağı olma potansiyelin var. Risk almaktan korkma, çünkü bu durum seni daha öne çıkarabilir. Aşk hayatında sürprizler beklenmediğin anda kapını çalabilir; açık fikirli kalmalısın. İlerleyen günlerde beklenmedik fırsatlar her an karşına çıkabilir. Unutma, kendine güvenmen her zaman en büyük silahındır.
Detaylara olan düşkünlüğünü hayatına entegre etme zamanı. Küçük ayrıntılara dikkat ederek büyük resmin daha net görünmesini sağlayabilirsin. İş yerinde odaklanman gereken projelerle ilgili sorumluluk alarak çevrendekilere ilham verebilirsin. Sağlığını ihmal etmemek, fiziksel ve zihinsel enerjini taze tutmak için önem kazanıyor. Gün içinde karşılaşacağın ufak aksilikler, bağışıklığın ve esnekliğin artırılmasını sağlayabilir. İletişimde açık ve net olman, düşündüğünden daha fazla etki yaratmana vesile olabilir. Kendini ifade etmenin önemi, insan ilişkilerine yeni bir boyut katabilir. Alışveriş yaparken bütçeni yönetmekte zorluk yaşamak, gereksiz harcamaları önlemen adına bir fırsat sunuyor. Plan yapma yeteneğin, günün akışında sana rehberlik edecek. Sakin kalmaya özen göstererek, stres ve gerginlikten uzak durmalısın. Bugün kendine zaman ayırmayı unutma; içsel huzuru bulman adına bireysel aktiviteler faydalı olacaktır.
Denge arayışın, ilişkilerde ve sosyal çevrende ön plana çıkıyor. Bugün, etrafındaki insanlarla kurduğun bağlar güçlenirken, uyum ve anlayış sağlama isteği içindesin. Duygusal ihtiyaçların ön planda ve destek arayışında olabilirsin. İletişim becerilerin sayesinde zorlu durumları kolayca aşabilir, karışıklıkları netleştirebilirsin. Ancak, karar vermekte zorluk yaşayabilirsin; bu nedenle, iç sesine güvenmek ve sezgilerine kulak vermek önemli. Kendini ifade ederken zarif bir yaklaşım benimsemen, başkalarının da sana daha açık olmasını sağlayacak.Kendini bir proje veya sanatsal bir çalışmaya adamak, ruh halini uplift edebilir. İnsanlarla sosyal etkileşimlerin arttıkça, ilham aldığın yeni fikirler ortaya çıkacak. Günün sonlarında, kazandığın içsel huzur ile rahatlayacak, bağlı olduğun her şeyin kıymetini anlama fırsatını bulacaksın.
Bugün duygusal derinliklerinle yüzleşme şansı bulacaksın. İçsel bir keşif yaparak gizli düşüncelerine ve hislerine yönelmek, sana büyük bir aydınlanma getirebilir. İlişkilerde samimiyet arayışın artarken, karşındaki kişilere karşı sezgisel bir anlayış geliştirebilirsin. Ancak sınırlarını belirlemen gerekli. Duygusal yoğunluk, seni bazen aşırıya götürebilir; bu yüzden sakin kalmayı denemelisin. Sosyal hayatında ise yeni bağlantılar kurma fırsatı çıkabilir. Ayakların yere sağlam basmalı, yeni ilişkilerde adımlarını dikkatli atmalısın. Kendi iç dünyana yönelmeyi ve sorunları çözme yönünde cesur adımlar atmayı unutma. Bu dönemdeki fırsatların, ileride büyük değişimlere kapı aralayabilir.
Bugün, macera arayışların ve özgür ruhun sana ilham verecek. Yeni deneyimlere açık ol ve mevcut sınırlarını zorlayarak kendini keşfetme fırsatlarını yakala. İçindeki merak duygusu, seni sıradışı bir yolculuğa çıkarabilir. Bu süreçte, çevrendeki insanların fikirlerinden faydalanmak ve onların bakış açılarını anlamak, sana yeni pencereler açacak. Sosyal ilişkilerinde samimi ve açık kalman, başkalarıyla derin bağlantılar kurmana yardımcı olabilir. Şu anki tutkulu doğan, yüreğinle hissettiğin şeyleri cesaretle paylaşmanı sağlayacak. İçsel sesine kulak ver ve kalbini dinleyerek ilerle. Hayatının keyfini çıkar!
Bugün, iş ve kariyer odaklı düşünceler ön planda olacak. Gelecekle ilgili planlarını gözden geçirip, hedeflerine ulaşmak için sağlam adımlar atma arzusu içindesin. Disiplinli yapın, proaktif bir şekilde çalışmaya teşvik ediyor, aynı zamanda başkalarından yardım istemekten çekinmemen gerektiğini hatırlatıyor. İş arkadaşlarınla olan iletişimini güçlendirerek, birlikte daha iyi sonuçlar alabileceğinizi fark edeceksin. Ayrıca, kişisel yaşamında güven arayışında olduğun bir dönemdesin; duygusal derinlikler biraz daha yüzeyde kalabilir ama bu, yeni bağlar kurmana engel olmayacak. Unutma, sabır ve kararlılık, seni hedeflerine ulaştıracak en önemli anahtarlar. Kendi değerin ve yeteneklerinle ilgili kendini yeniden değerlendirme fırsatı bulacaksın. Günü, içsel motivasyonunu artıracak aktivitelerle sonlandırmayı dene ve sakin bir zihinle geleceğin için fırsatlar yaratmaya odaklan.
Duygusal derinliklerin ön planda olacağı bir gündesin. İçsel sezgilerin güçlü bir şekilde devrede, çevrendeki olayları ve insanları anlama yeteneğin artacak. Bu durum, hem kişisel ilişkilerinde hem de iş çevrendeki dinamiklerde önemli etkinliklere yol açabilir. Özellikle sanatsal yönlerin ve yaratıcılığın gün yüzüne çıkacak. Hayal gücünü harekete geçiren bir şeylerle meşgul olmak, sana büyük bir tatmin verebilir.Başkalarının ihtiyaçlarına duyarlılığın artarken, kendine zamanı ayırmayı unutma. Kendi sınırlarını belirlemek, duygusal yüklerini hafifletebilir. İçsel huzurunu bulmak için meditasyon ya da doğada zaman geçirme önerilir. Karşına çıkan fırsatlara açık ol; sürprizler seni bekliyor. Ancak, kararlarını verirken mantığını devreye sokmayı ihmal etme. Şefkatin ve empatik doğan, pek çok kişi için bir ışık kaynağı olabilir.
