1
New York Üniversitesi’nde Davranış Bilimi ve İstatistik Profesörü olan Selçuk Şirin anne babalara rehberlik eden “Yetişin Çocuklar’ kitabının devamı olan ‘Yetişin Gençler’i birkaç ay önce çıkardı. Şirin, ‘Ergenlikten Yetişkinliğe Geçiş Kılavuzu’ alt başlığında aslında bugün tartışılan Z kuşağı gençlerini daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Başarı hikayesiyle de gençlere örnek olan Şirin, kitapta Ardahan’ın köyünden ODTÜ’ye ve ABD’ye uzanan bilim yolculuğuna da değiniyor. Şirin’e çok tartışılan Z kuşağı gençliğini sordum. Çarpıcı analizler yaptı.
ASLINDA PANDEMI KUŞAĞI…
– Neden herkes Z kuşağı gençliğini tartışıyor?
Kuşakları harfle bir kalıba sokma işi batı toplumlarındaki pazarlamacıların işine yarayan bir çerçeve. Ben gençleri anlamak için bu kavramsallıştırmayı pek kullanmam. Eğer illa bir kuşaktan söz edeceksek pandemi kuşağından söz edebiliriz. Tıpkı 68 Kuşağı, 12 Eylül kuşağı gibi şu an 10’lu ve erken 20’li yaşlarda olanlar gençliklerini ciddi manada ortak ve global bir kırılma anında yaşıyor. Şu an Z kuşağı dediğimiz 1997’den sonra doğanları temsil ediyor. Bu kuşak kendi özgürlüklerine düşkün, yaşanmışlığa yani bireyselliğe önem veriyorlar, kariyer anlamında anlamlı bir tercih peşindeler. Bu kuşak internetin içine doğdu, akıllı telefonlar onlarla aynı yaşta. Bu kuşak aynı zamanda hem refah bakımından hem de eğitim seviyesi bakımından gelmiş geçmiş en ayrıcalıklı kuşak. Bu kuşağın siyasal tercihleri de önceki kuşaklara göre daha bireysel. Geleneksel partilerin, geleneksel mesajların bu kuşağa ulaşması zor.
25 yıldır Amerika ile Türkiye arasında gidip gelerek birçok proje üreten Şirin, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Şimdi de
“Yetişin Gençler” adlı eseriyle karşımızda.
KAPİTALİZMİ KÖKÜNDEN SARSIYOR
– Bu gençlere kapitalizmin oyuncağı benzetmesi yapıldı…
Saçmalık… Gençleri aşağılamak gelmekte olanı anlamamak demektir. Dünya tarihi boyunca gençler her zaman ilerlemeyi temsil etmiştir. O nedenle de gençlik hareketleri hep devrimcidir. O bakımdan Z kuşağı kapitalizmin değil, tam tersine bu kuşak her bakımdan kapitalizmi kökünden sarsan bir kuşak olarak tarihe geçecek. Amerika’da ilk defa bu kuşak sosyalizmi bir tercih olarak çoğunlukla tercih ediyor. Biz yetişkinler bir gezegende yaşadığımız bilincine sahip olamadık ama bu gençler biraz da global sosyal medyanın etkisiyle bu bilincin içine doğdular.
– Yetişin Gençler’de ergenlikten yetişkinliğe geçişi kaleme aldınız. En zor dönem diyebilir miyiz?
Ebeveynler için en zor dönem. Gençler için ise durum biraz yaşadıkları ortama bağlı. Türkiye gibi gençlerine umut vermeyen bir sosyo politik ortamda maalesef bir kuşağı kaybetmekle karşı karşıyayız. Özellikle pandeminin dayattığı ek sorunları da hesaba katarsak Türkiye’nin her şeyi bırakıp gençlerin dertlerine odaklanması gerek. Şu an ülkemizdeki genç kuşak tarihimiz boyunca elimizde olan en kalabalık grup. Bundan sonra nüfus azalıyor, yaşlanıyor. O nedenle ya bu gençleri anlayıp onlara güzel bir gelecek kurmaları için adım atacağız ya da hem bu kuşağı hem de bu yüzyılı kaybedeceğiz. Böylesine aciliyet arzeden bir noktada ben de bu kitabı bir kılavuz olarak kaleme aldım. Amacım hem gençlere hem gençleri dert eden evebeynlere, eğitimcilere ve yöneticilere somut uygulanabilir çözümler sunmak. 10 yaşından 25 yaşına kadar geçen süreçte bir gence nerede nasıl hangi araçlarla yarımcı olunacağını kitapta sunmaya çalıştım.
TEK BAŞINA YETİŞMİYORLAR
– Kitapta gençleri anlamak için ekosistemi anlamak gerek diyorsunuz…
Maalesef bizde bazen çocuk gelişimi bireysel ve zamandan ve mekandan kopuk bir uğraş olarak algılanılıyor. Bu çok eksik bir bakış açısı. Çocuklar tek başına yetişmiyor. Çocuklar bir fanusta yetişmiyor. ‘Bir çocuğu yetiştirmek için bir köy gerek’ atasözünü işte bu yüzden çok seviyorum. Burada köy dediğimiz ekosistem, yani sosyal politik ortam. İşte bu noktada iyi ebeveynliğin ilk kuralı iyi bir yurttaş, bilinçli bir seçmen olmaktır. Çünkü ülkenin gidişatı en çok gençleri etkiliyor. Eğitim politikası, istihdam politikası en çok çocuklarımız etkiliyor. Bütün bunlara karışmadan ben çocuğumu yetiştireceğim demek biraz başını kuma gömmek demek.
YAPILAN ATAMA POLİTİK…
– Boğaziçi’nde yaşananlara yorumunuz nedir?
Çok üzgünüm. Boğaziçi sadece orada okuyanların değil bu ülkenin milli bir değeridir. Orayı hırpalamak, sadece orada okuyan ya da ders verenleri değil tüm ülkeyi yaralar. Bunu sadece itibar olarak söylemiyorum, sofradaki ekmek olarak da söylüyorum. Yapılan atama politik olduğu için bu söylediklerim boşlukta kalacak ama inanın bu atamaya alkış tutanlar da bir gün gelecek faturayı görecek. Bu çağda araştırma geliştirme olmazsa başka ülkelere mahkumsunuz. Araştırma ve geliştirmenin olması için de üniversitelerin özgür ve bağımsız olması gerek. Özgürlük yoksa sefalet vardır. 18 yaşında biat etmekten başka bir şey bilmeyen bir gencin ne kendisine ne ülkesine bir faydası olur.
– Türkiye’deki gençlerin mutsuz olduğuna değinmişsiniz. Bu mutsuzluğun kaynağı nedir?
Son bir yılda elime geçen pekçok araştırmada ortaya çıkan basit bir realite var: Gençlerimizin ezici çoğunluğu sağlıklı ve mutlu bir hayat kurmak için başka bir ülkeye yerleşmek istiyor. Buradaki yükleme dikkat. Başka bir ülkeye gidip okuyup geri gelmek, ya da orada geçici olarak kalmak değil, oraya yerleşmek istiyor. 60’larda Almanya’ya gidenler bile geri gelmek için gidiyordu. 90’larda benim gibi gidenler eğitim alıp gelme hayaliyle gitti. 2020’de ülkenin en iyi yetişmiş gençleri başka bir ülkeye yerleşip bir daha geri gelmek istemiyor. İşte beni umutsuzluğa iten tablo bu. Ne ettik de bu gençler ülkeyi terketmeyi tek çare olarak görüyor? Hepimizin üstünde durması gereken soru budur.
25 yıldır Amerika ile Türkiye arasında gidip gelerek birçok proje üreten Şirin, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Şimdi de “Yetişin Gençler” adlı eseriyle karşımızda.
– Atatürk’ün “Biz her şeyi gençliğe bırakacağız” sözüne dayanarak biz gençlere ne bırakıyoruz?
Gençlerimize ağır bir fatura bırakıyoruz. Bu fatura keşke sadece ekonomik olsaydı. Değil, onlara aynı zamanda kamplara ayrılmış bir toplum bırakıyoruz. O nedenle gençler bu tabloya bakıp umutsuzluğa kapılıyor haklı olarak. Bizim bir an önce kendimize gelip bu tabloyu değiştirmemiz gerek…
– Hayat hikayenizle siz de gençlere rol modelsiniz. Onlara tavsiyeniz neler olur?
Sözünü ettiğimiz bütün bu sorunlar insanların ortaya çıkarttığı bir tablo ve istersek değiştiririz. Bu anlamda ilham vermesi için kitapta idam fermanıyla aranan Mustafa Kemal’in 1919’da Erzurum’da bir gece yarısı arkadaşına hayallerini nasıl tek tek yazdırdığını anlattım. Koşullar zor deyip kenara çekilen hiç kimse tarihte kalıcı bir iz bırakmadı. O nedenle bu kadar kaynak içinde oturup aman koşullar çok kötü kenara çekilelim diyemeyiz. Bu ülkeye her birimizin borcu var. Elimizden gelenin en iyisini yapmak için gayret edecek, özellikle çocuklarımız ve gençler için yaşanır bir ülke kurmanın yollarını arayacağız.
Bugün, cesaretin ve enerjinin en yüksek seviyeye ulaşacağı bir dönemdesin. Yeni girişimler, projeler ya da kişisel hedefler için mükemmel bir zaman. İçinde taşıdığın ateşi, çevrendekilere ilham vermek için kullanabilirsin. Sosyal ortamlarda daha fazla yer alman, yeni bağlantılar oluşturman ve fikir alışverişlerinde bulunman açısından avantaj sağlayacak. Öte yandan, sabırsızlığını kontrol etmekte fayda var; acele hareket etmek yerine, düşünerek plan yapmak sana daha fazla getiride bulunabilir. Kalbinin sesine kulak vermek, duygusal anlamda denge sağlarken, aynı zamanda iç huzurunu da artırır. Bugün, ilişkilerinde açık ve dürüst olman, bağlarını güçlendirecek. Kendi içindeki liderliği ortaya çıkarmak ve cesur adımlar atmak için harika bir zaman.
Bugün, içsel huzurunu yeniden bulmak için ideal bir zaman. Duygusal açıdan dengede kalabilmek, ruh hali üzerinde olumlu bir etki yaratacak. Estetik ve güzellik arayışın artabilir; sanat veya doğayla iç içe olma dürtüsü, ilham kaynaklarını harekete geçirebilir. Maddi konularda sağlam adımlar atmaya özen göstermek önemli. Yatırımlarınla ilgili analiz yaparken, güven duygusu ön planda olacak. Ayrıca sevdiklerinle keyifli zaman geçirmek, ilişkilerini güçlendirmeye yardımcı olabilir. Ortak projelere adım atmak, yeni başlangıçlar için cesaretlendirecek bir süreçtir. Kendine olan güvenin, kararlılığınla birleşerek hedeflerine ulaşmana katkı sağlayacak. Bugün kendini ifade ederken dikkatli olmalı, zaman zaman abartılı tepkiler vermekten kaçınmalısın. Analitik düşünme yeteneğinle sorunların üstesinden gelebilirsin. Unutma, küçük güzellikler gününü renklendirecek ve hayatına anlam katacak.
Bugün iletişim gücün ve meraklı ruh halin öne çıkacak. Kendini ifade etme konusunda daha cesur olabilirsin. Sosyal çevrende yeni insanlarla tanışmak ve fikir alışverişinde bulunmak için mükemmel bir zaman. Yenilikçi düşüncelerin, başkalarının dikkatini çekecek ve hayranlık uyandıracak. Ancak, duyduğun her bilgiye hemen inanma eğiliminde olabilirsin, bu nedenle eleştirel düşünmeyi elden bırakma. Aşk hayatında karşılıklı çekim artabilir, karşındaki kişi sana ilginç gelmeye başlayabilir. Ailevi ilişkilerde ise daha fazla iletişim ve açık dialog ihtiyacı hissedebilirsin; endişelerini paylaşmak, sorunları çözmek için keyifli bir yol açacak. Eğlenceli aktiviteler, zihnini dinlendirmek ve stres atmak için harika bir fırsat sunacak. Koşuşturmanın arasında kendine zaman ayırmayı unutma. Eğlenmeyi ve keşfetmeyi ihmal etme!
Duygusal derinliklerinin yüzeye çıkacağı bir gün. Sevdiklerinle olan bağlarını gözden geçirirken, geçmişteki anıların seni etkileyebilir. İçsel bir huzur arayışı içinde olacaksın; dış dünyadan gelen gürültülerden uzaklaşmak isteyebilirsin. Duygusal olarak yaralayıcı durumlarla yüzleşmek zorunda kalabilirsin, ancak bu, seni olumlu yönde büyütecek bir süreç olacaktır. Özellikle ev ve aile konularında bazı kararlar almak, belki de yeni bir düzen kurmak isteyebilirsin. Yaratıcılığını kullanarak kendini ifade etmek sana iyi gelecek, sanat ya da el becerileriyle uğraşmak bu dönemde hoşuna gidebilir. Ayrıca, ruhsal derinliklere inmeye yönelik bir eğilim içinde olabileceğin bu süreçte, meditasyon ya da doğaya çıkmak, içsel dinginliğini bulmana yardımcı olabilir. Kendini şefkatle sarmalayarak, sevgi dolu ilişkilerin tadını çıkarabilirsin.
her zaman alışılmış kalıpların dışına çıkmak zorunda değilsin. İş birliğine açık ol, fikirlerini paylaşmaktan çekinme. Sağlık açısından, enerjini dengelemek için hafif fiziksel aktiviteler ve meditasyon gibi rahatlatıcı uygulamalar faydalı olabilir. Zihnini sakin tutmak, günün zorluklarıyla daha kolay başa çıkmanı sağlayacak.
Detaylara olan düşkünlüğün ve düzen arayışın bugün kendini daha çok ön plana çıkaracak. İş yerinde veya kişisel projelerde, küçük detayların büyük farklar yaratabileceğini göreceksin. Aklındaki sorunlara pratik çözümler bulmak için analiz yeteneğini etkili bir şekilde kullanacaksın. İletişim halinde olduğun kişilerle kuracağın yapıcı diyaloglar, sana yeni işbirlikleri kapılarını açabilir. Duygusal anlamda, kendini yalnız hissetmene neden olan durumlarla yüzleşmek için cesaret bulabilirsin. Sağlığını ihmal etmemek adına ufak egzersizler yapmak, zihnini ve bedenini dengelemene yardımcı olacak. Bugün, bir şeyleri sorgulamak ve hayatına yeni bir düzen getirmek için mükemmel bir zaman. Özgüvenin biraz sarsılsa da, kendi yeteneklerine olan inancını tazeleyebilirsin. Unutma ki, her adım seni daha güçlü kılacak.
Bugün sosyal çevrenle olan etkileşimlerin ön planda olacak. İletişim yeteneklerin sayesinde insanlarla kurduğun bağlantılar güçlenebilir. Arkadaşlarınla plan yapma isteği içinde olabilirsin; bu, hem eğlenceli zaman geçirmeni sağlayacak hem de ilişkilerin derinleşmesine yardımcı olacak. Ayrıca, estetik ve güzellik konularında ilham alabilirsin, belki de yeni bir projeye başlamanın zamanı gelmiştir. İç huzurunu bulmak için kişisel alanına ihtiyacın olabilir. Kendine dönmek, düşüncelerini netleştirmen için faydalı olacak. Öte yandan, içsel çatışmalarla karşılaşman olası; bu durumda kararlılığını korumak önemli. Sezgilerine güven ve duygularını ifade etmekten çekinme. Unutma, adalet duygun seni pek çok durumda doğru yöne yönlendirebilir.
Bugün, duygusal derinliklerinle yüzleşmek için harika bir fırsat sunuluyor. İçinde birikmiş olan hisleri açığa çıkarmak, ilişkilerdeki dinamikleri güçlendirebilir. Başkalarıyla olan iletişimin, en beklenmedik noktalarda derin bağlar kurmana sebep olabilir. Hedeflerine ulaşma konusunda kararlılığın artıyor; bu, projelerine olan tutku ve azminle birleşince, başkalarının gözünde daha etkileyici hale gelmeni sağlayacak.Mali konularda dikkatli olman gereken bir dönemdesin. Bir plan yaparken, riskleri ve getirileri iyi değerlendirmen önemli. Kendi iç yolculuğuna zaman ayırmak, ruhsal enerjini yenilemen açısından faydalı olabilir. Kendini dinlemek, içsel rehberliğinin ışığında ilerlemeni kolaylaştıracak.Sevgi, cinsellik ve yakınlık konularında arzu dolup taşıyor. Partnerinle olan bağını derinleştirecek sohbetler yapabilirsin. Tek başına vakit geçirsen bile, düşüncelerinin yoğunluğu seni tatmin edecek. Her alanda derinleşme arzusu içerisinde olman, yeni ilgi alanlarına yönelmeni de tetikleyebilir. Bugünün sunduğu olanakları değerlendirerek, kendinin en farklı hallerini keşfedeceksin.
Seyahat arzusu, yeni deneyimler ve özgürlük ihtiyacı ön planda. Farklı kültürler ile tanışma isteği içinde olacaksın. İçsel bir keşif yolculuğuna çıkabilir, hayatına yeni bir yön verme fırsatını değerlendirebilirsin. Sosyal çevrende etkileyici görüşmeler gerçekleşebilir, fikir alışverişleri zihin açıcı olacak. Ayrıca, yaratıcılığın arttığı bu dönemde sanatsal uğraşlar seni daha fazla tatmin edebilir. Olumlu düşüncelerin ve geniş bir perspektifle bakış açın, zorlayıcı durumları kolayca aşmana yardımcı olacak. Dikkatini kendine ve hedeflerine odakladığın müddetçe, olumlu gelişmelerle karşılaşacaksın. Şans kapını çalabilir, bu fırsatları iyi değerlendirmelisin.
Bugün, hedeflerin üzerine daha fazla odaklanabilir ve planlarını somut gerçeklere dönüştürmek için harekete geçmek isteyebilirsin. İnisiyatif almak ve liderlik yapmak için mükemmel bir zamandasın; çevrendekiler sana hayran kalacak. Finansal konularda dikkatli olmalı, harcamalarını gözden geçirmelisin. Ayrıca, duygusal ilişkilerinde dikkatli ve sabırlı olman gereken anlar olabilir, iletişimde netlik ve açıklık önemli. İş ya da projelerde işbirlikçi bir tavır geliştirmek, uzun vadeli faydalar sağlayabilir. Kendine güvenini tazeleyecek küçük ama anlamlı başarılar elde edebilirsin. Geleceğe dair umut dolu hissetmen için, geçmiş deneyimlerinden ders çıkararak yola devam etmelisin. Bu süreçte, aslında ne kadar güçlü ve kararlı olduğunu yeniden hatırlamak, sana ilham verecektir.
Sıra dışılığın ve yenilikçiliğin ön planda. Bugün, alışılmışın dışında düşünmek isteyebilir, farklı bakış açıları geliştirmek için ilham arayışına girebilirsin. Sosyal bağlantıların güçleniyor; arkadaşlarınla yapacağın sohbetler sana yeni perspektifler kazandırabilir. İçsel özgürlüğün değerli. Bu nedenle, kendine zaman ayırarak yenilenme fırsatı bulabilirsin. Ancak, ani kararlar almaktan kaçınmakta fayda var; düşüncelerini netleştirmeden adım atma. Belki de, içsel huzurunu bulmak için ufak kaçamaklar planlamak isteyebilirsin. Duygusal derinliğe inmeye çalış, içsel duygularını dışa yansıtmaktan çekinme. Bugün, sıradışı fikirler ve yaratıcılıkla dolu geçecek!
Bugün duygusal derinliklerinize dalış yapma fırsatı bulacaksınız. Hayal gücünüz oldukça canlı ve sizi yaratıcılığın zirvesine taşıyor. İlişkilerinizde empati yeteneğinizin yüksek olduğu bir dönemdesiniz; sevdiklerinizin hislerine duyarlılık göstermek, bağlarınızı güçlendirecek. Belirli bir konuda içsel huzur arayışında olabilirsiniz, bu sizi ruhsal olarak yeniden değerlendirmeye sürükleyebilir. Karşılaştığınız zorlukları aşma isteği, mücadele ruhunuzu güçlendiriyor. Öğrenmeye açık olun; yaşamınızda yeni bilgiler ve deneyimler yer alabilir. Kendinize zaman ayırmayı unutmayın, ruhunuzu besleyecek aktiviteler sizi toparlayacaktır. Gözlemlerinizi paylaşma isteğiniz artabilir, bu da sosyal çevrenizdeki dinamikleri olumlu yönde etkileyecektir. Duygusal derinliğinizi ortaya koyacak fırsatlarda aceleci davranmayın; sabırlı olun, zamanlama her şeydir. Kendi iç dünyanıza yaptığınız bu yolculuk, sizi daha da güçlü bir birey haline getirecek.
