1
New York Üniversitesi’nde Davranış Bilimi ve İstatistik Profesörü olan Selçuk Şirin anne babalara rehberlik eden “Yetişin Çocuklar’ kitabının devamı olan ‘Yetişin Gençler’i birkaç ay önce çıkardı. Şirin, ‘Ergenlikten Yetişkinliğe Geçiş Kılavuzu’ alt başlığında aslında bugün tartışılan Z kuşağı gençlerini daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Başarı hikayesiyle de gençlere örnek olan Şirin, kitapta Ardahan’ın köyünden ODTÜ’ye ve ABD’ye uzanan bilim yolculuğuna da değiniyor. Şirin’e çok tartışılan Z kuşağı gençliğini sordum. Çarpıcı analizler yaptı.
ASLINDA PANDEMI KUŞAĞI…
– Neden herkes Z kuşağı gençliğini tartışıyor?
Kuşakları harfle bir kalıba sokma işi batı toplumlarındaki pazarlamacıların işine yarayan bir çerçeve. Ben gençleri anlamak için bu kavramsallıştırmayı pek kullanmam. Eğer illa bir kuşaktan söz edeceksek pandemi kuşağından söz edebiliriz. Tıpkı 68 Kuşağı, 12 Eylül kuşağı gibi şu an 10’lu ve erken 20’li yaşlarda olanlar gençliklerini ciddi manada ortak ve global bir kırılma anında yaşıyor. Şu an Z kuşağı dediğimiz 1997’den sonra doğanları temsil ediyor. Bu kuşak kendi özgürlüklerine düşkün, yaşanmışlığa yani bireyselliğe önem veriyorlar, kariyer anlamında anlamlı bir tercih peşindeler. Bu kuşak internetin içine doğdu, akıllı telefonlar onlarla aynı yaşta. Bu kuşak aynı zamanda hem refah bakımından hem de eğitim seviyesi bakımından gelmiş geçmiş en ayrıcalıklı kuşak. Bu kuşağın siyasal tercihleri de önceki kuşaklara göre daha bireysel. Geleneksel partilerin, geleneksel mesajların bu kuşağa ulaşması zor.
25 yıldır Amerika ile Türkiye arasında gidip gelerek birçok proje üreten Şirin, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Şimdi de
“Yetişin Gençler” adlı eseriyle karşımızda.
KAPİTALİZMİ KÖKÜNDEN SARSIYOR
– Bu gençlere kapitalizmin oyuncağı benzetmesi yapıldı…
Saçmalık… Gençleri aşağılamak gelmekte olanı anlamamak demektir. Dünya tarihi boyunca gençler her zaman ilerlemeyi temsil etmiştir. O nedenle de gençlik hareketleri hep devrimcidir. O bakımdan Z kuşağı kapitalizmin değil, tam tersine bu kuşak her bakımdan kapitalizmi kökünden sarsan bir kuşak olarak tarihe geçecek. Amerika’da ilk defa bu kuşak sosyalizmi bir tercih olarak çoğunlukla tercih ediyor. Biz yetişkinler bir gezegende yaşadığımız bilincine sahip olamadık ama bu gençler biraz da global sosyal medyanın etkisiyle bu bilincin içine doğdular.
– Yetişin Gençler’de ergenlikten yetişkinliğe geçişi kaleme aldınız. En zor dönem diyebilir miyiz?
Ebeveynler için en zor dönem. Gençler için ise durum biraz yaşadıkları ortama bağlı. Türkiye gibi gençlerine umut vermeyen bir sosyo politik ortamda maalesef bir kuşağı kaybetmekle karşı karşıyayız. Özellikle pandeminin dayattığı ek sorunları da hesaba katarsak Türkiye’nin her şeyi bırakıp gençlerin dertlerine odaklanması gerek. Şu an ülkemizdeki genç kuşak tarihimiz boyunca elimizde olan en kalabalık grup. Bundan sonra nüfus azalıyor, yaşlanıyor. O nedenle ya bu gençleri anlayıp onlara güzel bir gelecek kurmaları için adım atacağız ya da hem bu kuşağı hem de bu yüzyılı kaybedeceğiz. Böylesine aciliyet arzeden bir noktada ben de bu kitabı bir kılavuz olarak kaleme aldım. Amacım hem gençlere hem gençleri dert eden evebeynlere, eğitimcilere ve yöneticilere somut uygulanabilir çözümler sunmak. 10 yaşından 25 yaşına kadar geçen süreçte bir gence nerede nasıl hangi araçlarla yarımcı olunacağını kitapta sunmaya çalıştım.
TEK BAŞINA YETİŞMİYORLAR
– Kitapta gençleri anlamak için ekosistemi anlamak gerek diyorsunuz…
Maalesef bizde bazen çocuk gelişimi bireysel ve zamandan ve mekandan kopuk bir uğraş olarak algılanılıyor. Bu çok eksik bir bakış açısı. Çocuklar tek başına yetişmiyor. Çocuklar bir fanusta yetişmiyor. ‘Bir çocuğu yetiştirmek için bir köy gerek’ atasözünü işte bu yüzden çok seviyorum. Burada köy dediğimiz ekosistem, yani sosyal politik ortam. İşte bu noktada iyi ebeveynliğin ilk kuralı iyi bir yurttaş, bilinçli bir seçmen olmaktır. Çünkü ülkenin gidişatı en çok gençleri etkiliyor. Eğitim politikası, istihdam politikası en çok çocuklarımız etkiliyor. Bütün bunlara karışmadan ben çocuğumu yetiştireceğim demek biraz başını kuma gömmek demek.
YAPILAN ATAMA POLİTİK…
– Boğaziçi’nde yaşananlara yorumunuz nedir?
Çok üzgünüm. Boğaziçi sadece orada okuyanların değil bu ülkenin milli bir değeridir. Orayı hırpalamak, sadece orada okuyan ya da ders verenleri değil tüm ülkeyi yaralar. Bunu sadece itibar olarak söylemiyorum, sofradaki ekmek olarak da söylüyorum. Yapılan atama politik olduğu için bu söylediklerim boşlukta kalacak ama inanın bu atamaya alkış tutanlar da bir gün gelecek faturayı görecek. Bu çağda araştırma geliştirme olmazsa başka ülkelere mahkumsunuz. Araştırma ve geliştirmenin olması için de üniversitelerin özgür ve bağımsız olması gerek. Özgürlük yoksa sefalet vardır. 18 yaşında biat etmekten başka bir şey bilmeyen bir gencin ne kendisine ne ülkesine bir faydası olur.
– Türkiye’deki gençlerin mutsuz olduğuna değinmişsiniz. Bu mutsuzluğun kaynağı nedir?
Son bir yılda elime geçen pekçok araştırmada ortaya çıkan basit bir realite var: Gençlerimizin ezici çoğunluğu sağlıklı ve mutlu bir hayat kurmak için başka bir ülkeye yerleşmek istiyor. Buradaki yükleme dikkat. Başka bir ülkeye gidip okuyup geri gelmek, ya da orada geçici olarak kalmak değil, oraya yerleşmek istiyor. 60’larda Almanya’ya gidenler bile geri gelmek için gidiyordu. 90’larda benim gibi gidenler eğitim alıp gelme hayaliyle gitti. 2020’de ülkenin en iyi yetişmiş gençleri başka bir ülkeye yerleşip bir daha geri gelmek istemiyor. İşte beni umutsuzluğa iten tablo bu. Ne ettik de bu gençler ülkeyi terketmeyi tek çare olarak görüyor? Hepimizin üstünde durması gereken soru budur.
25 yıldır Amerika ile Türkiye arasında gidip gelerek birçok proje üreten Şirin, 100’ü aşkın bilimsel yayına imza attı. Şimdi de “Yetişin Gençler” adlı eseriyle karşımızda.
– Atatürk’ün “Biz her şeyi gençliğe bırakacağız” sözüne dayanarak biz gençlere ne bırakıyoruz?
Gençlerimize ağır bir fatura bırakıyoruz. Bu fatura keşke sadece ekonomik olsaydı. Değil, onlara aynı zamanda kamplara ayrılmış bir toplum bırakıyoruz. O nedenle gençler bu tabloya bakıp umutsuzluğa kapılıyor haklı olarak. Bizim bir an önce kendimize gelip bu tabloyu değiştirmemiz gerek…
– Hayat hikayenizle siz de gençlere rol modelsiniz. Onlara tavsiyeniz neler olur?
Sözünü ettiğimiz bütün bu sorunlar insanların ortaya çıkarttığı bir tablo ve istersek değiştiririz. Bu anlamda ilham vermesi için kitapta idam fermanıyla aranan Mustafa Kemal’in 1919’da Erzurum’da bir gece yarısı arkadaşına hayallerini nasıl tek tek yazdırdığını anlattım. Koşullar zor deyip kenara çekilen hiç kimse tarihte kalıcı bir iz bırakmadı. O nedenle bu kadar kaynak içinde oturup aman koşullar çok kötü kenara çekilelim diyemeyiz. Bu ülkeye her birimizin borcu var. Elimizden gelenin en iyisini yapmak için gayret edecek, özellikle çocuklarımız ve gençler için yaşanır bir ülke kurmanın yollarını arayacağız.
Güne enerjik bir başlangıç yapıyorsun; bu, mücadele ruhunu ön plana çıkaracak. Bugün, hedeflerine ulaşma konusundaki azmin çok güçlü. Karşılaşacağın zorluklarla başa çıkma yeteneğin, çevrendeki insanlara da ilham verecek. Sosyal ilişkilerdeyse, birkaç sıcak diyalog, yeni fırsatların kapılarını aralayabilir. Kendine olan güveninin artması, özellikle iş hayatında cesur kararlar almanı sağlayacak. Yeteneğini sergilemek için beklenmedik bir alanla ilgili projelere de yönelmen mümkün. Ancak, içsel motivasyonunu kaybetmemek için anlık keyiflerden yana karar verirken dikkatli olmalısın. Finansal konularda ise, kulağının köşesinde bir ses var; belki göz ardı ettiğin bir fırsatı değerlendirmekte fayda var. Bugün, tutkulardan uzakta kalmaya çalışmak yerine, hayallerinin peşinden koş. Kendine güvenerek attığın her adım, seni bekleyen güzelliklere açılan kapılar olacaktır.
Bugün sabah saatleri, kararlılığın ve içsel huzurunun ön planda olduğu bir dönem. Kendini güvende hissetmek için sanatsal becerilerini ortaya koyma fırsatı bulabilirsin. Günün ilerleyen saatlerinde, sevdiklerinle yapacağın samimi sohbetler kalbini ısıtacak ve yeni anılar biriktirmeni sağlayacak. Duygusal bağlılıkların güçlenecek; sevdiklerinle arandaki iletişim derinleşir. Ortak projeler veya hedefler üzerinde çalışmak, sizi daha da yakınlaştırabilir. Ancak bütçene dikkat etmen gereken zamanlardan geçiyorsun, harcamalarını gözden geçirip gereksiz yere masraf yapmaktan kaçınmalısın. Kendine yapacağın küçük ama anlamlı yatırımlar, huzurunu artırabilir. Geceye yaklaşırken, kendine zaman ayırmayı unutma; meditasyon ya da rahatlatıcı bir aktivite seni yenileyecektir. Bu akşam, kalp çarpıntılarını artıracak bir buluşma veya sürpriz etkinlik gündemde.
Bugün düşüncelerinizin akışkanlığı sizi çok farklı noktalara taşıyabilir. İletişim becerileriniz ön planda olacak; insanlarla kurduğunuz diyaloglarda etkileyici ve ikna edici olma potansiyeline sahipsiniz. Özellikle sosyal çevrenizle yapacağınız paylaşımlar, sağlam bağlantılar kurmanızı sağlayabilir. İlgi çekici yeni bilgiler keşfetmek veya sıradışı bir etkinlikte yer almak için mükemmel bir zaman dilimi. Duygusal açıdan bazı belirsizliklerle yüzleşmek, akıl ve kalp dengenizi sağlamanıza fırsat tanıyacak. Kendinize güvenin ve içsel sesinize kulak verin. Öğrenme isteğiniz, yaratıcılığınızı doruk noktasına çıkartabilir; ilham kaynaklarınızı keşfetmeye açık olun. Eğlenceli bir gün sizi bekliyor; spontane kararlar alarak keyfinizi artırabilirsiniz. Yeni bir projeye başlamak için uygun bir dönemdesiniz. Dinamik yapınız sayesinde çevrenizdekilere de enerji katabilir, grup aktivitelerinde liderlik rolü üstlenebilirsiniz.
Duygusal derinliklerinle yüzleşmeye hazır olabilirsin. Bugün aile bağların ve sevdiklerinle olan ilişkilerin ön plana çıkıyor. İçsel huzurun, dostluklar ve sevgi dolu paylaşımlarla pekişebilir. Duygularının güçlü olduğu bir dönemdesin; bu nedenle hislerini açıkça ifade etme fırsatı bulabilirsin. Ancak, başkalarının duygularına karşı duyarlı olmayı da ihmal etmemelisin. İçsel çatışmalar veya geçmişle ilgili meseleler gündeme gelebilir, bu süreçleri yapıcı bir şekilde ele alman faydalı olacaktır. Belki de yeni bir hobinin peşinde koşmak, yaratıcılığını açığa çıkartmak için uygun bir zaman. Dış dünyaya açılmayı ve kendi sınırlarını zorlamayı deneyebilirsin. Kendini güvende hissetmek için yakınlarının desteğine ihtiyaç duyabilirsin; onlarla vakit geçirmek, ruhsal olarak beslenmeni sağlayacaktır. Unutma, sevgi ve bağlılık, bugün senin en güçlü kaynakların.
Bugün kendini parlayacak bir sahneye hazırla; enerjin çevrendekilere ilham verecek. İçindeki lider ruhu, kararlılığınla birleşerek önemli adımlar atmana yardımcı olacak. Kendine olan güveninle, etrafındaki insanları da cesaretlendirebilir, ortak projelerde harika sonuçlar elde edebilirsin. Sosyal ortamlarda dikkat çekmekten çekinmeyeceksin, bu da yeni fırsatlar kapısını açabilir. Fakat, kendin olmaktan ödün vermeden ilerlemeni sağlamak önem taşıyor. Duygusal meselelerde, sevdiklerinle olan iletişimine özen göster; sabırlı olmak, daha derin bağlar kurmana yardımcı olabilir. Bugün, sevgi ve takdir dolu anların çoğalması için elinden geleni yapmalısın.
Bugün detaylara dikkat etme isteğin çok güçlü olacak. İş yerinde veya günlük işlerinde mükemmeliyet arayışın, seni başarıya götürebilir. Ancak, tüm bu titizlikle birlikte, kendine karşı daha nazik olmayı da unutmamalısın. Eleştiriler, hem kendine hem de başkalarına karşı yapıcı bir dilde olursa daha verimli sonuçlar alabilirsin. İlişkilerde ise iletişimin artması, duygusal bağlarını güçlendirecek. Kalabalık ortamlarda bulunmak, kendini ifade etme konusunda özgüven kazanmanı sağlayabilir. Ayrıca, sağlığına dikkat etmen gereken bir dönemdesin; fiziksel aktivitelere yönelmek, zihnindeki karmaşaya iyi gelecek. Bugün, kendini daha iyi hissetmek adına aldığın küçük önlemler büyük fark yaratabilir.
İlişkilerde dengeyi sağlamak bugün ön planda. Çevrendeki insanlarla olan iletişiminde hassasiyetin artacak. Başkalarına karşı anlayış gösterirken, kendi ihtiyaçlarını ihmal etme riskin var. Karşılıklı fikir alışverişleri, seni daha da büyütecek. Sanatsal yeteneklerin ortaya çıkabilir; sanatla uğraşmak, ruh halini olumlu yönde etkiler. Ancak, karar almadan önce tüm detayları dikkatlice değerlendirmen önemli. Güneş ışığını yansıtan bir ayna gibi, başkalarının görüşlerini anlamaya çalışarak kendi bakış açını zenginleştirebilirsin. İç dünyanı anlamak için biraz zaman tanıman, bioritmin üzerinde olumlu bir etki yaratacak. Sosyal ortamlarda kendine güvenin artacak ancak, kalabalıklar içinde kaybolmamak için dikkatli olmalısın. Bugün, kendi içsel dengen ile dış dünyaya olan yansıman arasında bir köprü kurma fırsatını yakalayacaksın.
Duygusal derinlikler, sezgisel içgörüler ve tutkulu bir kararlılık seni sarıp sarmalıyor. Bugün, içsel özlemlerini ve arzularını yeniden gözden geçirmek için ideal bir zaman. Gizli kalmış düşüncelerini ve hislerini keşfetmek için kendine bir alan yarat. İlişkilerdeki dinamikler, seni yoğun bir şekilde etkileyebilir. Güçlü hislerle dolu bir etkileşim içerisindesin; bu, sağlıklı bir iletişim ile desteklenmediğinde karmaşaya neden olabilir. Duygularını ifade etme ve karşı tarafın ne hissettiğini anlama yönünde çaba sarf et. İş hayatında, sezgisel yeteneklerinle stratejik adımlar atmak için etkili bir zaman dilimindesin. İçsel motivasyonunu kullanarak hedeflerine daha hızlı ulaşabilirsin. Unutma, dönüşüm ve yenilenme açısından zengin bir gün seni bekliyor. Başkalarının düşüncelerine dalıp gitmek yerine kendi iç dünyanla bağlantı kurmayı önceliklendirmelisin. Bu, kendini yeniden tanıma fırsatı sunacak. Kendi gücünle yüzleşmekten çekinme; zarif bir kararlılıkla ilerlemelisin.
Serin havalarda içsel bir alevin yanmaya başladığı bir dönemdesin. Macera arayışın her zamankinden daha baskın, seni sıradanlıktan uzaklaştıran fırsatlar kapını çalabilir. Merak duygun artarken, yeni bilgileri öğrenme isteğiyle dolup taşıyorsun. Seyahat veya yeni bir kültür keşfetme arzusu, ruhunu özgürleştiriyor. Ancak, aceleci bir şekilde hareket etmek yerine, sana fayda sağlayacak detayları gözden kaçırmamaya dikkat etmelisin.Sosyal çevrenle olan etkileşimlerin canlanacak. Bireylerin hayatında daha fazla yer alacak, onların hayallerine destek olurken kendini bulabileceksin. Duygusal ilişkilerde açıklık, samimiyet ve yenilik arayışın, kalbinde derin bir bağ oluşmasına olanak sağlayabilir. Fakat, anlık coşkuların seni yönlendirmesine izin verirsen, yanlış anlaşılmalara yol açabilecek durumlar da söz konusu. İçsel rehberliğine güvenip, kalbine kulak vermen faydalı olacak.Finansal konulara dikkat etmen gerekecek; bütçeni aşan harcamalar yapmamaya özen göstermelisin. İlerleyen günlerde bu durumun seni sıkıntıya sokabileceğini unutma. Kendine iyilik yap, bütçeni gözden geçir ve gerektiğinde tasarruf yolları aramaya başla. kendini inovasyon ve yaratıcılığa vererek, fikirlerini hayata geçirmek için mükemmel bir zaman. Unutma, içsel yolculuğunda ilerledikçe her şeyin senin elinde olduğu güçlü bir bilince ulaşacaksın.
Bugün, hedeflerin üzerinde yoğunlaşman için harika bir fırsat sunuluyor. Pratik düşünmenin ve planlama becerilerinin ön planda olacağı bu dönemde, iş hayatında ve kişisel projelerinde ilerlemek için gereken kararlılığı gösterebilirsin. İlerlemek için sağlam adımlar atmak kesinlikle elinde. İlişkilerde ise yapıcı bir yaklaşım benimsemek, iletişimini güçlendirecek. Sevdiklerinle olan bağlarını yeniden gözden geçirip, destekleyici bir tutum sergilemen gereken anlar ortaya çıkabilir. Duygusal olarak, kendine güvenmenin verdiği bir güçle içsel huzurunu artırabilirsin. Kalabalık ortamlardan kaçınmak ve içe dönmek, zihninde gereksiz karmaşayı azaltmana yardımcı olabilir.Finansal konularla ilgili dikkatli olman gereken bir dönemdesin. Yaptığın harcamaları gözden geçirmek, gelecekteki güvenliğin için önemli bir adım olabilir. Sosyal hayatında ani değişiklikler yaşanabilir; bu durumda esnek kalmak ve uyum sağlamak, yeni fırsatların kapılarını açmanı sağlayabilir. Unutma, disiplin ve azimle her şeyi başarma kapasitesine sahipsin.
Biraz içe dönme ihtiyacı hissedebilirsin. Duygusal derinliklere inmek ve düşüncelerini sorgulamak için bu zaman uygun. Sosyal çevrende bazı dinamikler değişebilir; bu değişim, bazı ilişkileri yeniden değerlendirmeni sağlayabilir. Yeniliklere açık ol; belki de beklenmedik fırsatlarla karşılaşabilirsin. Kendine özgü fikirlerinle dikkat çekmek isteyeceksin; bu, çevrendekiler tarafından takdir edilecektir. İçsel huzurunu bulmak ve ruhunu beslemek için sanatsal faaliyetler veya meditasyon gibi aktiviteler denemek faydalı olabilir. Bugün, kişisel gelişimine odaklan ve içsel yolculuğuna yön ver.
Duygusal derinliklerin su yüzüne çıkacağı bir gün. İçsel bir yolculuğa çıkmak için ideal bir zaman dilimi. Yaratıcılığın ve sezgilere dayalı düşünülmenin güçleneceği bu süreçte, sanatsal yönlerini keşfetmeye açık olmalısın. Başkalarıyla olan iletişiminde, empati kurma yeteneğin ön plana çıkıyor. Bu, hem ilişkilerine derinlik kazandıracak hem de sorunları çözmende sana kolaylık sağlayacak.Duygusal bağların güçlenirken, geçmişle yüzleşmekten kaçınmaman faydalı olacak. İçsel huzuru bulmak için meditasyon veya doğada zaman geçirmek iyi gelebilir. Çevrenin sana sunduğu güzelliklere karşı açık olmalısın; yeni fırsatlar ve insanların varlığı, üzerinde derin bir etki bırakabilir. Unutma, sezgilerin bugün senin en büyük rehberin olacak.
