1
“1902’de doğdum doğduğum şehre dönmedim bir daha
geriye dönmeyi sevmem
üç yaşımda Halep’te paşa torunluğu ettim
on dokuzumda Moskova’da komünist Üniversite öğrenciliği / kırk dokuzumda yine Moskova’da Tseka-Parti konukluğu / ve on dördümden beri şairlik ederim.”
Kendi “Otobiyografi”sinde böyle yazmış şair Nâzım Hikmet Ran…
O ülkesine hasret, ülkesi ona hasret. Neydi ustayı usta yapan; vatan sevgisi mi, sevdaları mı? Bakın nasıl bitiriyor şair “Otobiyografi”sini: “sözün kısası yoldaşlar bugün Berlin’de kederden gebermekte olsam da / insanca yaşadım diyebilirim / ve daha ne kadar yaşarım / başımdan neler geçer daha kim bilir.”
Sevdaları, sonuna kadar inandığı davası, tüm dertlerini, yaşadığı tüm güzellikleri yani hissettiklerini kelimelere, şiire dökmesi, bugün her yerde mumla aradığımız adalet duygusu, özgürlük tutkusu, işte tüm bunlar, Nâzım Hikmet’i evrensel bir değer yapan…
Selanik’te doğan ve bugün 58 yıl önce Moskova’da Türkiye’ye hasret gözlerini yuman Nâzım Hikmet’i umutla, yeryüzünde eşitlik ve adalet bekleyen tüm insanlarla birlikte anıyoruz.
Nâzım Hikmet’in kız kardeşi Samiye Yaltırım tarafından kurulan ve bugün 30. yılını kutlayan, Nâzım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı’nın ilk günden bugüne nasıl geldiğinin öyküsünü vakfın başkanvekili Kıymet Coşkun ile konuştuk.
-Vakfın kuruluşuna ilişkin gelişmeleri, o dönem sürece tanıklık etmiş biri olarak, kuruluş fikrini ve sürecini anlatır mısınız?
Samiye Yaltırım’ın elinde ağabeyine ait eşya ve belgeler vardı. Bunları rahmetli eşi Seyda Yaltırım düzenlemiş, arşivlemişti. Samiya Yaltırım’ın koruduğu, sakladığı bu eşya ve belgelerin geleceği, onun ailesiyle birlikte önünde duran bir sorundu. Bunlar ne olacak ve kime emanet edilebilecek? Evinde verdiği ve benim de katıldığım davetlerde konu her zaman Nâzım Hikmet’e gelirdi.
Kızı Ayşe Yaltırım, vakıf kurulmasını öneriyordu ama kafalar çok da net değildi. Samiye Yaltırım’ın baba bir, anne ayrı kız kardeşi Melda Hanım, Kemal Tahir Vakfı’nda çalışıyordu ve vakıf kurmanın zorluklarından söz ediyordu. Üstelik bir başka sorun daha vardı önlerinde; Nâzım Hikmet yurttaş bile değildi.
-Tüm bunlar hangi yılda yaşanıyordu?
Nâzım Hikmet kitabı taşıdığı için gözaltına alınan, tutuklanan insanların bulunduğu bir dönemdi. 80’li yılların yani 12 Eylül diktatörlüğünün baskıcı ortamı yaşanıyordu. Sonuçta dostlarıyla buluştuğu, paylaştığı sorunun çözümü için öncelikli olarak yurttaşlık konusunda adım atılması gündeme geldi.
Ağabeyinin o dönem hâlâ hayatta olan arkadaşları, güvendiği, danıştığı dostları ve aile üyelerinin de katılımıyla yola çıkıldı.
Nâzım Hikmet’in yurttaşlık sorununun çözümüne ilişkin destek istemek amacıyla düzenlediği bir toplantıda, TYS Başkanı Aziz Nesin de söz aldı. Toplantıya katılan yazarlara, sanatçılara, bilim insanlarına, “Biz, Nâzım Hikmet’in soluğundan çıktık. Bizim Nâzım Hikmet’e borcumuz vardır” diyerek yurttaşlık sorununun çözümüne ilişkin desteğini açıkladı.
Öncelikli olarak hukukçuların katılımıyla İstanbul, Ankara ve İzmir’de toplantılar düzenlendi. Nâzım Hikmet, 1951 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla hukuksuz bir yöntemle yurttaşlıktan çıkarılmıştı. Bu kararı devre dışı bırakacak yeni bir karar alınmalıydı. Bu nedenle de Bakanlar Kurulu’na başvuruldu. Başvuru, Samiye Yaltırım adına avukatları tarafından yapıldı. Ancak süresi içinde yanıt alınamadığından Danıştay’da dava açıldı. Bu süreç vakıf düşüncesinin de önünü açtı.
-Vakfın kuruluşunda kimlerle yola çıkıldı? Kimler kaldı bu yolda yürüdüğünüz?
Samiye Yaltırım, ağabeyinin arkadaşlarının da arasında olduğu yakın dostlarıyla 3 Haziran 1990’da bir araya geldi. Bu buluşma, Kuruçeşme’de bulunan Mülkiyeliler Birliği salonlarında gerçekleşti. Katılanlar arasında baştan beri kendisine destek veren TİP’in efsanevi başkanlarından teyze oğlu Mehmet Ali Aybar, 12 Eylül döneminde kapatılan, yıllarca cezaevinde tutulan ve daha sonra beraat eden Barış Derneği Başkanı Mahmut Dikerdem, Nâzım Hikmet’in Bahriye Mektebi’nden arkadaşı Seyfi Kipmen, insan hakları savunucuları Emil Galip Sandalcı, Mahmut Tali Öngören, Sendikacı Kemal Sülker, Prof. Aydın Aybay, Nâzım Hikmet’in yoldaşı Nail Çakırhan ve ilk kadın arkeologlarımızdan Halet Çambel ve Moris Gabbay da vardı.
Bu toplantıda Yaltırım, vakfın kuruluşuna ilişkin düşüncesini açıkladı ve destek istedi. Toplantıdaki 30’a yakın katılımcı bu düşünceyi destekleyerek hazırlıklar için bir yürütme kurulu oluşturdu ve kurulacak vakıf için bir katkı listesi hazırlandı. Aydın Aybay başkanlığındaki yürütme kurulu, çalışmalarına hemen başladı. Vakıf senedi hazırlandı. Vakfın amacını karşılayacak bir mal varlığı oluşturmak üzere etkinlikler düzenlendi.
O günlerde çalışmalara aktif olarak katılan arkadaşlarımızın çoğu artık aramızda değil ne yazık ki!
Kimlerle yola çıkıldı diye sorduğunuzda ilk toplantıya katılanları Girişim Kurulu olarak adlandırdığımızı söyleyebilirim. Samiye Yaltırım başta olmak üzere Mehmet Ali Aybar’ı, Müzehher Vâ-Nu’yu, vakfımızın kuruluşunda ve bugünlere gelmesinde emeği yadsınamaz hocamız Aydın Aybay’ı, Tarık Akan’ı, Yusuf Kurçenli’yi, İlhami Soysal’ı, Semih Balcıoğlu’nu, Şükran Kurdakul’u, Alpay Kabacalı’yı, Nevzat Şenol’u, Halit Çelenk’i, Timur Selçuk’u, Mustafa Ekmekçi’yi, İlhan Selçuk’u, Aziz Nesin’i, Yaşar Kemal’i, Savaş Dinçel’i, Umur Bugay’ı ve daha onlarca dostumuzu anmadan geçemeyeceğim… Öylesine özverili bir çalışmaydı ki sanırım örnek olması açısından ileride araştırılacaktır.
-Öncelikli amacınız neydi?
Vakıf kuruluşu için yola çıkarken amaçlanan ailede bulunan Nâzım Hikmet’e ait eşya ve belgeleri korumak ve kullanıma açmaktı. Kuşkusuz vakfın kuruluşuyla birlikte gerek ülke içinde gerekse ülke dışında Nâzım Hikmet’e ait her türlü bilgi, belge, fotoğraf, film, eşya gibi ne varsa bir araya getirme çalışması başlatıldı. Duyuru yapıldı ve insanlar bu duyuruların ardından ellerinde bulunan hazine değerindeki belge ya da eşyayı vakfa bağışladı. İnanılmaz bir süreçti. Kaybolup gidebilecek ya da müzayedelerde ilgisiz insanların koleksiyonlarına girerek metalaşabilecek malzemeler bağışlandı. Nâzım Hikmet sevgisi taşıyan insanlarca ve hiçbir çıkar gözetilmeksizin…
-Bu 30 yıla neler sığdırdınız?
30 yılda yaptıklarımıza baktığımızda, öncelikle sivil toplum kuruluşlarının içinde bulundukları koşullara da bakarak, ayakta kalmamızın getirdiği mutluluğumu söylemek isterim. Ülkemizde bir kültür vakfının, üstelik arkasında bir sermaye grubu olmayan bir vakfın varlığını sürdürebilmesi hiç de kolay değil. Bizimle aynı zamanlarda hatta bizden sonra yola çıkan ve ne yazık ki kapanan kuruluşları gördüğümde onlar adına üzülüyor, kendi adımıza seviniyorum. Bu nedenle 30 yıla neler sığdırdığımızı söylemeden önce nasılına değinmek isterim.
Yola çıktığımızda kuşkusuz ki herhangi bir vakıf olmadığımızın bilincindeydik. Adımızın bile insanları tedirgin ettiği dönemlerden söz ediyorum. Arkamızda sermaye grubu yoktu ama günümüz vakıflarının yaşadığı devlet desteği de olmadı! Bir avuç insanın, ki bir avuç derken de yalnızca yönetim kurulumuzdan söz etmiyorum, üyemiz olsun olmasın Nâzım Hikmet dostlarından söz ediyorum, gönül bağıyla oldu. Hiçbir şey dışarıdan göründüğü gibi değildi. Bu gönül bağı olmasa, bu dayanışma ruhu olmasa belki biz de kapımıza kilit vurmak zorunda kalabilirdik. Yaklaşık 20 yılımızı geçirdiğimiz Taksim’deki merkezimizi kuruluşumuzda olduğu gibi tam bir imece ile kullanılır hale getirdik. Ne merkezimizin restorasyonunda bize canı gönülden destek olan ne de kapı önüne konulduğumuzda bizi yalnız bırakmayan, dayanışma gösteren ve de kucak açan, bağrına basan Nâzım Hikmet Vakfı dostlarını unutamayız.
30 yıla neler sığdırıldı sorusuna yanıtım belki biraz iddialı olsa da Nâzım Hikmet’i vatanında yaşatmaya çalıştık diyebilirim. Onu dünya görüşünden, siyasal mücadelesinden taviz vermeden halkıyla buluşturmaya çalıştık. Yurdunun bağımsızlık savaşının destanını yazan şairinin hak ettiği yere gelmesi için çabaladık.
Ama bu otuz yıla sığdıramadıklarımız da var kuşkusuz. Bizler gidici, kurumlar kalıcıdır. Nâzım Hikmet Vakfı da gelecek kuşaklara aktaracağımız adı gibi tertemiz bir kurumudur bu ülkenin…
Bugün enerjini en yüksek seviyede hissedeceksin. Cesur adımlar atmak için mükemmel bir zaman. Toplumsal ilişkilerini güçlendirebilir, yeni bağlantılar kurabilirsin. Ancak aceleci davranmamalı, kararlarını düşünerek almalısın; sabırsızlık seni yanıltabilir. İçsel motivasyonun sayesinde yeni projelere başlayabilir, tutkunun peşinden gidebilirsin. Fiziksel aktivitelere yönelmek, bedensel enerjini dengeleyip zindelik kazandırabilir. Duygusal olarak ise daha çok kendine dönük olman, içsel huzuru bulmanı sağlayacak. Karlı bir gün geçirmek içinse, sevdiğin aktivitelere zaman ayırmayı ihmal etme. Yorucu geçen günlerin ardından, kendine bir ödül vermek de önem taşıyor. Unutma, risk almaktan korkma; çünkü fırsatlar kapını çalabilir.
Sabah saatlerinin sakinliği, zihninde huzur arayışını destekleyecek. Gün içinde karşılaşacağın küçük zorluklar, sabrın ve kararlılığının ne denli güçlü olduğunu bir kez daha gösterecek. İçsel huzurunu korumak için aloe vera gibi sakinleştirici alanlara yönelmek faydalı olabilir.İletişim alanında dikkatli olmalısın. Özellikle yakınlarınla yapacağın sohbetlerde, duygularını ifade etmekte zorlanabilirsin. Aşk hayatında ise tutku ve heyecan dolu anlar seni bekliyor. Partnerinle aranızdaki bağı güçlendirmeye yönelik samimi bir konuşma yapmak için ideal bir dönemdesin. Kendini ifade etmekte zorlansan bile, kalbinin sesine kulak ver.Finansal konularda dikkatli olmalı, gereksiz harcamalardan kaçınmalısın. Kazanımlarını artırmak için söylem yerine eyleme geçme vakti. Günün sonunda, kendine zaman ayırarak ruhsal ve bedensel sağlığını destekleyecek etkinliklere yönelmek, seni dingin bir ruh haliyle buluşturacak. Kendine güven ve sabırlı ol; istediğin her şeyin zamanı gelecek.
Bugün iletişimlerin ve sosyal etkileşimlerin ön planda olacak. Konuşmaların daha derin anlamlar kazanacağı, fikirlerin daha anlamlı hale geleceği bir gün seni bekliyor. Zihin açıklığı ve merak duygusu, yeni insanlarla tanışmanı ve farklı perspektiflerden bakmanı sağlayacak. Fikir alışverişleri, projelerini daha da zenginleştirip yaratıcı çözümler bulmana yardımcı olabilir. Kendine güven, düşüncelerini ifade etme konusunda senin için belirleyici bir etken olacak. Ayrıca, duygusal derinliği yakalamak önemli. İçsel bir sorgulama yaparken, hislerinin seni nasıl yönlendirdiğini gözlemle. Bugün, kişisel ilişkilerde anlayış ve empati kurmak için harika bir fırsat. Verdiğin sözlere dikkat et, karşındakilerin beklentileriyle uyumlu kalmak sana fayda sağlayacak. Eğlenceli anlar ve güzel sürprizler de kapıda.
Duygusal bir yoğunluk içinde hissedebilirsin. İçsel dünyanda derinleşmek, geçmişle yüzleşmek ya da sevdiklerinle olan ilişkilerini gözden geçirmek isteği doğabilir. Empati yeteneğin öne çıkacak, başkalarının duygularını anlama konusunda oldukça başarılı olacaksın. Ancak, bu durumu kendine de yansıtmayı unutma; kendi ihtiyaçlarına saygı göster. Belirsizlik hissi, seni rahatsız edebilir ama bu, içsel gücünü keşfetme fırsatı sunacak. Gün içinde küçük sürprizler, sevdiklerinle olan bağlarını güçlendirecek anlar yaratabilir. Dışarıdaki dünyaya karşı açık ol, ama içsel dinginliğini korumaya da özen göster. Kimseyi kırmamak adına kendi düşüncelerini bastırma, sessizliğin ardında yatan tutku ve istekleri ifade etme fırsatını yakala. Kendine güven, hislerin doğru bir yönlendirme olacak.
Bugün, içsel enerjinin zirveye ulaşacağı bir dönemdesin. Kendine olan güvenin artarken, çevrendekilerle olan etkileşimlerin de olumlu yönlerde gelişecek. Kendi fikirlerini cesurca dile getirmen, başkalarının dikkatini çekmene yardımcı olabilir. İlişkilerinde, samimi ve içten bir yaklaşım sergilemen, sıcak bağlar kurman için zemin hazırlıyor. Ayrıca, yaratıcı projelere yönelmek için mükemmel bir vantage noktasıdasın; ilham dolu fikirlere ve yenilikçi yaklaşımlara açık ol. Ancak, kendini fazla ön plana çıkarmaktan kaçınman, grup dinamiklerinin sağlıklı işlemesine yardımcı olacaktır. Bugün, hedefine odaklan ve ne istediğini net bir şekilde belirle. İçindeki lider ruhu, başkalarına da ilham verebilir. Sosyal ortamlarda dikkat çekici olmanın yanı sıra, insanlara sıcaklığını ve kararlılığını hissettirmek için güzel bir fırsat. Sadece kendin ol ve bu anın tadını çıkar!
Detaylara olan düşkünlüğün ile buna bağlı olarak her şeyi mükemmel hale getirme isteğin ön planda. Bugün, iş yerinde veya sosyal çevrendeki ilişkilere dikkat etmekte fayda var; küçük bir yanlış anlama büyük sorunlara yol açabilir. İletişim yeteneklerin, anlaşmazlıkları çözmede sana yardımcı olabilir. Özellikle, başkalarına yardım etme arzun; onların takdirini kazanmanı sağlayacak, kendini daha değerli hissetmene yol açacaktır.Kendine zaman ayırmayı unutma; ruh sağlığını güçlendirmek için kısa bir yürüyüş veya meditasyon yapabilirsin. Yeniliklere açık olman gereken bir süreçte, değişikliklere adapte olmanın önemini kavrayacaksın. Duygusal açıdan ise, derin düşünceler içinde kaybolabilir, içsel huzurun için bir denge arayışına girebilirsin. Kendinle yüzleşmek ve hislerini anlamak, gelecekteki ilişkilerinde sana yeni bir perspektif kazandıracak. Başkalarına karşı ne kadar anlayışlı olursan, kendine de o kadar merhamet göstermen gerektiğini unutma. Bu dengeyi sağladığında, içsel dünya ile dışsal dünya arasında harmoni yakalayabileceksin.
Harmoni arayışı ön planda. İlişkilerdeki uyum ve denge, içsel huzurunu sağlamak adına önemli bir yer tutuyor. Sosyal etkileşimler, yeni arkadaşlıklar ve bağlantılar kurma fırsatları karşına çıkabilir. Duygusal zekânı kullanarak, insanlarla olan iletişimlerinde anlayışlı ve nazik olmalısın. Sanatsal yeteneklerini sergilemek ya da estetik alanlarda kendini ifade etmek için ideal bir dönemdesin.Karar verme konularında, başkalarının görüşlerine önem vermen faydalı olabilir; ancak, kendi iç sesini de dinlemeyi unutmamalısın. Anlık değişimlere açık ol; bu, yaşamında yeni kapılar açabilir. Kendi değerlerine sadık kalmak, özgüvenini artıracaktır. Günün sonunda, duygusal ve ruhsal olarak beslenmek için kendine zaman ayırmayı unutma. İçindeki yaratıcılığı sergilemek ve estetik algını zenginleştirmek, seni tazeleyecek.
Duygusal derinlikler ve gizli hislerin ön plana çıkacağı bir dönemdesin. İçsel bir dönüşüm sürecine girebilirsin. Hayatındaki bazı ilişkiler, beklenmedik bir şekilde yeniden değerlendirilebilir. Kendini açmakta zorlanabilirsin; bu da bazı durumlarda yalnızlık hissi yaratabilir. Ancak, bu süreçte kurduğun bağların gerçekte ne kadar önemli olduğunu anlaman için fırsat sunabilir.Kendine güvendiğin konularda daha cesur adımlar atmak isteyebilirsin. İçsel sesine güvenmelisin; mantığın ve sezgilerin arasında denge kurmaya çalışmak, karşılaşabileceğin zorlukları aşmanı kolaylaştıracak. İş veya kişisel projelerinle ilgili önemli kararlar alman gerekebilir. Duygusal yoğunluğu iyi yönetmelisin.Bugün, geçmişle yüzleşme ve içsel barışa ulaşma çabaların, geleceğin için parlak kapılar açabilir. Samimi bir ifadeyle, kalbinin sesini dinlemen, seni doğru yola yönlendirecek. Hayatından çıkarmak istediğin yükleri belirlemek adına derin bir iç gözlem yapabilirsin; bu, kendine olan inanını güçlendirecektir. Sonuç olarak, dönüşüm sürecin, bugün kendini yenileyebilmeni sağlayacak değerli deneyimler sunabilir.
Özgür ruhun ve maceraperestliğin ön plana çıkıyor. Yeni deneyimlere açlığın artacak, bu da seni harekete geçirecek. Destekleyici dostlar ve ilginç tanışmalar gündeme gelebilir. Yaratıcılığın yükseliyor, sanatsal projelerde kendini ifade etme fırsatları çıkabilir. Özellikle eğitimle ilgili konular, yeni öğrenme alanları ilgini çekebilir. İleriye dönük planlar yaparken, içsel sezgilerine güvenmek sana yol gösterecek. İlişkilerde ise rahatlık ve improvisasyon önemli olacak; içten ve samimi bir iletişim kurmak, yeni bağların oluşmasına zemin hazırlayacak. Aynı zamanda, sağlığına dikkat etmeyi unutmamalısın; doğada vakit geçirmek, enerji depolamana yardımcı olabilir. Unutma, her şey senin elinde; bu gün, potansiyelini gerçekleştirmek için harika bir fırsat sunuyor.
Bugün, odaklanmak ve hedeflerine adım adım yaklaşmak adına mükemmel bir gün. Öz disiplinin ön planda olduğu bu dönem, geçmişte yapmayı ertelediğin projeleri hayata geçirmek için seni motive edebilir. İş ve kariyer alanında yeni fırsatlar kapını çalabilir; bu fırsatları değerlendirmek için cesaretini yanına almayı unutma. Duygusal ilişkilerde ise daha derin ve samimi bağlantılar kurma arzusu ön plana çıkıyor. Ailevi konulara vakit ayırmak, sana huzur verecek. Kendi iç dünyana yönelip, duygularını değerlendirmek için kendine zaman tanı. Bazı konularda kararlılık gösterdiğin takdirde, beklenmedik gelişmelere açık olmalısın. Hayatın sunduğu küçük güzelliklere dikkat et ve şükran duygunu besle. Bu enerji, sana pozitif bir akış getirecek.
Bugün yenilikçi fikirlerinle parlayacaksın. Sosyal çevrende liderlik rolüne soyunabilir, başkalarına ilham verebilirsin. Farklı bakış açıların, grup çalışmalarında dikkati üzerinde toplayacak. İçsel merakın, yeni projelere girmene yol açabilir. Duygusal açıdan bağımsızlık arayışı, ilişkilerde önemli bir rol oynayabilir; destekleyici ama özgürlüklere saygı duyan bir tavır benimsemen etkili olacak. Beklenmedik olaylar, seni farklı bir yola itebilir; bu durumdan olumlu sonuçlar çıkarma yeteneğin yüksek. Kendine güvenin sayesinde zorlukların üstesinden gelmeyi başaracaksın. Ayrıca, ruhsal olarak kendini geliştirmek için meditasyon veya sanatla ilgilenmek faydalı olabilir, iç huzurunu bulmana yardımcı olacaktır. Kendini ifade etme fırsatı bulduğun her ortamda, özgünlüğünle dikkat çekmeyi başaracaksın.
Hayal gücünün parladığı bir gün. İçsel sezgilerin oldukça güçlü; çevrende yaşananları daha derin bir anlayışla algılıyorsun. Yaratıcı projelere yönelmek için ideal bir zaman dilimi. Sanatla ilgilenmek, müzik dinlemek veya yazı yazmak ruh halini olumlu yönde etkileyecek. İlişkilerinde, empati ve anlayışla yaklaşmak, karşı tarafın kalbini kazanmanda büyük rol oynayacak. Ancak, duygu yoğunluğu bazen seni zorlayabilir; bu nedenle kendine zaman ayırmayı unutma. Sağlığına da dikkat etmen gereken bir gün; dinlenmek ve stres atmak için hafif egzersizler faydalı olabilir. Yıldızlar, içsel huzurun için sana dönüşüm fırsatları sunuyor; bunları değerlendirmekte özgürsün.
