1
Aydınlanma ve demokrasi mücadelesinin simge isimlerinden Zülfü Livaneli, SÖZCÜ HaftaSonu’na konuştu. Dün, bugün ve yarın ekseninde önemli tespitlerde bulundu.
– Ülke nasıl bir kaosun içinde? Bize bir Türkiye fotoğrafı çeker misiniz?
Shakespeare’in Hamlet oyununda deniyor ki; “Kokuşmuş bir şeyler var Danimarka Krallığı’nda. Aslında bu her şeyi anlatıyor. Çünkü nereye baksak dökülüyor. Bunun siyaset, spor, eğitim, sağlık, organizasyon, birçok boyutu var. İşte bütün bunlar birleşik kaplar gibi hep birlikte çöküyor. Şu anda bir çöküntü içindeyiz. Nasıl Marmara Denizi’nde müsilaj deniz dibinden yüzeye vurduysa toplumsal hayatımızda da aynen böyle oldu.
– Toplumların inişli çıkışlı dönemleri olduğunu belirtiyorsunuz? Şu an dibe mi vuruyoruz?
Yurt dışındaki konferanslarda da “İnsanlık geri mi gider, ileri mi” diye çok sorulur bana. Ben de derim ki, insanlık yavaş da olsa ilerler. Çünkü her canlı organizma kendini yaşatacak ortama doğru gitmeyi içgüdüsel olarak bilir. İnsanlık da böyledir. Ama düz bir çizgi değildir bu ilerleyiş, zikzaklar yapar. Bir insanın ömrü ile ülkelerin ömrü arasında da büyük bir orantısızlık vardır.
Elbette biz kısacık ömrümüzde güzel günler görmek istiyoruz ama bu her zaman mümkün olmuyor. Kader denilen şey belki de bu. Dünyanın hangi yöresinde hangi dönemde doğduysanız bu da yaşamınızı belirliyor. Ama insanlık mutlaka ilerler. Ortaçağ’da meydanlarda cadı diye kadınların yakıldığı günlerden geldik, unutulmasın.
– Türkiye, uzun soluklu demokrasi serüveninde nasıl bir süreçten geçiyor?
Demokrasi bir Anglosakson icadıdır. Demokrasiyi içselleştirmiş güçlü bir orta sınıf ve herkesin karnının doyduğu bir ülke lazım. Bunlar olmadığı zaman demokrasi yerleşemiyor. Çünkü demokrasi orta sınıf ile mümkün olabilir. Türkiye’de yıllardır orta sınıf tahrip edilerek ortadan kalkıyor, zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapan bir sistem. Bu da bizi çatışmalara ve bölünmelere götürüyor.
– AKP “3 Y: Yasaklar, Yolsuzluk, Yoksulluk ile Mücadele” vaadi ve dini referanslar ile gelmişti iktidara. Şu anda Siyasal İslamcılık’ın çöküşüne mi tanık oluyoruz?
Amerika’nın, özellikle Bush yönetiminin desteklediği “Ilımlı İslam – Siyasal İslam” meselesinin sonuna gelindiğini artık tüm dünya görüyor. AKP’nin iktidara gelme fırsatı bulduğu zemini hazırlayan, daha öncekiler oldu. Tansu Çiller, Mesut Yılmaz hükümetlerinin yaptıkları ve zaafları, bir başbakanın (Bülent Ecevit) çıkıp “Türkiye’nin en büyük ekonomik krizi başlamıştır” demesi…
Burada ben size ilk kez bir şey açıklayayım: 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ahbabımdır. Anayasa kitapçığı fırlatma iddiası doğru değildir. “Ben kitap fırlatmadım. Buyurun beyefendi okuyun anayasayı dedim. Zaten, Devlet Denetleme Kurulu’nu devreden çıkarmak için o krizi çıkarmaya hazırlıklı gelmişlerdi” dedi. Milli Güvenlik Kurulu toplantıları gizli olduğu için Sezer sustu ve sineye çekti. İşte tüm bunlar sonunda AKP iktidara geldi. Ayrıca, özellikle bu liberal denilen arkadaşlar (AKP’ye) nasıl inandılar. Bunların ne olduğu bilinmiyor muydu? Sonradan (liberallerin) “Biz bunların demokratik söylemlerine inandık” demeleri bana inandırıcı gelmiyor.
– Diyorsunuz ki; “Mustafa Kemal bu ülkenin kilit taşıdır.” Açar mısınız?
Camilerin kubbelerinde kilit taşı olur. Diğer taşlar bu kilit taşlarına dayanarak durur. O kilit taşını çektiğiniz zaman yapı gümbür gümbür dökülür. Mustafa Kemal bir kilit taşıdır. Bunu hamaset olsun diye değil, matematik bir gerçeklik olarak söylüyorum. Çünkü, imparatorluk çökerken üç kıtadan canını kurtaranlar geldi ve elden gitmek üzere olan son vatan toprağında kendine bir yaşam kurmaya çalıştı.
Abdülhamit, “Dünya yüzünde ne kadar insan çeşidi varsa hepsi bizde bulunur” diyor. Öyledir. Bir millet yoktu. Belgrad’tan gelen ile Şam’dan gelen ile Tiflis’ten gelen ile Gümülcine’den gelen birisi aynı apartmanda komşuluk yapmaya başladılar. Bunları birleştirecek bir tutkala ihtiyaç vardı. İşte bu tutkalın adı, o Cumhuriyet’i tasarlayan, kuran Mustafa Kemal’dir. Dolayısıyla Mustafa Kemal’e saldırdığınız zaman bizatihi milletin ve devletin varlığına saldırmış olursunuz.
– Türkiye bu kaostan nasıl çıkar? Demokrasi güçleri ne yapmalıdır?
En büyük zaaf biraraya gelememek. Yakın tarihe baktığımız zaman görüyoruz ki, 1994 yılında bütün büyük şehirler üç sol partinin (SHP, CHP, DSP) bölünmesi yüzünden kaybedildi. Oysa bu üç partinin toplam oyu Refah Partisi’nin çok üstündeydi. Burada da en büyük sorumluluğu sayın Ecevit’e yüklemek zorundayım. Çünkü kendisine çok yalvardım, “Ben zaten siyasetçi değilim, (İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adaylığı) bana zorla kabul ettirilen bir görev. Ama lütfen bölünmeyelim” diye. Fakat böldü. Geçenlerde Hüsamettin Özkan (Dönemin DSP Genel Başkan Yardımcısı) dedi ki; “Siyasi hayatımızın en büyük hatası 94’te sizin oylarınızı bölmek oldu” dedi. Bunu şahsi bir şey olarak anlatmıyorum. Ama ne yazık ki ders alınmıyor. Bu olmadığı sürece de acı çekmeye devam edeceğiz. Çünkü karşı taraf bir bütün, biz ise kılcal damarlarına kadar ayrışan cepheyiz.
– Eğer halk seçimde Erdoğan ve AKP’ye iktidar görevi vermezse yeni dönem iktidarı ilk iş neler yapmalıdır?
Bu rejimler kişiye bağlıdır. Türkiye’nin sorunları o kadar birikti ki, iyi niyetli, dirayetli, çalışkan bir insan eğer işbaşına gelirse daha önceden kafasında hazırladığı kadrolar olmalı. Türkiye’yi yönetecek en az 40 – 50 hükümet çıkar. Bu ülkenin her konuda dünya çapında beyinleri var. Kutuplaşmayı bitirecek, sosyal barışı sağlayacak, herkesi tekrar yurttaş yapacak ve bir ulus haline dönüştürecek olan tedbirler başlıca projeler arasında olmalı. Cumhuriyet’in kuruluş ilkeleri doğrultusunda, büyük bir yeniden yapılanma seferberliği başlatılmalı. Ama laik Cumhuriyet’i demokratikleştirerek.
BALIKÇI VE OĞLU
Zülfü Livaneli’nin uzun süredir heyecan ile beklenen yeni romanı “Balıkçı ve Oğlu” çıktığı hafta en çok satanlar listesine oturdu. Livaneli, kitabında, Ege balıkçılarının ve hayal kurmaktan bile mahrum bırakılan göçmenlerin kaderini kaleme aldı. Livaneli, dört senedir çalıştığı Abdülhamit dönemine ilişkin kitap çalışmasını da bu yıl tamamlayacağını söyledi.
Bugün, enerjin yüksek ve yeniliklere açık bir ruh hali içindesin. Kararlılığın, yakın çevrendeki kişiler üzerinde güçlü bir etki yaratabilir. Çevrendeki insanlarla olan iletişimin, duygusal derinliklere inme fırsatı sunabilir; açık ve cesur olman, içindeki hisleri paylaşmana olanak tanıyacak. Fakat, bazen düşünmeden hareket etme eğiliminde olabilirsin; bu nedenle, ihtiyacın olan zamanı ayırarak plan yapmayı unutma.İş veya günlük sorumluluklarınla ilgili konularda, liderlik özelliklerin öne çıkacak. Takım arkadaşların veya iş arkadaşların, senin vizyonuna güvenerek senin önderliğinde hareket etmek isteyebilir. Bununla birlikte, kişisel alanını korumak da önemli; bazen yalnız kalıp düşünmek, sana tazelenme ve yeni stratejiler belirleme fırsatı verebilir. Aşk hayatında, rekabet duygusu artarken, tutku ve heyecan da cabası. Duygularını açığa çıkarmaktan çekinme; belirsizlikleri netleştirmek, ilişkinde derin bir bağ oluşturabilir. Unutma ki, açıklık ve samimiyet ilişkini güçlendirecektir. Bugün alacağın riskler, yarın için fırsatlar yaratma potansiyeline sahip.
Bugün, güçlü bir kararlılık ve sabır ile ilerliyorsun. Gürültüden uzaklaşma ihtiyacı hissedebilir, içsel dinginliğini sağlayacak aktivitelerle ilgilenmek isteyebilirsin. Yaratıcılığını beslemek için sanat veya doğa ile ilgili şeylere yönelmek sana iyi gelebilir. Maddi konularla ilgili tartışmalar gündeme gelebilir; bu alanlarda sakin kalmak önemli olacak. Duygusal ilişkilerde samimiyet ön planda. Güvendiğin insanlarla olan bağlarını derinleştirme arzusundasın. Farklı bir bakış açısı, yeni keşiflere kapı aralayabilir. Hayatındaki dengeyi sağlamaya yönelik atacağın adımlar, seni istediğin huzura ulaştıracak. Sabredip, hissedilen enerjiye göre hareket etmelisin.
Bugün zihninin aktif bir döneme girdiğini hissedeceksin. İletişim kurma isteği artacak, düşüncelerini başkalarına ifade etme konusunda hevesli olabilirsin. Sosyal çevrende hoş karşılanacak, yeni fikirler etrafında arkadaşlarınla keyifli sohbetler yapabilirsin. Öğrenmeye açık ol, öğrenme fırsatları seni bekliyor. Ancak, düşüncelerini hızlı bir şekilde değiştirebilir ve dalgalı bir ruh hali yaşayabilirsin. İçsel dengeyi sağlamak adına derin bir nefes almak faydalı olacaktır. Kendine karşı anlayışlı olmalı ve duygusal dalgalanmalarını kabullenmelisin. Hızla gelişen olaylara adapte olma kabiliyetin seni öne çıkaracak. Ayrıca, sevdiklerinle olan ilişkilerine özen göstermek, daha derin bağlar kurmanı sağlayabilir. Özellikle ikili ilişkilerde, samimiyetin artış gösterebilir; bu da sana yeni bir yakınlık kazandırabilir. Göz önünde olmanın, dikkat çekmenin tadını çıkar. Bugün kendinle barışık olman, çevrendekilerle olan etkileşimini güçlendirecek.
Duyguların derinlerine inme zamanı. Sık sık içsel dünyana döneceksin. Geçmişte yaşadıkların, bugün aldığın kararları etkileyecek. Aile üyelerin veya yakın dostlarınla olan ilişkilerin gündeme gelecek, samimiyetin ve bağlılığın ön planda olacak. Empati yeteneğin, başkalarının sorunlarına yaklaşımında sana yardımcı olabilir. Beklenmedik bir şekilde gündeme gelecek konular, seni düşündürecek. İletişimde dikkatli olmalı, hislerini açıkça ifade etmeyi unutmamalısın. Kendine ait bir alan oluşturmak, ruhsal olarak dinlenmene katkı sağlayacak. Kendinle barışık olma çabası, iç huzurunu elde etmene yardım edecek. Kendi sınırlarını çizerken nazik olmalı, başkalarının ihtiyaçlarına saygı göstermelisin. Bugün, sevgi ve anlayış dolu anların tadını çıkarabilir, bağlarını güçlendirebilirsin.
Bugün kendinizi sahnede gibi hissediyor, ışıkların altında parlamak istiyorsunuz. Yaratıcılığınızın dorukta olması, sanatsal projelerde ve sosyal ortamlarda öne çıkmanızı sağlıyor. İnsanlar sizin karizmanıza çekilirken, liderlik vasıflarınızı sergileyebilir ve ilham kaynağı olabilirsiniz. Duygusal anlamda derin bağlar kurmak ve sevgi dolu anlar yaşamak isteyecek, ilişkiniz üzerine düşünmek adına güzel fırsatlar bulacaksınız. Ancak, aşırı gurur ve kibirden kaçınmanız önemli; zira, bazı durumlar sizin dışınızdaki etkenlere bağlı olarak değişebilir. İş hayatında ise obtain ettiğiniz başarılar takdir görecek, bu da motivasyonunuzu artıracak. Aynı zamanda, bazen duygusal derinliklere dalmak yerine yüzeysel kalma eğiliminde olabilirsiniz; bu yüzden ilişkilerinize bir parça özveri ve sabırla yaklaşmak, size daha tatmin edici sonuçlar getirecektir. Bugün kendinizi ifade etmek için bolca fırsatınız olacak; unutmayın, bu sizin zamanınız!
Bugün, hayatın detaylarına daha fazla odaklanmak isteyebilirsin. Dikkatini yoğunlaştırmak, seni karmaşadan uzaklaştıracak ve hedeflerine ulaşma konusunda sana yardımcı olacak. İçsel bir huzur arayışı içinde olabilirsin; bu nedenle ruhsal aktiviteler, meditasyon veya doğa yürüyüşleri yapmak iyi gelebilir. Ayrıca, iş ya da projelerinle ilgili alacağın küçük ama etkili geri bildirimler, motivasyonunu artıracak. İlişkilerinde ise, sevdiklerine karşı samimi ve nazik olmanın tam zamanı. Duygularını ifade etme konusunda temkinli olabilirsin, ama bu, onların değerini bilmediğin anlamına gelmiyor. Küçük sürprizler ya da jestler, ilişkilere tazelik katacak. Finansa dair adımlar atmak için uygun bir zaman; bütçeni gözden geçirip, geleceğe yönelik planlamalar yapabilirsin. Detayları gözden kaçırmamak, bugün seni doğru kararlar almaya yönlendiriyor.
Bugün, sosyal etkileşimlerde ve ilişkilerde açık bir iletişim dönemi içindesin. Duygularını ifade etme konusunda kendini daha özgür hissedebilirsin. Başkalarıyla olan bağlantıların güçlenecek, yeni arkadaşlıklar kurma veya mevcut ilişkileri derinleştirme fırsatı bulacaksın. Sanatsal yeteneklerin ortaya çıkabilir, yaratıcılığını sergilemek için harika bir zaman. Duygusal denge sağlamak ve gereksiz çekişmelerden uzak durmak, ruh halini olumlu yönde etkileyecektir. Kendine güvenin artacak, bu da karar alırken daha cesur olmanı sağlayacak. Ancak, her zaman başkalarının fikirlerine de açık olmayı unutma; bu, daha zengin bir bakış açısı kazanmanı sağlayabilir. Bugün, içsel huzurunu sağlamak için doğayla bağlantı kurmaya çalışabilirsin; bu, zihnini tazeleyecek ve enerjini yenileyecektir.
Duygusal derinliklerin ortaya çıkacağı bir gün. Bağlantılarınızda samimiyet arayışında olacaksınız. İçsel yolculuklar, yüzeydeki sorunların ötesine geçme arzusunu uyandıracak. İlişkilerde güven ve sadakat ön planda. Gizemli yönlerinizi keşfetmek ve karanlık hislerle yüzleşmek için fırsatlar sunuluyor. Merak ettiğiniz konuları derinlemesine araştırmak isteyebilirsiniz. Özgün kalmanın ve içgüdülerinizi takip etmenin zamanı. Kendinizle olan bağlantınızı güçlendirmek, ruhsal dinginlik arayışına yönlendirecek. Çevrenizdekilerle empati kurarak, anlayışınızı derinleştirirseniz, duygusal tatminine erişebilirsiniz.
Yeni maceralara atılmak için harika bir zaman dilimindesin. Enerjin yüksek ve çevrendeki insanlara da ilham veriyorsun. Sosyal etkileşimlerin bu dönemde seni zenginleştirecek; yeni dostluklar kurma fırsatları karşına çıkabilir. Fikirlerin ve hayallerin konusunda cesur olman, seni daha önce denemediğin yollara yönlendirebilir. Ama aynı zamanda, karşına çıkan fırsatları değerlendirirken sabırlı olmayı unutma. İçsel huzurunu korumak ve daha derin anlayışlar kazanmak için, yalnız kalmaya da zaman ayırmalısın. Duygusal anlamda, sevdiğin kişilerle paylaşımların, güçlü bir bağlılık hissi oluşturacak. Dikkatini en çok çekmesi muhtemel olan konular, seyahatler ve kişisel gelişim üzerine yoğunlaşacak. Kendini ifade etmekten ve özgürlüğünü yaşamaktan korkma; bu süreçte seni bekleyen sürprizlerden biri, hayatının akışını değiştirecek fırsatlar olabilir.
Sorumluluk ve disiplin anlayışın bugün özellikle öne çıkıyor. İş hayatında, görevlerini yerine getirme konusundaki kararlılığın, çevrendekiler tarafından takdir edilecek. Uzun zamandır üzerinde düşündüğün bir projeye odaklanma fırsatı bulabilirsin. İkna kabiliyetin de oldukça güçlü; bu, arkadaşların veya iş arkadaşlarınla olan iletişimini güçlendirebilir, fikirlerini etkili bir şekilde sunmanı sağlayabilir.Aile ilişkilerine de özel bir vurgu yapmalısın. Sevdiklerinle geçireceğin zaman, aranızdaki bağı kuvvetlendirecek. İçsel huzurunu sağlamak adına, kişisel alanına önem vermen gerekiyor. Düşüncelerini ve hislerini yazıya dökmek, zihnini boşaltmana yardımcı olabilir. Kendine olan güvenin artsa da, başkalarının fikirlerine de saygı göstermek önemli olacak. İlerleyen günler için sağlam adımlar atmaya hazır olduğunu hissetmek, hayatının çeşitli alanlarında olumlu değişimlere zemin hazırlayacak.
Bugün özgürlük arayışın ön plana çıkacak. Sıradanlığın dışında sıçramak, yeniliklere kapı açmak isteğine esin kaynağı olacak. Sosyal ilişkilerinde canlılık gözlemlenecek; dostlarınla yapacağın sohbetler, ilham verici fikirlerin doğmasına neden olacak. İçinde bulunduğun durumları sorgulamak ve kendine yeni bir yol haritası çizebilmek için ideal bir zaman dilimindesin. Aniden gelişen olaylar, seni beklenmedik fırsatlar karşısında bırakabilir; bu sebeple, esnekliğini koruman ve anı yaşamaya açık olman önemli. Ayrıca, daha önce ertelediğin bir projeye yeniden odaklanmak için harika bir gün. Duygusal olarak da, kendini ifade etmek için fırsatlar bulacak ve içsel dünyanı dışa vurmanın keyfini yaşayacaksın. Yeniliklere ve değişimlere açık ol!
Duygusal derinliklerin artış göstermesiyle birlikte içsel dünyanın zenginleşiyor. Sanat ve yaratıcılıkla ilgili projelere yönelmek, ruhunu besleyen aktivitelerle buluşmanı sağlayacak. Sevdiklerinle olan ilişkilerde daha anlayışlı ve duyarlı bir yaklaşım benimseyebilirsin. Empati gücünün yüksek olduğu bu dönem, çevrendekilere destek olmanın yanı sıra, kendi duygusal ihtiyaçlarına da dikkat etmeni gerektiriyor. Kendini ifade etme konusunda zorlanmış olsan da, içsel hislerinle yüzleşmek ve onları dile getirmek, sana büyük bir rahatlama sağlayacak. İçsel huzuru bulmak için yalnız kalabileceğin zamanlar yaratmayı unutma. Unutulmaması gereken bir diğer nokta ise, yeniliklere ve değişime açık olmanın, kasvetli ruh halinin dağılmasına yardımcı olacağı. Sezgilerine güven, ruhsal yolculuğunda seni rehberlik edecekler.
