1
Aydınlanma ve demokrasi mücadelesinin simge isimlerinden Zülfü Livaneli, SÖZCÜ HaftaSonu’na konuştu. Dün, bugün ve yarın ekseninde önemli tespitlerde bulundu.
– Ülke nasıl bir kaosun içinde? Bize bir Türkiye fotoğrafı çeker misiniz?
Shakespeare’in Hamlet oyununda deniyor ki; “Kokuşmuş bir şeyler var Danimarka Krallığı’nda. Aslında bu her şeyi anlatıyor. Çünkü nereye baksak dökülüyor. Bunun siyaset, spor, eğitim, sağlık, organizasyon, birçok boyutu var. İşte bütün bunlar birleşik kaplar gibi hep birlikte çöküyor. Şu anda bir çöküntü içindeyiz. Nasıl Marmara Denizi’nde müsilaj deniz dibinden yüzeye vurduysa toplumsal hayatımızda da aynen böyle oldu.
– Toplumların inişli çıkışlı dönemleri olduğunu belirtiyorsunuz? Şu an dibe mi vuruyoruz?
Yurt dışındaki konferanslarda da “İnsanlık geri mi gider, ileri mi” diye çok sorulur bana. Ben de derim ki, insanlık yavaş da olsa ilerler. Çünkü her canlı organizma kendini yaşatacak ortama doğru gitmeyi içgüdüsel olarak bilir. İnsanlık da böyledir. Ama düz bir çizgi değildir bu ilerleyiş, zikzaklar yapar. Bir insanın ömrü ile ülkelerin ömrü arasında da büyük bir orantısızlık vardır.
Elbette biz kısacık ömrümüzde güzel günler görmek istiyoruz ama bu her zaman mümkün olmuyor. Kader denilen şey belki de bu. Dünyanın hangi yöresinde hangi dönemde doğduysanız bu da yaşamınızı belirliyor. Ama insanlık mutlaka ilerler. Ortaçağ’da meydanlarda cadı diye kadınların yakıldığı günlerden geldik, unutulmasın.
– Türkiye, uzun soluklu demokrasi serüveninde nasıl bir süreçten geçiyor?
Demokrasi bir Anglosakson icadıdır. Demokrasiyi içselleştirmiş güçlü bir orta sınıf ve herkesin karnının doyduğu bir ülke lazım. Bunlar olmadığı zaman demokrasi yerleşemiyor. Çünkü demokrasi orta sınıf ile mümkün olabilir. Türkiye’de yıllardır orta sınıf tahrip edilerek ortadan kalkıyor, zengini daha zengin, fakiri daha fakir yapan bir sistem. Bu da bizi çatışmalara ve bölünmelere götürüyor.
– AKP “3 Y: Yasaklar, Yolsuzluk, Yoksulluk ile Mücadele” vaadi ve dini referanslar ile gelmişti iktidara. Şu anda Siyasal İslamcılık’ın çöküşüne mi tanık oluyoruz?
Amerika’nın, özellikle Bush yönetiminin desteklediği “Ilımlı İslam – Siyasal İslam” meselesinin sonuna gelindiğini artık tüm dünya görüyor. AKP’nin iktidara gelme fırsatı bulduğu zemini hazırlayan, daha öncekiler oldu. Tansu Çiller, Mesut Yılmaz hükümetlerinin yaptıkları ve zaafları, bir başbakanın (Bülent Ecevit) çıkıp “Türkiye’nin en büyük ekonomik krizi başlamıştır” demesi…
Burada ben size ilk kez bir şey açıklayayım: 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ahbabımdır. Anayasa kitapçığı fırlatma iddiası doğru değildir. “Ben kitap fırlatmadım. Buyurun beyefendi okuyun anayasayı dedim. Zaten, Devlet Denetleme Kurulu’nu devreden çıkarmak için o krizi çıkarmaya hazırlıklı gelmişlerdi” dedi. Milli Güvenlik Kurulu toplantıları gizli olduğu için Sezer sustu ve sineye çekti. İşte tüm bunlar sonunda AKP iktidara geldi. Ayrıca, özellikle bu liberal denilen arkadaşlar (AKP’ye) nasıl inandılar. Bunların ne olduğu bilinmiyor muydu? Sonradan (liberallerin) “Biz bunların demokratik söylemlerine inandık” demeleri bana inandırıcı gelmiyor.
– Diyorsunuz ki; “Mustafa Kemal bu ülkenin kilit taşıdır.” Açar mısınız?
Camilerin kubbelerinde kilit taşı olur. Diğer taşlar bu kilit taşlarına dayanarak durur. O kilit taşını çektiğiniz zaman yapı gümbür gümbür dökülür. Mustafa Kemal bir kilit taşıdır. Bunu hamaset olsun diye değil, matematik bir gerçeklik olarak söylüyorum. Çünkü, imparatorluk çökerken üç kıtadan canını kurtaranlar geldi ve elden gitmek üzere olan son vatan toprağında kendine bir yaşam kurmaya çalıştı.
Abdülhamit, “Dünya yüzünde ne kadar insan çeşidi varsa hepsi bizde bulunur” diyor. Öyledir. Bir millet yoktu. Belgrad’tan gelen ile Şam’dan gelen ile Tiflis’ten gelen ile Gümülcine’den gelen birisi aynı apartmanda komşuluk yapmaya başladılar. Bunları birleştirecek bir tutkala ihtiyaç vardı. İşte bu tutkalın adı, o Cumhuriyet’i tasarlayan, kuran Mustafa Kemal’dir. Dolayısıyla Mustafa Kemal’e saldırdığınız zaman bizatihi milletin ve devletin varlığına saldırmış olursunuz.
– Türkiye bu kaostan nasıl çıkar? Demokrasi güçleri ne yapmalıdır?
En büyük zaaf biraraya gelememek. Yakın tarihe baktığımız zaman görüyoruz ki, 1994 yılında bütün büyük şehirler üç sol partinin (SHP, CHP, DSP) bölünmesi yüzünden kaybedildi. Oysa bu üç partinin toplam oyu Refah Partisi’nin çok üstündeydi. Burada da en büyük sorumluluğu sayın Ecevit’e yüklemek zorundayım. Çünkü kendisine çok yalvardım, “Ben zaten siyasetçi değilim, (İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan Adaylığı) bana zorla kabul ettirilen bir görev. Ama lütfen bölünmeyelim” diye. Fakat böldü. Geçenlerde Hüsamettin Özkan (Dönemin DSP Genel Başkan Yardımcısı) dedi ki; “Siyasi hayatımızın en büyük hatası 94’te sizin oylarınızı bölmek oldu” dedi. Bunu şahsi bir şey olarak anlatmıyorum. Ama ne yazık ki ders alınmıyor. Bu olmadığı sürece de acı çekmeye devam edeceğiz. Çünkü karşı taraf bir bütün, biz ise kılcal damarlarına kadar ayrışan cepheyiz.
– Eğer halk seçimde Erdoğan ve AKP’ye iktidar görevi vermezse yeni dönem iktidarı ilk iş neler yapmalıdır?
Bu rejimler kişiye bağlıdır. Türkiye’nin sorunları o kadar birikti ki, iyi niyetli, dirayetli, çalışkan bir insan eğer işbaşına gelirse daha önceden kafasında hazırladığı kadrolar olmalı. Türkiye’yi yönetecek en az 40 – 50 hükümet çıkar. Bu ülkenin her konuda dünya çapında beyinleri var. Kutuplaşmayı bitirecek, sosyal barışı sağlayacak, herkesi tekrar yurttaş yapacak ve bir ulus haline dönüştürecek olan tedbirler başlıca projeler arasında olmalı. Cumhuriyet’in kuruluş ilkeleri doğrultusunda, büyük bir yeniden yapılanma seferberliği başlatılmalı. Ama laik Cumhuriyet’i demokratikleştirerek.
BALIKÇI VE OĞLU
Zülfü Livaneli’nin uzun süredir heyecan ile beklenen yeni romanı “Balıkçı ve Oğlu” çıktığı hafta en çok satanlar listesine oturdu. Livaneli, kitabında, Ege balıkçılarının ve hayal kurmaktan bile mahrum bırakılan göçmenlerin kaderini kaleme aldı. Livaneli, dört senedir çalıştığı Abdülhamit dönemine ilişkin kitap çalışmasını da bu yıl tamamlayacağını söyledi.
Bugün enerjinin yüksek olduğu bir gün. Harekete geçmek, tüm hedefleriniz için adım atmak için mükemmel bir fırsat. İçsel gücünüzü hissedecek, kararlılıkla ilerleyeceksiniz. Sosyal ortamlarda kendinizi ifade etme isteği artmış durumda. Çevrenizdekilerle sıcak ve samimi ilişkiler kurabilirsiniz. Ancak, aceleci davranmaktan kaçınmanız önemli; düşünmeden yapılan hamleler ters tepebilir. İş veya projelerinizde yaratıcı fikirler ön plana çıkacak, bunları paylaşmaktan çekinmeyin. Sağlığınıza dikkat etmeli, stresli durumlarda sakin kalmayı başarmalısınız. Bugün alacağınız bir haber, ruh halinizi önemli ölçüde olumlu etkileyebilir. Açık zihninizle geleceğe dair umut dolu adımlar atabilirsiniz.
Maddi konularda belirgin bir kararlılık hissediyorsun. Bugün, bütçeni gözden geçirip tasarruf planları yapmak için harika bir zaman. Duygusal anlamda ise, güven arayışın artmış durumda; sevdiğin kişilerle daha derin bağlar kurmak isteyebilirsin. Aynı zamanda estetik zevklerin ve sanata karşı duyduğun ilgi artış gösterebilir. Eğer bir proje üzerinde çalışıyorsan, sabırlı olmalı ve detaylara dikkat etmelisin. Bütün bunların yanı sıra, sağlığına özen göstermek ve ruhsal dengeyi sağlamak adına zaman ayırmak da önemli. İçsel huzurunu bulma çabaların, dönüşüm sürecinde sana rehberlik edecek.
Bugün, merak ve öğrenme arzusunun doruk noktaya ulaşacağı bir dönemdesin. Sosyal çevrendeki dinamikler, yeni bağlantılar ve ilginç sohbetlerle zenginleşebilir. Anlık değişimler ve beklenmedik fırsatlar karşısında esnek kalabilirsin. Özellikle iletişim becerilerin, karşılaştığın sorunlara yaratıcı çözümler bulmanda etkili olacak. İçsel düşüncelerinin dışa vurum bulması, seni daha özgür ve bağımsız hissettirecek. Ancak, etrafındaki seslerin senin kararlarını etkilemesine izin verme. Kendi kalbinin sesine kulak vererek, içsel huzurunu bulabilirsin. Kısacası, bu gün, zihnini açma ve yeni deneyimlere adım atma fırsatını yakalayabileceğin verimli bir dönem.
Duygusal derinlik ve sezgi bugün senin en büyük rehberlerin olacak. İçsel hislerine güvenerek hareket etmeli ve olaylar karşısında empati geliştirmelisin. Aile bağların ve arkadaşlarınla olan ilişkilerin ön plan çıkarken, sevgi dolu bir ortam yaratman için elinden geleni yapmalısın. İletişimde açık ve samimi olman, kalp bağlarını güçlendirecek. Kendini argümanlardan uzak tutarak akışa bırakmak, huzur bulmanı sağlayacak. Ayrıca, yeni hobiler ya da yaratıcı projeler üzerinde çalışmak için mükemmel bir zaman. İçindeki yaratıcılığı serbest bırakmayı unutma! Kendine zaman ayırmayı ihmal etme; ruhsal dengen için gerekli. Başkalarına sunacağın sıcaklık ve ilgi, bugün seni daha da özel kılacak.
Kendine güvenin bir hayli yüksek. Etrafındaki insanlara ilham kaynağı olabilirsin. Bugün, yaratıcılığını vor kampanya, projeler veya sanat çalışmaları gibi alanlarda sergilemek için harika bir fırsat. İnsanlarla olan ilişkilerin, geçmişte yaşadığın zorluklara rağmen bu günlerde daha da güçlenebilir. Sosyal ortamlarda yeni insanlarla tanışma ve bağlantılar kurma şansı bulacaksın. Duygusal olarak kendini ifade etmekten çekinme, duygularını açıkça paylaşmak, ilişkilerini derinleştirir. Özellikle romantik yaşamında sürükleyici anlar yaşayabilirsin; doğrudan hislerini ifade etmek, tam da aradığın samimiyeti getirebilir. İş yerinde veya projelerde liderlik vasıflarını ön plana çıkarmak, ekip arkadaşlarınla olan bağlarını güçlendirecektir. Sabırlı olmayı öğrenmek, bugün başkalarıyla olan diyaloglarından alacağın derslerle daha iyi bir versiyonuna ulaşmana yardımcı olabilir. Pozitif enerjin etrafındakilere de yansıyacak, bu da sana olan hayranlığı artıracak. Küçük detaylara dikkat et; bugün, basit ama anlamlı anlar yaratma şansı bulacaksın.
Sakin ve düzenli bir gün geçirebilirsin. Yalnız kalmayı isteyebilir, düşüncelerine yoğunlaşabilirsin. Yaratıcılığını besleyecek aktivitelerde bulunmak, zihnini ferahlatmak için harika bir fırsat. İş yerindeki sorumluluklara dikkat etmen gerekecek, detaylara odaklanarak ilerlemelisin. İletişimde nazik ve anlayışlı olmak, çevrendekilerle uyum sağlamakta fayda getirebilir. Duygusal ve fiziksel sağlığına özen göstererek, stresle başa çıkmanın yollarını aramalısın. Kendine ayıracağın zaman, dengeyi bulmana yardımcı olacak ve kendini yenileyerek daha olumlu bir enerjiyle yola devam etmene olanak tanıyacak. Sosyal ilişkilerde ise empati kurmak, arkadaşlık bağlarını güçlendirmene yardımcı olabilir.
Bugün, denge arayışın daha da belirginleşiyor. Sosyal çevrenle olan ilişkilerinde uyum sağlama isteğin artarken, bazı çatışmaları da yumuşatmak için fırsatlar bulabilirsin. İçsel huzurunu korumak adına, başkalarının beklentilerini göz önünde bulundurman faydalı olacak. Sanatsal ve yaratıcı projelere yönelmek, ruhunu besleyecek ve içinde bulunduğun dönemi daha anlamlı kılacak. Kendine zaman ayırmayı unutma; bu, zihin ve ruh dengenin yeniden sağlanmasına yardımcı olacak. Ayrıca, bir arkadaşından veya tanıdığından alacağın destek, seni yeni fikirlere yönlendirebilir. İletişim becerilerin sayesinde zor zamanların üstesinden gelebilirsin. Unutma, her şeyin bir zamanı var; acele etme ve sürecin tadını çıkar.
Gizli duyguların yüzeye çıkma zamanıdır. İçsel bir dönüşüm yaşarken, kararlılığın sana güç verecek. İkili ilişkilerde beklenmedik durumlarla karşılaşabilirsin; iletişimini iyileştirmek için açık ve samimi olmalısın. Duygusal derinlikler, sana hem zorlayıcı hem de öğretici deneyimler sunacak. Kendini ifade etme biçimine dikkat et, zira sözlerin başkalarında kalıcı etkiler bırakabilir. Sağlığına özen göster; zihinsel dinginlik, beden sağlığınla doğrudan bağlantılı. Kendi iç dünyanda yapacağın keşifler, seni daha güçlü kılabilir. Yaratıcılığını serbest bırak, yeni projeler ve hobiler için ilham alabileceğin bir dönemdesin. Unutma ki, dönüştüğün her şey, seni daha yetkin ve olgun bir birey haline getirecek.
Yeni maceralara ve keşiflere aç bir ruh halindesin. İçsel bir özgürlük arayışı içinde, mevcut sınırlarını zorlamak isteyebilirsin. Seyahat planları, yeni insanlarla tanışmalar ya da farklı kültürler hakkında bilgi edinme arzusu gün boyunca seni sarabilir. Aniden karşına çıkabilecek fırsatları değerlendirmek için hazırlıklı ol. Cesur düşünceler ve yeni fikirler, çevrendekilerle olan iletişimini zenginleştirecek. Aynı zamanda, içsel bakış açılarınla başkalarına ilham vermen mümkün. Sosyal çevrende kendini ifade etme ihtiyacı duyabilirsin; bu, samimi ilişkilerin daha da derinleşmesine yol açabilir. Kendine güvenin artarken, içsel bilgeliklerin ışığında hareket etmenin keyfini yaşayacaksın.
Duygusal derinliklere dalma isteği içinde olabilirsin. İçsel huzuru ararken, çevrendeki insanlarla olan ilişkilerine daha fazla önem vermen gerektiğini hissedeceksin. İş yerindeki sorumlulukların seni biraz daraltabilir, ama bu dönem aynı zamanda kariyerinle ilgili yeni fırsatlar da kapını çalacak. Kendine güvenini artırmalısın; yeteneklerinle ilgili yeni yollar çizebilir ve başkalarına ilham verebilirsin. Bugün, iletişimde empati ve anlayış sergilemek, daha sağlıklı bağlantılar kurmana yardımcı olacak. Kendi içsel sesini dinleyerek hareket etmen, günün olumlu geçmesini sağlayacak. Sakin kal, her şey zamanı geldiğinde yoluna girecektir.
Gün, sosyal bağlantıları güçlendirmek ve yeni insanlarla tanışmak için harika bir fırsat sunuyor. İçgüdüsel olarak etrafındakilere ilham verme eğilimindesin. Yenilikçi fikirlerinle dikkat çekebilir, yaratıcı projelere yönelerek özgünlüğünü ortaya koyabilirsin. Bugün, beklenmedik durumlarla başa çıkma yeteneğin sayesinde, zorlukları avantajına çevirebilirsin. Arkadaşlarınla olan ilişkilerinde açık iletişim büyük bir önem taşıyor; hislerini samimiyetle paylaşmak, aranızdaki bağı derinleştirecek. İçsel huzuru bulmak için biraz yalnız kalma ihtiyacı da hissedebilirsin; bu, kendini yeniden değerlendirmek ve yenilenmek için değerli bir zaman dilimi olacaktır. Gün içinde karşılaşabileceğin ufak engeller, seni durdurmak yerine daha sağlam adımlarla ilerlemeni sağlayacak. Kendi ihtiyaçlarına odaklanmak, başkalarıyla olan etkileşimlerini daha da güçlendirecek. Kendine olan güveninle, cesur adımlar atabilirsin.
Duyguların en derin köşelerine inme fırsatı buluyorsun. Hayal gücün oldukça güçlü ve bu, sanatsal yaratıcılığı besleyebilir. Özellikle ruhsal ve manevi konulara duyduğun ilgi artıyor. Meditasyon veya derin düşünme seansları yapmak, kendini yenilemeni sağlayabilir. İlişkilerinde daha samimi ve içten olma arayışı içerisindesin, bu da seni çevrende daha anlayışlı bir enerjiyle paketleyecek. Bir arkadaş ya da sevdiğin kişiyle yapacağın açık kalp bir konuşma, aranızdaki bağı güçlendirebilir. Duygusal derinliklerde yüzmeyi tercih et, yüzeyin ötesine geçmek, gerçek benliğini bulmanı sağlayabilir. Kendine karşı nazik olmayı unutma; içsel huzuru sağlamak, dengenin temel taşlarından biri olacak. Hayallerinin peşinden gitmekten çekinme—bugün cesur adımlar atabilirsin.
