1
Benim payıma düşen
bir perdenin asılmasının benden aldığı gökyüzüdür
benim payıma düşen terk edilmiş merdivenlerden inmektir ve ulaşmaktır bir şeylere çürüyüşte ve gurbette
benim payıma düşen anılar bahçesinde hüzünlü bir gezintidir…
Füruğ (Yeniden Doğuş adlı şiirden)
Suudi Arabistanlı Şair Hissa Hilal’in sesi: “Fetvanın gözlerindeki kötülüğü gördüm. İyililiğin yasadışı sayıldığı bir dönemde…Gerçeği söylediğimde gizlendiği yerden vahşi bir hayvan dışarı fırlıyor. Kör, ilkel ve öfke dolu. Üstünde ölüm kıyafeti. İktidarı simgeleyen güçlü, resmi bir kurumun sözcüsü olarak vaiz verip barışı arayanların üstünde terör yaratıyor”
Suudi Arabistan’da Million’s Poet yarışmasında büyük bir şiir ödülü alan Hissa Hilal; “Şiirlerim pençelerini çıkartıyor” diyor. “Bana karşı olan aptalların önünde eğilmeyeceğim”. Yazar Hilal üzerine yapılan belgeselde (Stefanie Brockhaus) bu ilginç kadın şairin başkaldırısını izlerken sahnede erkek yarışmacıların ardından ürkek adımlarla yürüyen, gözleri bile görünmeyen, sadece sesi duyulan bu simsiyah çarşaflı kadının direnci karşısında şaşkınlığa düşüyoruz. Hilal’in köktendinci erkek dünyasını sorgulayan şiirleri o kadar eleştirel ki, kolaylıkla fanatizmin kurbanı olabilir. Ama baskılara ve tehditlere rağmen yarışmadan çekilmiyor, korkmadan sonuna kadar direnerek finale kalıyor ve ödül alıyor.
Hissa Hilal bu şiir yarışmasına katılarak ödül kazanmasıyla Suudi Arabistan’da bir ilki gerçekleştiriyor. Şu bir gerçek ki eleştirilerini şiirle değil sözgelimi bir gazete yazısıyla gerçekleştirseydi sonu çoktan gelmişti. Ama edebiyatın, sanatın konumu belki de farklı. Bu direnişin devamı gelecek mi, yoksa bu yarışma da sadece erkeklerin şovu mu; şiir söz konusu olunca biz kadınlara bile söz hakkı veririz şovu?
“Kadınlar toplumun ruhudur”diyor Hilal; “Onları dışladığınızda bütün bir toplumun ruhunu da dışlamış olursunuz”.Belgeselde izlediğim bu ödül töreninde kara çarşafların ardındaki bu kadının sesinin milyonlarca kadına güç verdiğini düşündüm.
Günümüzde kadınların sesi bütün dünyada, İslam ülkelerinde bile yükseliyor. “Yaralarım Aşktandır” oyununda genç yaşta bir trafik kazasında yaşamını yitiren kadın şair Furuğ’un hüzünlü öyküsünü izliyoruz. Furuğ Farruhzad geçen yüzyılda yaşamış ve İran edebiyatına damgasını vurmuş çok önemli bir şair.
İzlediğimiz oyunda otoriterler Furuğ’un hemen gömülmesine izin vermiyorlar. Çünkü yazarın yaşamında, şiirlerinde, duruşunda başkaldırı var. Otoriteleri böylesine hiçe sayan bir kadın yaşamı boyunca baş kaldırmayı başarabilmiş ama sesi, soluğu kesildiği bir noktada söz yine otoritelerde. Çünkü Furuğ gibi bir ‘kanıbozuk’ hiç kimseye örnek olmamalı, hiç kimseye cesaret vermemeli. Ne var ki otoritelerin gözden kaçırdığı Furuğ’un bedeni yok olsa, gömülmesine izin verilmese de şiirleriyle yaşamını sürdüreceği.
Araftayız, yaşamla ölüm arasındaki bir noktada. Bir ölünün gözünden Furuğ’un yaşamının çeşitli evrelerini Nazan Kesal’in usta oyunculuğundan izlerken “kadından şair olmaz” diyen kadın düşmanı bir toplumun içinde buluyoruz kendimizi. Kadın düşünmesini, yaratmasını, yazmasını bilemez ki şair olabilsin. Düşünen de, yaratan da sadece erkeklerdir. Erkeklerin kadınlar için düşündüğü ve eyleme geçtiği bir dünyada ise kadına hiç yer yoktur. O kapanmaya, kapatılmaya, görünmez olmaya mahkûmdur.
Nazan Kesal, Furuğ’un öfkesini, hüznünü kimi kez şiir okuyarak, kimi kez anlatarak dile getirirken erkek egemen bir dünyanın içinde ölümle yaşam arasındaki sıkışmışlığı da çok çarpıcı bir biçimde sergiliyor. Bunda bir ölünün anlatımında odaklaşan fantastik kurgunun (yazar: Şebnem İşigüzel) ve ölüme gönderme yapan mezar ya da tabut çağırışımı uyandıran bir masanın ve beyaz ışıklarla aydınlatılmış sahne tasarımının da payı büyük (yönetmen: Berfin Zenderlioğlu). Nazan Kesal incecik beyaz giysileriyle ölüler dünyasına gönderme yaparak Furuğ’u canlandırırken hafifliği ve arınmışlığı simgeliyor. Furuğ uzaklardan farklı bir noktadan bakıyor onu hırpalayıp horlayan bu dünyanın çirkinliklerine.Şiir yazmasına karşı çıkan otoriter babası, çocuğunu elinden alan ve onun anneliğini sorgulayan eski kocası, onu baskılar altında tutmaya çalışan mollara karşın erkeklerin kendisini ezip geçmelerine karşı çıkıyor; çektiği onca acılara rağmen dimdik ayakta duruyor, ne istediğini biliyor, sözünü sakınmıyor, erkekleri alaya almaktan da, onların zavallılıklarını açığa çıkartmaktan da hiç çekinmiyor. Hiç durmadan üretiyor, şiir yazıyor, bir çocuk evlat ediniyor, aşık oluyor. Kimsenin kendisini ve sanatını küçümsemesine izin vermediği gibi kadınların attığı her adımın kontrol altına alındığı zor ve baskıcı koşullara karşın yaşamını dilediğince biçimlendirme tutkusundan da hiç de ödün vermiyor..
Furuğ’un toprağa verilmeyi bekleme sürecinde kova kova sularla ölü bedenini yıkaması yaşanan bütün adaletsizliklerden, baskılardan, çirkinliklerden arınmaya gönderme yapıyordu. Kendini arındırma din adına dehşet saçan ataerkilliğin pisliklerinden arınma anlamına geliyordu. Kadınların pırıl pırıl, tertemiz bir dünyada yeniden doğma ve sıfırdan başlama özlemini dile getiriyordu. Acaba baskıların olmadığı daha adil bir dünyada Furuğ gibi yetenekli bir yazarın yaşamı, şiirleri nasıl gelişecekti? Öte yandan Furuğ genç yaşta bir kazada hayatını yitirmeseydi, yaşamı baskıların ve zorbalığın hiç azalmadığı bir ortamda nasıl gelişecekti? Ya da bugün yaşasaydı neler yaşayacaktı?
Fas asıllı yazar Saphia Azzeddine’nin kara mizah romanından Köln Keller Theater’de sahneye uyarlanan (Uyarlayan: Ulrike Jansen) ve ödül alan oyunu “Bilquiss (Belkıs)”, kadınların görünmez olduğu bir ülkede görünür olmak mücadelesi veren bir kadının öyküsünü anlatıyor. Belkıs Hissa Hilal ya da Furuğ gibi bir şair değil ama dilin gücüne inanan ve yaşadıklarını sorgulamaktan çekinmeyen genç bir kadın.
Bu da ona pahalıya mal oluyor çünkü ölüm cezasıyla yargılanıyor. Belkıs taşlanarak öldürülecek.Suçu: Ezan saatini kaçıran sarhoş müezzine ezan okuyarak ders vermek, şiir okumak, topuklu ayakkabı giymek, makyaj yapmak, dahası patlıcan türü ahlaka aykırı sebzeleri bahçesine ekmek. Kendisine yönetilen absürt suçlamalar zaman zaman izleyiciyi güldürür gibi olsa da, gülme duygusu oyunun sonuna doğru boğazımızda takılıp kalıyor. Belkıs’a ölüm cezası vermek zorunda kalan yargıcın yaşadığı iç çatışmayı, Amerikalı gazetecinin çaresizliğini üç kadın oyuncu okuma tiyatrosuna yaklaşan bir minimalizmle canlandırıyorlar.
Belkıs mahkemede kendini savunurken namus bekçilerinin iki yüzlülüklerini ve ahlaksızlıklarını bir bir yüzlerine vuruyor.İçindeki insancıllığı bastırmak zorunda kalan yargıç Belkıs’ı ölüme göndermek zorunda kalıyor, çünkü öyle bir mahalle baskısıyla karşı karşıya ki başka türlü davranması mümkün değil. Ne var ki Belkıs’ın erkek dünyasına başkaldırısını dile getiren sözleri bir bıçak gibi saplanıyor insanların yüreklerine. Dil ölümü de yenen bir silaha dönüşerek belki de bir gün kadınların kolay kolay yok edilmeyeceği bir dünyaya gönderme yapıyor. Bir umut mu? Belki tıpkı Hessa Hilal’ın ya da Furuğ’un şiirlerindeki ışık gibi.
Bugün enerjin yüksek, etrafındaki insanların ilgisini çekmeyi başaracaksın. Kararlılığın ve cesaretin, karşılaştığın zorlukların üstesinden gelmene yardımcı olacak. Aşk alanında yeni gelişmeler mümkün; kalbinin sesine kulak ver. İş hayatında ise inisiyatif almak, projelerini bir adım öne taşıyabilir. Sosyal davetlerde daha fazla yer alarak yeni bağlantılar kurma fırsatı bulabilirsin. Ancak dikkatli ol; öfke ve sabırsızlık bazı iletişim sorunlarına yol açabilir. Eğer sakin kalmayı başarabilirsen, bu süreçte kendini kanıtlayabilir ve hedeflerine bir adım daha yaklaşabilirsin. İçsel düşüncelerinle yüzleşmek, kişisel gelişimine katkı sağlayacak. Kendine güven ve hayallerinin peşinden koş!
Bugün sosyal etkileşimler ön planda. Konuşma yeteneğinle çevrendekileri etkileyebilirsin, bilgi alışverişi yaptıkça kendini daha enerjik hissedeceksin. Farklı bakış açılarına açık olman, yeni keşifler yapmanda yardımcı olacak. İçinde bulunduğun durumlarla ilgili düşüncelerini paylaşma ihtiyacı duyabilirsin; bu, ilişkilerin derinleşmesine yol açabilir. Aynı zamanda, düşüncelerinle yaratıcı projelerde yenilikçi yaklaşımlar geliştirmeye açık olmalısın. Kısa seyahatler veya iletişim yoluyla yeni insanlarla tanışmak, sana ilham verecek. İçsel merakın ve öğrenme isteğin gün boyunca seni yönlendirecek. Unutma ki, anlık değişimler ve sürprizler, günün renklerini daha canlı kılabilir.
Duygusal yoğunlukların artacağı bir gün. İçsel huzurun, sevgi dolu ilişkiler içinde bulacağın destekle güçlenecek. Ailevi bağların, geçmişle yüzleşmek ve anıları tazelemek için harika bir zemin sunuyor. Aynı zamanda, kendini ifade etme konusunda cesur adımlar atabileceğin bir dönemdesin. Kalbini dinlediğinde, aslında neye ihtiyaç duyduğunu daha iyi anlayabilirsin. İş veya kariyer alanında farklı fırsatlar kapını çalabilir; sezgilerine güvenerek değerlendirmelisin. Unutma, kendine gösterdiğin naz ve şefkat, diğerlerine de yansıyarak etrafındaki atmosferi olumlu bir şekilde etkileyecek. Dinlenmek ve kendine zaman ayırmak da oldukça önemli. Karar alma süreçlerinde aceleci davranmamaya özen göstererek, içsel sesini dinlemen faydalı olacak.
Bugün, içindeki yaratıcı potansiyeli daha fazla keşfetmek için mükemmel bir zaman. Göz alıcı fikirler havada uçuşuyor ve bu da seni başkalarına ilham verme konusunda güçlü kılacak. Sosyal ilişkilerde dikkatli olman gerekebilir; bazen nemariz ve dominant tavırların, sevdiklerinle aranda yanlış anlaşılmalara yol açabilir. Duygusal olarak derin bir bağ kurmak istediğin bir kişiyle karşılaşabilirsin; bu, içindeki romantizmi uyandıracak. Ayrıca, sağlık alanında kendine biraz daha fazla dikkat etmelisin. Enerjini yükseltmek için spor yapmayı veya doğada vakit geçirmeyi deneyebilirsin. Bugün, kendini ifade etme konusundaki cesaretin ve kararlılığın, sana sürpriz kapılar açabilir. Unutma, kendi potansiyelini fark etmek ve onu kullanmak, başarıya giden yolda en önemli adım.
Gününüzde detaylara odaklanma isteğiniz artacak. Karşılaştığınız sorunların üstesinden gelmek için mantıklı ve pratik bir yaklaşım benimseyeceksiniz. İş yerinde veya eğitim hayatında dikkatli olmalı, her ayrıntıyı gözden kaçırmamaya gayret etmelisiniz. Eleştiriler alabilir, fakat bunları yapıcı bir şekilde değerlendirip kendinizi geliştirmek için fırsat olarak göreceksiniz. Sağlığınıza dikkat etmeli, bedeninize iyi gelen alışkanlıklar edinebilirsiniz. Sosyal hayatınızda ise arkadaşlarınızdan destek alarak rahatlayacak ve moral bulacaksınız. Gün sonunda, tüm çabalarınızın karşılığını almanın huzurunu taşıyacaksınız.
Dengede kalma arayışın bu dönemde belirginleşecek. İlişkilerde uyum ve denge sağlamak için biraz daha fazla çaba sarf etmen gerekebilir. Sosyal ortamlarda karşılaşacağın insanlarla derin ve anlamlı etkileşimler yaşama şansın var. Yeni bağlar kurmak isteyebilir, ancak mevcut ilişkilerini de gözden geçirmek isteyebilirsin. Estetik ve güzellik kavramları yine seni cezbetmeye başlayacak; belki de bir değişim yapmak, görünümünde küçük dokunuşlar yaratmak isteyebilirsin. İçsel huzuru bulmak için doğayla vakit geçirmek, sanatla ilgilenmek veya meditasyon yapmak faydalı olacaktır. Sezginin güçleneceği bir gün; içsel sesine kulak vermek önemli. İş veya finansal konularda, aceleci kararlar almak yerine daha dikkatli düşünmen gerekebilir. Gökyüzündeki enerjiler, her şeyin denge içinde ilerlemesini sağlıyor; fırsatları değerlendirirken dikkatli olmalısın.
Derin duyguların ve gizli düşüncelerin yüzeye çıktığı bir gün. İçsel bir keşif yapma arzusu hissedebilirsin. Eski ilişkiler, belki de yarım kalan konuşmalar gündeme gelebilir. Samimi ve derin bağlar kurma isteği içindesin. Sosyal ortamlarda ilgi odağı olabilirsin; insanlar senin karizmandan etkilenebilir. Ancak, saklamak istediğin bazı duyguları tetiklenebilir. Empati ve anlayış, bu konuyu aşmanda yardımcı olacak. Cesur kararlar almak için iyi bir zaman; ne istediklerini netleştirmek, ilerlemeni hızlandırabilir. Bazen karanlık düşüncelere dalabilirsin, ama bunları olumlu bir dönüşüme dönüştürmek için bir fırsat olarak gör. Hayatın akışına güvenmeye devam et; dönüşüm sürecinde kendini bulmak için harika bir yolculuk başlamak üzere.
Bugün, kendinizi açık ve özgür hissetmek isteyeceksiniz. Yeni deneyimlere olan merakınız artacak, keşif arzunuz sizi tanıdık alanların dışına itecektir. Kişisel gelişim için önemli fırsatların kapıda olduğunu hissedebilirsiniz. Sosyal çevrenizle iletişim kurarken cesur olmalısınız; arkadaşlarınızdan alacağınız destek, sizi cesaretlendirecek.Duygusal açıdan, kalbiniz birden fazla yönüyle kendini ifade etme ihtiyacı duyabilir. Sevdiklerinizle yapacağınız derin sohbetler, ilişkilerinizi güçlendirecek. Ancak, biraz sabırlı olmanızda fayda var; duygusal dalgalanmalar geçici olacak. Yenilikçi fikirlerinizi paylaşmak için ideal bir gün, potansiyel fırsatlar ortaya çıkabilir. Hobilerinize zaman ayırmak, ruh halinizi olumlu yönde etkileyecektir.Finansal konularda dikkatli olmanız gereken bir dönemdesiniz. Harcamalarınızı kontrol altında tutmak, gereksiz risklerden kaçınmanızı sağlayacaktır. Gelecek ile ilgili planlarınızı hayata geçirmek için sağlam adımlar atmalısınız. Unutmayın, doğru zamanlama ve hazırlık her şeydir. Kendi iç sesinize güvenin; bugün kararlılığınız, hedeflerinize ulaşmanızı sağlayacak.
Kariyer konusunda adımlar atma zamanı. Hedeflerin üstünde yoğunlaşmak, başarıya giden yolda atılacak sağlam adımlar için güç verecek. İş ortamında ortaya çıkan fırsatları değerlendirme cesaretine sahip olacaksın. Finansal konularda ihtiyatlı olman gerekebilir; gereksiz harcamalardan kaçınmalısın. Aile içindeki ilişkilerini güçlendirme isteği, seni duygusal açıdan tatmin edecek ve sevgi dolu anların kapısını aralayacak. Sağlığa dikkat etmek, bedenine iyi gelmeyen alışkanlıklardan uzak durmak önemli. Gün boyunca kararlı ve disiplinli tutumun, zorlukların üstesinden gelmende yardımcı olacak. İlerlemek için gerekli olan sabrı ve özveriyi gösterebileceksin. Kendi ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmayı unutmamalısın.
Bugün, özgürlük ve bireyselliğinize dair derin bir arzu hissediyorsunuz. Başkalarıyla olan ilişkilerde sınırlarınızı koruma isteği ağır basabilir. Sürükleyici ve ilham verici bir gün, sosyal ortamlar yeni bağlantılar kurmak için fırsatlar sunabilir. Özellikle sanatsal yönlerinizi serbest bırakacak aktiviteler, içinizdeki yaratıcı enerjiyi keşfetmeniz için itici bir güç olacaktır. Gruplar içinde liderlik rolü üstlenmekten çekinmemelisiniz, ancak başkalarının fikirlerine de açık kalmak işbirliği sürecini güçlendirebilir. Duygusal olarak, kendi iç dünyanıza dönmek ve düşüncelerinizi netleştirmek için zaman ayırmak faydalı olur. Sezgilerinizin güçlü olduğu bir dönemdesiniz; içgüdülerinizi dinleyin ve fırsatları değerlendirin. İnsanlarla olan iletişiminizde samimi ve içten olmanız, ilişkilerinize derinlik katacak. Kendinizi ifade etme biçiminiz, çevrenizdekilerin dikkatini çekecektir.
Bugün hayal gücünün ve sezginin ön planda olduğu bir gün. Kreatif projelere yönelmek, içsel dünyanı keşfetmek için harika bir zaman. Duygusal derinliklere inmek, başkalarına karşı daha empatik olmak ve ilişkilerde duygusal bağları kuvvetlendirmek için fırsatlar sunulacak. Ayrıca, ruhsal veya maddi konularda yapılacak yatırımlar ise ileride fayda sağlayabilir. Kendinle barış içinde olmak, dingin bir zihinle hareket etmek ön plana çıkıyor. Başkalarını dinlemek ve onların duygularını anlamak bugün daha da kolaylaşacak. İçsel huzuru bulma arzusu, seni farklı bir boyuta taşıyabilir. Doğaya ya da su kenarına çıkmak, ruhsal dengeni bulmana yardım edecek. Yaratıcılığını serbest bırak ve akışa kapıl. Unutma, sezgilerin bugün rehberin olacak.
