1
Yönetmen Serdar Kökçeoğlu’nun “Mimaroğlu” belgeseli, festival yolculuğunun ardından dijital platform MUBI’de yayımlandı. Çoğu insanı hatta Kökçeoğlu’nu da 90’lı yıllarda Cumhuriyet’te yazdığı yazılarla etkileyen İlhan Mimaroğlu’nun ve eşi Güngör Hanım’ın izini süren belgesel, İstanbul Film Festivali ve Antalya Altın Portakal’dan ödülle dönmüştü.
İlhan ve Güngör Mimaroğlu, 60’ların başında İstanbul’dan yola çıkar ve New York’a giderek yeni bir hayata başlarlar. İlhan, avangard sanata olan ilgisinin sonucunda elektronik müziğin gelişmesinde rol alarak adını çağdaş müzik tarihine yazdıracak, Güngör ise sokakları kasıp kavuran özgürlükçü eylemlerde en ön sıralarda saf tutacaktır. Mimaroğlu, birçok açıdan birbirini tamamlayan iki ruhun hikâyesi…
Ancak “Mimaroğlu” bildiğimiz belgesellerden değil, İlhan Mimaroğlu’nun 40 yıl boyunca kendi çektiği ve hiçbir yerde yayımlanmamış 8mm ve dijital görüntüler üzerinde, yine kendi müzikleri yer alıyor. Bu sırada İlhan ve Güngör Mimaroğlu’nu anlatan konuşmacıların hiçbirini görmüyoruz. Yalnızca belgesel sonunda Güngör Hanım ve oğlu Rüstem Batum ekrana geliyor. Konuşmacılar arasında İdil Biret’ten, gazetemiz yazarı Evin İlyasoğlu’na birçok isim de var. Belgeselin yönetmeni Kökçeoğlu ile konuştuk.
İlhan Mimaroğlu hayatta olsaydı, bu belgeseli çekerken onunla neleri konuşmak isterdiniz?
‘İlhan Mimaroğlu kendisi hakkında bir belgesel yapılmasına ne derdi?’ sorusunu onu yakından tanıyan insanlara sorma şansım oldu. Genelde şu cevabı aldık, sinemayı çok sevdiği için bir şans verebilirdi ama yönetmen için yapım boyunca hayat hiç kolay olmazdı… Neyse ki onun ruhuna, sanatına mümkün olduğunca sadık kalan bir iş yapmaya çalıştık. Onunla ne konuşurdum diye düşünüyorum, pek müzik konuşacağımızı sanmıyorum. Minimalist müziklerden nefret ettiği için, mesela benim The Necks grubuna aşkımı çok sert karşılardı diye düşünüyorum. Sinema konusunda daha iyi anlaşırdık, saatlerce Billy Wilder konuşabilirdik. Peki belgesel için neler sorardım? Elektronik müzik stüdyosundaki ortamına dair sayısız soru sorabilirdim. Aynı stüdyoda çalışan besteci Bülent Arel ile olan ilişkilerini açmaya çalışırdım. Muhtemelen sorularıma pek cevap vermek istemezdi, bilgi için beni kitaplarına yönlendirirdi ve Billy Wilder konuşmaya devam ederdik. Nadiren gece bir yakınlarında kaldığında eğer evde müzik arşivi varsa, sabaha kadar oturur bilmediği plakları dinlermiş. Karşısında oturup çaldığı plaklar üzerine yorum almak nefis bir belgesel olabilirdi.
Güngör Mimaroğlu’yla konuşurken sizi etkileyen özellikleri oldu mu? Olduysa neler?
Güngör Hanım beni hayatımda en çok etkileyen insanlardan biri oldu. Başlangıçta ana yapımcım Dilek Aydın’a Güngör Hanım’a da filmde yer vereceğimi, onu bir anlatıcı olarak araçsallaştırmak istemediğimi söylemiştim. Ama araştırmacımız Elif Dizdaroğlu ile birlikte onun Moda’daki evine ziyaretlerimiz arttıkça projeyi tamamen çift ve hatta aile üzerine kurmaya karar verdim. Zaman içinde Elif’le beraber onunla arkadaş olduk. Güngör Hanım müthiş bir yaşam deneyimine sahip. Yoko Ono ile New York sokaklarında yürümüş, İlhan Bey’le beraber yemekte John Cage’i ağırlamış (hiç kolay olmamış Cage’i memnun etmek), 68 yazını Paris’te yaşamış bir insan. Cesur bir aktivist ama aynı zamanda çok insancıl birisi, onun insanlara yaklaşımından etkilenmemek mümkün değil. Ayrıca belgeseli çekerken benim özgürlüğüme asla karışmak istemediğini, bu nedenle bitene kadar izlemeyeceğini söylemişti bir kez. İlhan Bey’in arşiv görüntülerini tek tek onunla beraber izledik, bazı yerlerde çok hüzünlendi ama sonuna kadar izlemek istedi. Onları izlerken öyle hikayeler dinledim ki, bu deneyim beni de değiştirdi. Özellikle de yeni olanı inatla aramak konusunda motive etti.
Bildiğimiz belgesellerden çok farklı, İlhan Mimaroğlu’nun çekimleri ve müzikleri kullanılmış. Konuşmacıları görmüyoruz, Mimaroğlu’nun filmini izlerken bize eşlik ediyorlar. Neden bunu tercih ettiniz? Belgeseli hayata geçirirken en çok hangi konuda zorlandınız?
Sinema yazarlığından geldiğim için yeni bir şeyler denemenin, yapmanın veya yapmaya cesaret etmenin ne kadar önemli olduğunu biliyorum. Belgeselin çok yaratıcı bir alan olduğu genellikle görmezden geliniyor. Türkiye gibi bir ülkede belge ve arşiv çalışmaları çok önemli, bu nedenle belgeselciler önemli bir görev üstleniyor. Ama bir yandan da türü kurmaca ve deneysel alanlara yaklaştıran, belgeselin gerçeklerden ilham alan bir hikaye anlatma modeli olabileceğini hatırlatan yaratıcı filmler de yapılmalı diye düşünüyorum. İlhan Bey’in müziğini de düşününce, biraz yoldan çıkmak bana doğru gözükmeye başladı. Üstelik böylece İlhan Bey ve Güngör Hanım’ın başka bir dünya ve müzik mümkün diyen ruhlarına da daha sadık kalacaktım. Şanslıydım çünkü kadınlardan oluşan harika bir yapım ekibi vardı ve ana yapımcı Dilek’le beraber Esin Uslu ve Buse Yıldırım da farklı bir iş yapmamı desteklediler. En zor konu bütçe konusuydu, yurtdışı ayağı olması ister istemez projenin bütçesini yükseltti. Bu işler, bu tür filmler giderek daha zor yapılıyor, yapılacak.
Sizce İlhan Mimaroğlu’nu hem insan hem de müzisyen olarak farklı kılan neydi?
Ben karakteriyle müziğinin şaşırtıcı derecede uyumlu olduğunu düşünüyorum. Biraz zor bir insandı, tıpkı müziği gibi. Onunla iletişim kurmak kolay değildi, sabır istiyordu. Yine müziği de böyle. Ama onunla iletişim kurmayı başaranlar, ona yaklaşanlar, arkadaş olanlar çok şanslıydı diye düşünüyorum. Aynısı müziğini sevenler için de geçerli. Elektronik sesleri, jazz parçaları, sokak seslerini, şiir ve manifestoları buluşturan politik kolajları eşsizdir, değiştirme gücü vardır.
İlhan Bey, bir noktada “Çölde kendi kendime konuşuyormuşum gibi. Dediklerimi işitmiyorlar. 2-3 yılda bir söylediklerimi duymuş olan birileri geliyor ama onlar da beni yanlış anlamış oluyor” diyor. Sizce neden insanların onu anlamadığını düşünüyor?
60’larda başlayan radikal çağ sona eriyordu. Finnadar gibi çılgın bir plak şirketini kurabildiği dönem bitiyordu. 80’lerde Amerikan kapitalizmi az satan veya hiç satmayan avangard ve deneysel müzikleri rafların en arkasına attı, yenilikçi müzikleri marjinalleştirdi. O asla ve asla avangard müziğin küçük bir grubun dinlediği seçkin, elit bir müzik olmasını istemedi. Sadece besteciler veya sanatçılar değil hemen herkes bu zor müziği anlasın, dinlesin istedi. Elbette onu sevenler, dinleyenler, Harlem’de gezerken mahallenin sakinlerinden onu yolda durdurup hayranlığını sunanlar da vardı. O avangard müziğin marjinalleşmesini, yeraltına inmesini, akademiye ve sergi salonlarına hapsolmasını kabul edemiyordu. Bu nedenle kendisini sokaklarda buldu ve sokak sanatı fotoğrafları çekmeye başladı. Belgeselde David Toop’un dediği gibi bu sokak eserleri onun politik işitsel kolajlarına ruh olarak yakındı.
Güngör Hanım’ın belgeseli izledikten sonraki görüşleri ve tepkisi ne oldu?
Güngör Hanım ve belgeseli baştan sona destekleyen, sadece anılarıyla değil arşiviyle de katkıda bulunan Rüstem Batum, belgeselin tüm aşamalarını takip ettiler. Güngör Hanım belgeselde kendisinin İlhan Bey kadar yer almasına başlarda şaşırdı ama sonradan farklı bakış açılarına ve hikayelere yer verilmesini sevdi. Onun için en zor olan eski görüntülerle karşılaşmak oldu. Bazı çekimleri neredeyse elli yıl sonra ilk defa izlemiş oldu.
Yayın tarihinin pandemiye denk gelmesi filmin dijital platformdan izleyici ile buluşmasına imkan verdi. Bu süreçte MUBI ile yollarınız nasıl kesişti ve hem yönetmen olarak sizin için, hem de filmin izleyiciye ulaşması açısından nasıl bir deneyim oldu?
MUBI, sinemanın geleceğinde önemli bir yeri olacağına inandığım dijital platformlar arasında beni en çok heyecanlandıranlardan biri. Mimaroğlu’nu platformda görmek istediklerini ilk bana ilettiler ve ben bunu heyecanla yapım ekibimle paylaştım. Belgeselin Instagram sayfasına filmin nasıl izlenebileceğine dair çok fazla mesaj geliyordu. Bu nedenle MUBI gösterimi çok güzel oldu. Filmin festival macerası da Avrupa’daki belgesel festivallerinde devam edecek. Son olarak Mimaroğlu’nun Cumhuriyet’te yer almasının bizim için çok önemli olduğunu eklemek isterim. Pek çok insan, tıpkı benim gibi İlhan Mimaroğlu’nu doksanlı yıllarda Cumhuriyet’te çıkan, New York’tan yolladığı yazılarıyla tanıdı.
Enerjin yüksek. Farklı düşünceler ve yenilikçi yaklaşımlar, sana ilham verecek. Gün içinde karşılaşacağın fırsatlar sayesinde kendini ifade etme konusunda cesur olacaksın. Harekete geçmekte tereddüt etme; içindeki motivasyon, seni doğru yöne yönlendirecek. Sosyal ilişkilerde pek çok insanla bağlantı kurmak isteyeceksin, bu da içinde bulunduğun ortamı renklendirecek. Hızla gelişen olaylar, seni heyecanlandırabilir; bu yüzden anı yaşamakta fayda var. Kendi isteklerine odaklanmak, uzun vadede payına düşeni elde etmeni sağlayacak. Duygusal konularda ise, karşındaki kişiyle olan iletişimine dikkat etmen, olası anlaşmazlıkları önleyebilir. Bugün, atılımlar yapmak için uygun bir zaman.
Gün, içsel huzur ve güven arayışında olmana işaret ediyor. Bugün, kendini sağlam bir temele oturtmak isteyeceksin. Maddi konulara olan ilgini artıran fırsatlar kapını çalabilir. Harcamalarını gözden geçirip bütçeni gözden geçirmek için uygun bir zaman. İlişkilerde ise tutkulu ve possessif hisler gün yüzüne çıkabilir; sevdiklerinle olan iletişimini derinleştirmenin yollarını araman önem kazanıyor. Ayrıca, doğa ile olan bağlantını güçlendirmek, mental huzurunu sağlamak açısından değerli olacak. Kendine zaman ayır, düşüncelerini derinleştir, içsel ihtiyaçlarını keşfet. Bu süreçte sezgilerin senin en büyük kılavuzun olacak.
Bugün merak duygunuzu besleyen olaylarla dolu bir gün geçirebilirsiniz. İletişim kurma ihtiyacınız artacak, etrafınızdaki insanlarla derin sohbetler yapma isteği içinde olacaksınız. Sosyal çevrenizden birine yardım edebilir, ilginç bilgiler paylaşarak onların hayatında fark yaratabilirsiniz. Yeni projelere başlamak veya fikirlerinizi hayata geçirmek için doğru bir zaman. Sizi destekleyen birinin tavsiyesine dikkat edin, bu öneri size farklı açılımlar sunabilir. Duygusal ilişkilerinizde ise samimiyet ön planda olacak; açık konuşmalara hazır olun. Kendinizi ifade ederken dikkatli olmanız gereken noktalar var; duygusal tepkilerinizi ölçülü bir şekilde ifade etmeye çalışmalısınız. Bugün, keşif ve öğrenme temaları ön planda olacak, bu nedenle yepyeni bakış açıları kazanmaya hazır olun.
Duygusal derinliklerin ön plana çıkacağı bir gün. İç görülerini dinlemek, kalbinin sesine kulak vermek önemli. Aile ilişkileri veya yakın dostlarla geçmişe yönelik sohbetler, geçmişi anımsamanı sağlayabilir. Bugün ruh halin, dışarıdan etkilenen bir deniz gibi dalgalanabilir; zaman zaman duygusal dalgalanmalar yaşayabilirsin. Kendinle barışık olman, huzur bulmana yardımcı olacak. Sevgi ve şefkatle dolu anlar biriktirmek, ruhsal açılımına katkı sağlayacak. İçsel dünya ve dışsal gerçeklik arasında denge kurmaya çalış. Başkalarına karşı gösterdiğin merhamet, onların hayatında önemli bir etki yaratabilir. Güçlü sezgilerinle insanları ve olayları daha iyi anlama fırsatın var; bu durum, kimi zaman önyargılarından arınmanı gerektirebilir. Kendi sınırlarını korumakla birlikte duygusal zekanı kullanarak ilişkilerini güçlendirebilir, yeni başlangıçlar için kendini hazırlayabilirsin. Yürekten gelen bir destek sunmak, sevdiklerine önemli bir fark yaratırken, senin için de içsel bir tatmin hissi oluşturacak.
Bugün kendini sahnede gibi hissedeceksin. Dikkat çekmek ve ilgi odağı olmak arzusu içindesin. Yaratıcılığını ortaya koymak için mükemmel bir zaman. Kendine olan güvenin, çevrendeki insanları etkileyebilir. Sosyal ortamlarda dikkatli ol; birisi seni yanlış anlayabilir veya sözlerin farklı bir yere çekilebilir. Fırsatları iyi değerlendirmek için cesur adımlar atmalısın. Girişkenliğin, iş hayatında ya da kişisel ilişkilerde yeni kapılar açabilir. Yalnız kalmak istemiyorsan, sevdiklerinle vakit geçirmeye özen göster. İçsel olarak huzurlu ve neşeli bir ruh hali içinde olacaksın, bu enerjini çevrende paylaşmayı unutma. Ortak projelerde iş birliğine gidebilir, grup çalışmalarında liderlik vasıflarını ön plana çıkarabilirsin. Ancak, egona dikkat et; her zaman diğerlerinin de düşüncelerine saygı göstermek önemlidir. Kendi isteklerinle çevrendeki ihtiyaçlar arasında bir denge bulmak gerekecek. Akşam saatleri seni hoş sürprizler bekliyor; belki bir davet ya da beklenmedik bir görüşme olabilir. Bu durum, sosyal bağlarını güçlendirmek için harika bir fırsat sunabilir.
Gün, detaylara odaklanmak ve mükemmeliyet arayışında yeni fırsatlar sunuyor. İş hayatında yeteneklerinin fark edildiği bir dönemdesin. İşlerini düzenleme ve planlama konusundaki becerilerinle dikkat çekebilirsin. Belirsizlikler ve sorunlar karşısında soğukkanlı kalman, başkalarına ilham verecek. Sağlığına verilen önemin artacağı bir dönemdesin, bu nedenle küçük değişiklikler yaparak kendini enerjik hissedebilirsin. İkili ilişkilerde ise mutluluk getiren sürprizler yaşanabilir. Duygularına güvenerek içindeki sesi takip etmen, günün keyfini artıracak. Kendi iç yolculuğunu yapma fırsatı bulabilirsin; bu, ruhsal olarak yenilenmeni sağlayacak. Çevrendeki insanlarla olan iletişimini güçlendirdiğin takdirde, hem profesyonel hem de kişisel hayatında olumlu gelişmeler yaşayabilirsin.
Sosyal ilişkilerde denge arayışı ön planda. Tanıdıklarınla kurduğun diyaloglarda uyum sağlamak önemli. Belki de bir arkadaşlık veya iş ilişkisi yeni bir boyut kazanıyor. Duygusal olarak kendini daha açıkhissetmek isteyebilirsin, bu da başka insanların gözünde seni daha çekici kılacak. Yaratıcılığın canlanacak, belki bir sanatsal uğraşla boş zamanlarını değerlendirmek isteyebilirsin. Kendini şık ve hoş hissetmek, dış görünümüne verdiğin önemi artıracak. Sağlık konularında dikkatli olmalısın; küçük aksaklıklar canını sıkmasın. Yeni bir konuda girişimlerde bulunmak veya cesur kararlar almak için uygun bir zaman. Geçmişte biriken duygusal yüklerden kurtulmak için fırsat bulabilirsin.
Duygusal derinliklerin ve gizemlerin ön plana çıkacağı bir dönemdesin. İçsel düşüncelerine ve sezgilerine daha fazla dikkat etmelisin. Belki de geçmişten gelen bazı hatıralar seni yeniden yüzleşmeye çağırıyor. Sosyal ilişkilerde ise bir radar gibi çevrendekileri analiz etme yeteneğin artacak. Uzaklardan gelen haberler ya da bir tanıdığın aracılığıyla güzel sürprizler yaşamaya açık olabilirsin. Etrafındaki insanlarla olan ilişkilerini derinleştirmek, sırlarını paylaşmak ve hissedileni dile getirmek adına harika bir zaman dilimi. Aşk hayatında tutku artabilir, bu nedenle duygularını cesurca ifade etmekte tereddüt etme. Unutma, hislerin senin en güçlü rehberin.
Bugün, keşif arzusunun günden güne arttığını hissedeceksin. Belirsizliğin yarattığı heyecan, seni yeni maceralara sürükleyebilir. Farklı insanlarla tanışmak, yeni kültürler hakkında bilgi edinmek isteği; içsel merakını besleyecek. Öğrenmek için önemli fırsatlar karşına çıkabilir. İletişim becerilerin öne çıkacak, bu sayede sosyal çevreni genişletmek için harika bir gün. Kalabalık ortamlarda kendini rahat hissedeceksin. Yalın bir ifadeyle, bugün kendini özgür ve neşeli hissetmek için yeterince sebep bulacaksın. Ama dikkat et, düşünmeden atacağın adımlar sonradan pişmanlık yaratabilir. Hayatındaki dengeyi korumak önemli. Eğlence ve sorumluluk arasında doğru dengeyi bulmalısın. Kendine zaman ayırmayı unutma, içindeki yaratıcı potansiyeli ortaya çıkarmak için fırsatlar yaratabilirsin. Neşen etrafına yayılacak ve bu seni daha da mutlu edecek. Eğlenceli ve anlam dolu bir gün geçirmen dileğiyle!
Disiplinin ve sorumluluğun ön planda olduğu bir gün. Kariyer hedeflerin üzerinde yoğunlaşırken, planlarını gözden geçirmekte fayda var. İçsel motivasyonunu artırmak için kısa molalar vermek, yaratıcılığını yeniden canlandırmana yardımcı olabilir. İletişimde daha açık ve net olman, ekip içinde projelerin ilerlemesini hızlandıracak. Ayrıca kişisel ilişkilerde de yapıcı bir tutum sergileyerek sorunları derinlemesine ele almayı başarmalısın. Egzersiz ya da doğa yürüyüşleri ruhunu canlandıracak. Unutma, istikrar her zaman ödüllendirir. Kendine güven, kararlarını sorgulama.
Bugün yaratıcı düşünceler zihninde akıp gidebilir; bu, alışılmadık projeler ve yenilikçi fikirler için mükemmel bir gün. Sosyal çevrende ilginç insanlarla karşılaşabilir, il inspire edici tartışmalara katılabilirsin. Özellikle toplumsal konulara duyduğun ilgi artarak devam edebilir, ortak amaçlar için topluluk oluşturma isteği uyanabilir. İletişimde cesur ol, düşüncelerini açıkça ifade et ve başkalarına ilham ver. Beklenmedik olaylar seni heyecanlandırabilir, bu yüzdendir ki, bu durumları değerlendirirken esnek olmalısın. Duygusal alanda ise, içsel huzuru bulmanın yollarına odaklanabilirsin; meditasyon veya doğa yürüyüşleri gibi aktiviteler maneviyatını güçlendirebilir. Sevgi ilişkilerinde samimi ve dürüst bir iletişim kurmaya dikkat et, bu sayede ilişkilerinde derinleşebilirsin. Bugün, sıradan olanı aşmak ve farklı perspektifler geliştirmek için mükemmel bir fırsat!
Bugün sezgilerin çok güçlü. İçsel dünyana dalışı artıracak bir enerji içinde olabilirsin. Bu hal, çevrendekilerle olan duygusal bağlarını derinleştirecek. Arkadaşlarınla ya da sevdiklerinle paylaşımlarda bulunmak, ruhunu besleyecek. Yaratıcılığın tavan yapacak, bu nedenle sanatsal faaliyetlere yönelmekte fayda var. Zihninde beliren hayaller ve hayal gücün, seni farklı keşiflere sürükleyebilir. Kendini ifade etme biçimlerin, başkalarına ilham verebilir. Ancak, diğer insanlara karşı duyduğun merhameti dengelemekte zorlanabilirsin. Kendine de biraz zaman ayırmayı unutma, sakin bir ortamda düşünmek, ruhsal açıdan yenilenmene yardımcı olacak. İş konusunda disiplin gerektiren bir projeye yönelirsen, beklediğinden daha fazla başarı elde edebilirsin. Duygusal ve fiziksel sağlığına dikkat etmen önemli. Negatif düşüncelerden uzak durmaya çalışmalısın; bir şeyleri kontrol edemiyorsan, akışta kalmayı öğrenmek faydalı olacaktır. Günü yavaşça geçirmeye çalış, eğlenceli aktivitelerle kendini şımart.
