Alp Er Tunga’nın mezarı nasıl bulundu?

Ayrıntılar ilk kez TRT Haber’de

“Alp Er Tunga öldi mü, Esiz ajun kaldı mı…” Öldürüldüğünde arkasından sagular yazılan Alp Er Tunga’nın mezarı bulundu. Prof. Dr. Necati Demir, mezarın bulunma sürecini ilk olarak TRT Haber’le paylaştı.

Ayşe Şimşek

Türk kaynaklarında Alp Er Tunga ya da Tonga Alp Er olarak geçen kişinin Farslardaki karşılığı Afrasiyab.

Sosyal medya hesabından, Alp Er Tunga’nın mezarını bulduğunu duyuran Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Necati Demir, süreci ilk olarak TRT Haber’e anlattı.

25 yıllık araştırma, 3 nüsha

Prof. Dr. Demir, 1996 yılında Danişmendname’yi okurken, destanın sonlarında Afrasiyab adının geçtiğini gördü.

Alp Er Tunga’yı araştırmaya 25 yıl önce bu dikkatle başladı ve araştırmaları esnasında Alp Er Tunga destanına ait 3 nüsha daha buldu.

Afrasiyab’ın izini sürdü

Araştırmalarına devam eden Demir, Narşahi’nin 943 yılında yazdığı Buhara Tarihi kitabında Afrasiyab’dan bahsettiğini gördü. Narşahi, kitabında, “Buhara’yı Afrasiyab kurdu ve Afrasiyab burada yaşıyor.” bilgisini vermişti.

Semerkand’da Afrasiyab şehri bulunuyordu. Cengiz Han, bu şehri kuşattığında şehri yakıp yıkmıştı. Ruslar ise bu şehri kazdı ve şehirden Afrasiyab şehrine ait yüzlerce eşya buldu.

Semerkand’da şu an 2 katlı Afrasiyab müzesi bulunuyor. Harap edilen şehirde yapılan kazıların buluntuları ise bu müzede sergileniyor.

Alp Er Tunga'nın mezarı nasıl bulundu? Ayrıntılar ilk kez TRT Haber'de

25 yıllık araştırması sonuç verdi: Alp Er Tunga Özbekistan’da

Prof. Dr. Necati Demir, 25 yıllık Alp Er Tunga araştırmasının ardından geçtiğimiz günlerde alan araştırmasına çıktı.

Alan araştırmasına Özbekistan’ın Hive şehrinden başlayan Demir, kah yürüyerek kah tren yolculuğu yaparak Taşkent’e kadar gitti.

Alp Er Tunga'nın mezarı nasıl bulundu? Ayrıntılar ilk kez TRT Haber'de

Araştırmalarına sadece o iki şehirde devam etmeyen Prof. Dr. Demir, Buhara’ya kadar çalışmayı sürdürdü. 25 yıl verdiği emeklerin sonucuna Buhara’da ulaştı.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in damadı Otabek Umarov’un da katkılarıyla uzun ve meşakkatli yolculuğunu tamamladı. Yıllar süren çalışmasının sonucuna, yani Alp Er Tunga’nın mezarına ulaştı.

Mezar biraz yüksekte bir tepede bulunuyor.

“Tam konumu Özbekistan Devlet Başkanı’nın izniyle paylaşabilirim”

Demir, mezarın tam konumunu ancak Özbekistan Cumhurbaşkanı’nın izniyle paylaşılabileceğini söyledi. Bu hususta da Özbekistan devlet yetkilileriyle mezar hakkındaki bilgilerin Cumhurbaşkanı’na iletilmesi için görüştüğünü sözlerine ekledi.

Alp Er Tunga'nın mezarı nasıl bulundu? Ayrıntılar ilk kez TRT Haber'de

Alp Er Tunga ve destanı

Sakaların en önemli yönlerinden biri, Firdevsi’nin Şehnamesi’ndeki Turan kahramanı Afrasiyab yani Alp Er Tunga’nın kimliği. Destana göre Afrasiyab, İran hükümdarı Keyhüsrev tarafından hile ile öldürüldü.

Efsaneye göre, Alp Er Tunga’nın öldürülmesi Türk halkı arasında çok büyük üzüntüye neden olmuş, yiğitler yuğ töreninde kurt gibi uluyup atlarını yoruncaya dek sürmüş. Türk ozanları Alp Er Tunga için ağıtlar söylemiş.

Afrasiyab, Türk kaynaklarında Alp Er Tunga, Tonga Alp Er olarak geçiyor.

Güçlü, kabiliyetli ve yiğit bir kumandan olarak nitelendirilirken, aynı zamanda merhametli ve yapıcı bir kahraman olarak da karşımıza çıkıyor.

“Alp Er Tunga öldi mü, Esiz ajun kaldı mı”

Araştırıcılar tarafından “Alp Er Tunga Sagusu” adı verilen ağıtın dokuz dörtlüğü 11’inci yüzyılda Kaşgarlı Mahmud tarafından tespit edildi. Divanu Lügati’t-Türk’te yer alan sagudan örnek:

Alp Er Tunga öldi mü
Esiz ajun kaldı mı
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtılur

(Alp Er Tunga öldü mü
Kötü dünya kaldı mı
Zaman öcüng aldı mı
Artık yürek yırtılır)